تحريم ها فرو پاشيد

قرار است امروز با صدور بيانيه‌اي از سوي اتحاديه اروپا و رئيس جمهور آمريكا لغو تحريم‌هاي 10 ساله عليه ايران اعلام گردد. معاون وزير خارجه، عراقچي گفت: «ظريف و موگريني بيانيه مشتركي صادر مي‌كنند» و اولين نشست كميسيون مشترك ايران و 1+5 روز دوشنبه در نخستين روز بعد از تصويب برجام، در وين تشكيل مي‌شود. در حالي كه آمانو از همكاري خوب و موفق آژانس و جمهوري اسلامي ايران خبر داد، طبق متن برجام، كشورهاي 1+5 پيش‌نويس قطعنامه‌اي را با هدف بستن پرونده پي.ام.دي به شوراي حكام ارائه مي‌دهند، رئيس سازمان انرژي اتمي اطلاع داد كه تا اول دي ماه شاهد اجرايي شدن كامل برجام خواهيم بود. اين خبرها و همه گزارش‌ها در حالي دورنماي مثبت از اجرايي شدن مفاد برجام و پايان‌پذيري پرونده هسته‌اي ايران را نشان مي‌دهد كه دو جريان همچنان به‌صورت فعال در صحنه سياسي ديده مي‌شود.

جريان منفي كه پذيرش برجام و توافق ايران و غرب را بهم خوردن روال گذشته و حذف بسياري از معادله‌هاي حبس روابط با جمهوري اسلامي ايران ارزيابي مي‌كنند. اين جريان تلاش بسيار كرد تا توافق ايران و گروه 1+5 به نتيجه نرسد و پس از توافق و ارائه متن «برجام» براي تصويب آن در مجلس نمايندگان آمريكا، در اتحاديه اروپا مانع‌تراشي بسيار كرد. تا آنجا كه در آمريكا «اوباما» رئيس جمهور كنگره (مجلس ـ سنا) اين كشور را در صورت تصويب لغو برجام، تهديد به وتو كرد. در اتحاديه اروپا نيز همچون آمريكا لابي صهيونيست‌ها بسيار فعال بود تا مگر كشورهاي اروپاي عضو اتحاديه مانع از رسميت يافتن متن توافق با ايران شود. در ايران اما از نگاه ديگر و با برداشت گروهي از نمايندگان كه «متن برجام در جهت منافع ملي ايران نيست» مخالفت‌هاي خود را با آن ابراز كردند. اما در نهايت از سوي ايران و گروه 1+5 يا به عبارت ديگر، ايران و غرب، متن برجام به‌صورت يك مصوبه رسمي درآمد. اما مخالفت‌ها همچنان ادامه دارد. در آمريكا كه دو حزب رقيب جمهوريخواهان و دمكراتها در فضاي انتخابات رياست جمهوري و نمايندگان كنگره بسر مي‌برند. نقد منفي از مصوبه بر جام را همچنان سوژه روز مبارزات انتخاباتي خود قرار داده‌اند و با هر سخنراني مخالفت با آن را در راستاي مخالفت با سياست اوباما در تنظيم دور جديد از روابط با ايران نقد منفي مي‌كنند. اين جريان بيشتر به‌صورت يك عادت تبليغاتي ـ سياسي ديده مي‌شود شايد براي برخي از سياستمداران هر دو حزب حاكم (جمهوريخواه و دمكرات) آمريكا اين شيوه، راه فرار از نقد مشكلات اقتصادي و اجتماعي داخلي در آمريكا باشد كه فعلاً هر دو حزب فاقد برنامه روشن و مستحكم درباره آن هستند. اما افكار عمومي در آمريكا ادامه گفتگوي سياسي درباره برجام را بازي سياسي مي‌شمارند و از آن عبور كرده‌اند. پرسش‌هاي مردم در صحنه انتخاباتي آمريكا درباره مسائل داخلي است و سياست خارجي محور اصلي آن نمي‌باشد. در چنين شرايطي، لابي فعال صهيونيست‌ها و سعوديهاي در آمريكا عليه جمهوري اسلامي ايران فعال‌تر شده‌اند و اجرايي شدن طرح برجام را بر نمي‌تابند! سعوديها دلارهاي نفتي خود را خرج جريان سياسي ضدتبليغ عليه جمهوري اسلامي ايران كرده‌اند و صهيونيست‌ها ايران را بزرگترين خطر در خاورميانه بحران‌زده نشان مي‌دهند. جريان منفي عليه توافق برجام از متن به حاشيه رانده شده است. تلاش‌هاي آنها با همه سر و صدايي كه انجام مي‌دهند تنها محصور در جريان‌سازي اخبار منفي عليه ايران و تبليغات جنگ‌طلبانه قرار گرفته است.

جريان فعال ديگر، جريان مثبت است كه مديريت آن را مسئولين دولت‌ها به عهده دارند و چون نگاه مثبت براي حل يكي از مشكلات كهنه و هزينه‌ساز (تحريم‌ها) عليه ايران دارد، مقبول مردم و افكار عمومي در سطح كشورها و در فضاي بين‌المللي شده است. گام‌به‌گام جريان مثبت پيش آمده است و موفق شده تا جريان منفي را به حاشيه ببرد. مسير براي جريان منفي بسته است در حالي كه رفت و آمد‌ها به تهران از سوي مقامات كشورهاي اروپايي گمانه‌زني نسبت به آينده را خوش‌بينانه كرده است. وزيرخارجه آلمان بعد از 12 سال به تهران آمده است و در گفتگو رسانه‌اي گفت: «پيام سفرم جديت در رفع تحريم‌هاست» پيش از او «زيكمار گابريل» وزير اقتصاد آلمان به همراه هيئتي به ايران آمد و زمينه‌هاي بستن قراردادها‌ي اقتصادي با جمهوري اسلامي ايران را بررسي و طراحي كرد. وزراء خارجه فرانسه، انگليس نيز در ديدارهاي خود در تهران اعلام كردند كه به دنبال فصل جديدي از روابط سياسي ـ اقتصادي و فرهنگي با ايران هستند.

در اين مرحله كه از يك طرف هيئت‌هاي اروپاي (دولتي و خصوصي) به ايران مي‌آيند و هيئت‌هاي ايراني با همتايان خود در اروپا گفتگو و مذاكره مي‌كنند. چين و روسيه نيز از اين قافله عقب نمانده‌اند و با امضاي تفاهم‌نامه‌ نظامي ايران و چين و ديدارهاي سياسي ـ اقتصادي دو طرف همچنين ملاقات‌ها با دولتمردان روسيه، وسعت چرخشي را نشان مي‌دهد كه پايان يافتن بن‌بست رواني ـ سياسي تنظيم روابط با ايران است. در راستاي اجرايي چنين جريان مثبت اعلام شد كه روحاني رئيس جمهوري در آبان ماه به ايتاليا سفر رسمي خواهد داشت.

ترسيم چنين فضاي مثبت كه واقعيت روز ايران در صحنه روابط بين‌المللي را نشان مي‌دهد، با فرو پاشيدن ديوار تحريم‌ها، مسير را براي فرو ريختن ديوار بي‌اعتمادي نيز فراهم آورده است. پرسش بسياري از دولت اين است، آيا دولت در چنين شرايط مهم و حساس، برنامه‌ريزي دقيق و كامل دارد؟

*ابوالقاسم قاسم زاده