موقعیت کلیدی روحانی

ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری روسیه روز جمعه در حالی با حسن روحانی، همتای ایرانی خود ملاقات کرد که روسیه در سراشیبی تحریم‌های سخت غرب قرار دارد و دو کشور می‌توانند متحدان اقتصادی مناسبی برای یکدیگر باشند.

به عقیده تعدادی از کارشناسان، این دیدار جلسه‌ای امیدبخش برای دو طرف است. روسیه به‌دنبال روابط اقتصادی و سیاسی نزدیک‌تر با ایران برای استفاده از تجربه مقابله با تحریم‌های اقتصادی است. «الکسی ملاشنکو» رییس بخش «مذهب، جامعه و امنیت» در مرکز تحقیقاتی «کارنگی» مسکو می‌گوید: این دیدار احتمالا یک رویداد کلیدی در توسعه روابط ایران و روسیه خواهد بود. زیرا روسیه برای فرار از انزوای روبه‌رشدی که غرب به‌دلیل درگیری با اوکراین اعمال می‌کند به کمک ایران نیاز دارد.

همزمان غرب نیز در موقعیت مشترکی قرار دارد و برای سرکوب داعش به ایران نیازمند است. ملاشنکو معتقد است روحانی در حال حاضر موقعیتی بسیار کلیدی دارد و می‌تواند با همه طرف‌ها، از جمله آمریکا، اروپا و روسیه گفت‌وگو کند.

تحریم پشت تحریم از سال 2006 جامعه بین‌المللی که روسیه نیز شامل آن است، ایران را به‌دلیل خودداری از توقف برنامه غنی‌سازی اورانیوم با یک رشته تحریم‌های شدید مواجه کرد. اوج این تحریم‌ها در سال 2012 اتفاق افتاد، زمانی که مسکو و چین همراه با رهبران غربی، سخت‌ترین محدودیت‌ها را بر اقتصاد ایران اعمال کردند. این کشورها تقریبا کل اقتصاد ایران را محدود کردند. آنها با خودداری از خرید نفت - که منبع اصلی درآمد ایران است - عملا ایران را در محاصره اقتصادی قرار دادند و در این میان، راه معاملات بانکی سویفت نیز بسته شد.

یکی از نتایج این محدودیت‌ها این بود که حجم مبادلات روسیه با ایران به 6/1میلیارددلار در سال 2013 کاهش یافت. این مبلغ، یک‌سوم معاملات ایران و روسیه در سال 2012 بود. پس از ساخت نیروگاه هزار مگاواتی برق هسته‌ای در نزدیکی بوشهر که در سال 2012 با تمامی ظرفیت آغازبه‌کار کرد، روسیه درگیر هیچ پروژه زیربنایی بزرگ دیگری در ایران نبود. بهترین موقعیت برای تغییر این وضعیت، آغاز سال 2014 بود، زمانی که تحریم‌های ایران پس از توافق موقت با غرب به مدت شش ماه برداشته شد. این توافق در پایان ماه جولای به پایان رسیده؛ اما مذاکرات در مورد توافقی مشابه با مدت‌زمانی طولانی در جریان است. «ولادیمیر سازین» از آکادمی «علوم روسیه در موسسه مطالعات آسیا» می‌گوید: به‌نظر می‌رسد تحریم‌ها باز هم کمتر خواهد شد، حتی امکان دارد تحریم‌ها به‌طور کلی لغو شود و روسیه نه‌تنها از لحاظ سیاسی بلکه به دلیل منافع اقتصادی قابل‌توجه، نیاز دارد روابط خود را با ایران توسعه دهد.

جایی که پای روسیه در میان است

از آغاز سال، روسیه با ایران در حال مذاکره بوده و گزینه‌های همکاری را یکی پس از دیگری ارایه کرده است. روسیه تاکنون توانسته یک توافقنامه مهم در حوزه برق با ایران داشته باشد. «الکساندر نواک»

وزیر انرژی روسیه در مصاحبه با شبکه تلویزیونی «روسیه 24» اعلام کرد: ما با ایران در حال گفت‌وگو در مورد ساخت هشت تا 10 واحد نیروگاه حرارتی با قدرت خروجی ترکیبی سه‌گیگاوات هستیم. ارزش این پروژه حدود 10میلیارددلار تخمین زده می‌شود. علاوه بر این در اوایل سال‌جاری یکی از مقامات هسته‌ای ایران اعلام کرد یک قرارداد مقدماتی با آژانس هسته‌ای دولتی روسیه (روس‌اتم) برای ساخت دو نیروگاه که دارای ظرفیتی مانند نیروگاه بوشهر باشند، امضا شده است. این هفته نیز دولت‌های دو کشور، قرارداد همکاری آزمایشی مشترکی برای ساخت یک نیروگاه و همچنین کارخانه ماشین‌آلات کود معدنی را در ایران امضا کردند. همچنین پروژه‌های اکتشافات زمین‌شناسی در ایران و همچنین توافقنامه‌هایی برای صادرات محصولات کشاورزی روسیه به ایران. در ماه می ‌نیز ایران و روسیه در مورد برنامه‌ای برای آموزش فضانوردان ایرانی به توافق رسیدند و تهران امیدوار است بتواند در دهه آینده سفر به فضا را آغاز کند. ولادیمیر سازین می‌گوید: اگرچه روسیه چیزهای زیادی برای ارایه دارد اما ایران نیاز به سرمایه‌گذاری‌های بزرگ و فناوری‌های پیشرفته دارد که در غرب به دنبال آن خواهد رفت چراکه تجار ایرانی بیشتر به معاملات اقتصادی با غرب تمایل دارند. سازین در پایان می‌گوید: اما اینکه فکر کنیم ایران یک متحد وفادار برای اروپا خواهد بود اشتباه است، آمریکا و روسیه در نهایت شرکای تجاری ایران خواهند بود زیرا ایران شرکای خود را براساس منافع بیشتر انتخاب می‌کند.

به دنبال هر دو راه

در حالی که اقتصاد ایران وابسته به فروش نفت است، پیشنهاد ایران به جامعه بین‌المللی، افزایش صادرات گاز است کاری که نیازمند سرمایه‌گذاری قابل‌توجه شرکای بین‌المللی است. ذخایر گاز ایران حدود 8/33تریلیون‌مترمکعب است. ایران سومین تولید‌کننده بزرگ گاز طبیعی در جهان پس از آمریکا و روسیه است. در حال حاضر بیشتر تولید ایران برای برآوردن نیازهای داخلی استفاده می‌شود اما ایران آماده است یک منبع جایگزین برای اروپا باشد. در ماه جولای، علی ماجدی معاون سابق وزیر نفت ایران گفت که این وزارتخانه برنامه‌هایی برای صادرات گاز به اروپا در مقیاس بزرگ دارد. او اضافه کرد اروپایی‌ها علاقه‌ای جدی به واردات گاز ایران برای کاهش وابستگی به روسیه دارند.
 
*مسکو تایمز/شرق