در حاشیه انتصاب و آغاز به کار سخنگوی جدید وزارت امور خارجه

رضا حقیقی: گفتار مدبرانه و ادبیات فاخر دیپلماتیک در تبیین سیاست ها و رویکرد دولت ها در موضوعات مختلف داخلی و بین المللی از اهمیت و جایگاه بسیار بالایی برخوردار بوده و بدون تردید چند و چون بیان مواضع و دیدگاه های دولت ها از حساس ترین زمینه ها و ابعاد دیپلماسی عمومی یک کشور به شمار می رود. نقطه نظرات و اظهار نظر سیاست مداران به خصوص شخصیت هایی که در قامت نمایندگان دولت ها در تعامل با رسانه ها، کنفرانس های مطبوعاتی، نطق های مناسبتی، ملاقات ها یا نشست های بین المللی و غیره اعلام موضع می نمایند، سهم به سزایی در تصویرسازی و فهم سایر کنشگران سیاست بین الملل از منویات و ذهنیات رهبران آن کشورها داشته و بازخورد این برداشت ها بدون تردید بر منافع ملی آنها تاثیرگذار خواهد بود.

در دنیایی که غالباً چهره هدف ها و انگیزه های اقدامات سیاسی در پس نقاب هدف گونه های مردم پسند و اخلاق محور مخفی شده اند و پنهان کاری در اصطلاح سیاسی (camouflage) چهره غالب نظام بین الملل بوده و بازیگران بین المللی به قول و فعل یکدیگر عمدتاً با دیده تردید می نگرند و در شرایطی که مفسران سیاسی، اندیشکده ها و تصمیم سازان کشورها در اطراف و اکناف جهان از تحلیل موشکافانه کوچک ترین قول یا اظهار نظری فروگذار نیستند ، مقامات دولتی و دیپلمات ها در همه حال باید جانب حزم و احتیاط را نگاه داشته و با محاسبه دقیق بار حقوقی کلمات و عبارات سخن بگویند و همیشه با تأنی و طمانینه به پرسش ها و نقدها پاسخ دهند به طوری که از فحوای کلام آنها نتوان کوچکترین تعبیر سوئی کرد که منافع کشور را به مخاطره انداخته و بر روند اجرای سیاست خارجی تاثیر منفی گذارد چرا که قول سیاستمدار چنانچه در محیط رسمی که با تشریفات همراه است اظهار شود، به نوعی تعهدآور بوده و از لحاظ حقوقی قابل استناد است. لذاست که گزینش شخصیت های سیاسی و نمایندگان دولت ها که مسوولیت تعامل با رسانه ها را دارند به ویژه سخنگوی دستگاه دیپلماسی، دقت بسیار بالایی را می طلبد. 

ضمن اینکه مسائلی اینچنینی در مورد کشورهایی نظیر جمهوری اسلامی ایران که از موقعیتی استراتژیک برخوردار بوده و ماهیتاً در عرصه بین المللی جایگاه ویژه ای دارند، مصداق بیشتری می یابد. موضوع دیگر اینکه در شرائط بحرانی و بروز تنش های دیپلماتیک و حتی در واکنش به عملکرد مخالفان و در موقعیت های هیجانی نیز نباید از چارچوب نزاکت و دایره ادب و خرد عدول کرد زیرا هرگونه بداخلاقی در مجادلات سیاسی شایسته مقامات بلند پایه سیاسی نبوده و ظهور و بروز خشم در محافل رسانه ای عموماً تعبیر به ضعف می شود. علاوه بر این، شخصیت های سیاسی در عرصه های بین المللی، در قامت نمادی از فرهنگ و تمدن ملت خود شناخته می شوند لذا از این جهت نیز رسالت سنگینی به عهده دارند و باید همواره مراقب گفتار و کردارخود باشند. بنابراین، آنچه برازنده یک سخنگوی مدبر و با کفایت است، درک صحیح از منزلت و جایگاه حقوقی خویش و استفاده از ادبیات فاخر و کلام حکیمانه در اظهار نظر های سیاسی و مراودات دیپلماتیک است. مقوله ای که متاسفانه در مقطعی از سالیان گذشته در سطح مدیران عالیرتبه کشورمان به آن توجه کافی و وافی نشد و تبعات آن دامن کشور را گرفت و بعضا جای خالی آن، گاه در رفتار و گفتار برخی مسوولان گذشته حس شده است.

نکته حائز اهمیت دیگر آنکه، تقید به اصل نزاکت و خردورزی در نطق های مطبوعاتی و اعلام مواضع، خود چارچوبی را فراهم می آورد تا تاثیرات پارامتر قدرت در پروسه تعاملات به حداقل برسد. به عبارت روشن تر، گفتمان ها در محیطی فارغ از وزن کشی های سیاسی و به دور از حاکمیت مولفه قدرت بر فضای مذاکرات انجام می شود. اگر چه برخی از تحلیلگران برآنند که دیالوگ ها و مذاکرات دولتمردان بدون وجود پشتوانه قوی نظامی یا اقتصادی چندان موفق نخواهد بود (چه اینکه به گفته فردریک کبیر دیپلماسی بدون زور همانند موسیقی بدون ساز می ماند)، اما این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که در پیاده کردن قواعد تبیین مواضع و گفتگو ها ظرافت هایی وجود دارد که تنها آن دسته از اهل فن که به این ظرافت ها احاطه دارند می توانند معادلات را ولو در موقعیت های نابرابر به نفع خود و دولت متبوع شان تغییر داده و به اهداف و خواسته های خویش جامه عمل بپوشانند.تجربه ای که به خوبی در جریان مذاکرات هسته ای اخیر توسط متخصصین دستگاه دیپلماسی کشور حس گردید.

انتخاب جناب آقای صادق حسین جابری انصاری به عنوان سخنگوی جدید وزارت امور خارجه از این حیث که ایشان در خصوص ویژگی های پیش گفته بدون اغراق از جایگاه ممتازی برخوردار بوده و از دیپلمات های خوش فکر و صاحبنظر وزارت امور خارجه می باشند ،جای خوشوقتی دارد.تحصیل در دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه، تجربه ماموریت در کشورهای حوزه خاورمیانه و شمال افریقا (سفارت در لیبی)، فعالیت مستمر در اتاق های فکر از جمله مرکز مطالعات خاورمیانه دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت خارجه،پیشینه همکاری سازنده با اصحاب رسانه و مطبوعات و توانمندی و فن بیان منحصر بفرد ایشان از ویژگی هایی است که نشان می دهد جناب آقای دکتر ظریف در این برهه حساس گزینه مناسبی را برای سخنگویی دستگاه دیپلماسی برگزیده اند که جای تقدیر دارد. به علاوه شرایط حساس منطقه ایجاب می نمود شخصیتی در این منصب قرار گیرد که به لحاظ جامعه شناختی بر مختصات و بافت منطقه خاورمیانه اشراف داشته و در مواقع ضروری و به هنگام موضع گیری ها با اتکاء به ذهن نظام مند خویش از ابتکار عمل و تجربیات شخصی خود نیز در راستای تقویت جایگاه منطقه ای و بین المللی کشور استفاده نماید.

امید است با عنایت به روحیه متواضع و نقد پذیر سخنگوی جدید، زمینه هم افزائی و تعامل دوسویه با اصحاب رسانه و نیز استفاده بهینه از ظرفیت عظیم دستگاه دیپلماسی کشور درجهت تامین منافع ملی و اعتلای ایران عزیز، در آینده، بیش از پیش فراهم گردد.

*کارشناس روابط بین الملل