پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : سیدمهدی پارسایی: سفر خانم موگرینی، نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا، به تهران به‌منظور رایزنی با مقامات ایران درباره بحران سوریه، آن هم در روزهای پس از تصویب اولیه قطعنامه عادی‌سازی روابط تهران-بروکسل از سوی پارلمان اروپا، دارای پیام‌های مهم و نشان‌دهنده تحولات جدی در روابط فی‌مابین است. ملاقات او با مقامات جمهوری اسلامی ایران در حالی انجام پذیرفت که در حوزه مسائل منطقه‌ای، نبرد میان دولت سوریه با مخالفان در شهر حلب بالا گرفته و حواشی درباره آزادسازی موصل در عراق نیز بیش‌ازبیش موجب نگرانی شده است. در حوزه مسائل دوجانبه نیز در روزهای گذشته، کمیته امور خارجی پارلمان اروپا، پیش‌نویس سند مربوط به «راهبرد اتحادیه اروپا در قبال پرونده ایران پس از توافق هسته‌ای» را با 37 رأی موافق و البته 15رأی مخالف به تصویب رسانده است و تحولات مزبور به‌طور سلبی و ایجابی، ضرورت تبادل افکار و رایزنی بین اتحادیه اروپا و ایران را بیش‌ازبیش گوشزد می‌کند.
با کمی اغماض می‌توان گفت، متن راهبرد مذکور، نکات امیدوارکننده‌ای را دربردارد که نشانگر برخی تحولات در نگرش اروپاییان به نقش و جایگاه ایران در منطقه خاورمیانه است؛ ازجمله این نکات مثبت می‌توان به موقعیت استراتژیک ایران در خاورمیانه، اذعان به قدرت منطقه‌ای ایران، اشاره به قدرت نرم ایران در منطقه، امکان‌نداشتن نادیده‌گرفتن ایران در معادلات منطقه‌ای، اجتناب از طرح مباحث اختلاف‌زا ازجمله درباره متحدان منطقه‌ای تهران و مباحث حقوق بشری و درک معادلات سیاست داخلی ایران، اشاره کرد. در چنین فضای نسبتا مثبتی، مسئول عالی سیاست خارجی اروپا در دیدار با رئیس‌جمهوری محترم و وزیر امورخارجه ایران به‌دنبال رایزنی و گفت‌وگو درباره عمده‌ترین و جدی‌ترین پرونده منطقه‌ای است که از نظر راهبرد فوق‌الذکر، «همکاری در حوزه‌ای سخت» لقب گرفته است.
کنکاش در پیش‌نویس سند راهبرد مزبور، حاکی از جوانه‌زدن نوعی از واقع‌گرایی و عمل‌گرایی در نگرش اروپا نسبت به ایران است و اتحادیه اروپا باتوجه به فضای ملتهب و خشونت‌بار منطقه، در حال فرمول‌بندی یک رویکرد استراتژیک به ایران است. این تحول اگرچه می‌تواند جنبه ابن‌الوقتی و تاکتیکی داشته باشد اما حداقل در اتمسفر پرآشوب کنونی خاورمیانه، نشانگر حرکت اتحادیه اروپایی از سیاست خارجی هنجارمحور به سیاست خارجی امنیت‌محور است. به نظر می‌رسد جنبه اضطراری پایان‌دادن به ناامنی و خشونت در خاورمیانه برای اروپایی‌ها بسیار بنیادین است و این اضطرار، زمینه‌های تحول رویکرد اروپا نسبت به ایران از یک رویکرد هنجارمحور و آرمان‌گرا به یک رویکرد امنیت‌محور و واقع‌گرا را فراهم کرده است.
از آنجا که یکی از عمده‌ترین دلایل شکست رویکردهای پیشین اروپا در قبال ایران همچون گفت‌وگوهای انتقادی و گفت‌وگوهای سازنده، به فقدان حاکمیت یک نگرش استراتژیک بر رویکرد بروکسل در قبال جمهوری اسلامی برمی‌گشت، باید پیش‌نویس راهبرد اروپا در قبال ایران را به فال نیک گرفت و با حسن‌نیت نسبت به تلاش اروپا در راستای ایجاد روابط استراتژیک با تهران نگاه کرد. امید می‌رود، اتحادیه اروپا با توجه به همجواری جغرافیایی با منطقه، پیوند‌های تاریخی، تهدیدات ناشی از تروریسم و بنیادگرایی، مسئله امنیت انرژی و تسری ناامنی‌های اجتماعی بر قاره سبز، با کنارگذاشتن کلیشه‌های ذهنی قبلی و کمرنگ‌کردن عوامل بازدارنده‌ای همچون آمریکا، رژیم صهیونیستی و برخی متحدان منطقه‌ای آنها، نگرشی واقع‌بینانه و استراتژیک در قبال تهران درپیش بگیرد.
در چنین فضایی، پرونده بحران سوریه، آزمونی فوق‌العاده مهم در آینده مناسبات ایران و اتحادیه اروپاست و رویکرد فعالانه خانم موگرینی درباره بحران سوریه، نشان‌دهنده اهمیت بالای این پرونده برای سیاست خارجی و امنیتی مشترک اتحادیه اروپاست. به نظر می‌رسد با توجه به حل‌و‌فصل مسالمت‌آمیز پرونده هسته‌ای ایران، حل‌و‌فصل پرونده‌ها به ترتیب از دشوارترین به آسان‌ترین آنها، راهنمای عمل سیاست خارجی و امنیتی مشترک اروپا در تعامل با ایران باشد چون پرونده سوریه پس از موضوع هسته‌ای، حساس‌ترین و مهم‌ترین پرونده باز و لاینحل است و ازسوی‌دیگر، رایزنی با ایران و علاقه اروپا به دعوت ایران به نشست‌هایی درباره سوریه، نشانگر تحول در درک اروپا از نقش ایران در نظام امنیت منطقه‌ای خاورمیانه است. با توجه به رایزنی خانم موگرینی با دیگر بازیگران منطقه‌ای در خاورمیانه، این امیدواری وجود دارد که چندجانبه‌گرایی درباره موضوعات منطقه‌ای به دستور کار سیاست خارجی و امنیتی مشترک اروپا برگردد.
با عنایت به رویکرد مشخص و سازنده ایران در قبال بحران سوریه که در آن بر ضرورت مبارزه با تروریسم و گروه‌های تکفیری، راه‌حل سیاسی، آتش‌بس فوری، کمک‌های بشردوستانه به غیرنظامیان و رجوع به آرای مردم سوریه درباره آینده سیاسی این کشور تأکید شده است، به نظر می‌رسد این بازدید در صورت اضافه‌شدن برخی مقاصد منطقه‌ای دیگر و جابه‌جایی در ترتیب سفر خانم موگرینی، می‌تواند برای ایران بسیار معنادارتر و درعین‌حال نشان‌دهنده جدیت بیشتر اروپا درباره پایان‌دادن به بحران سوریه باشد؛ به‌این‌گونه که خانم موگرینی با توجه به رویکرد مخرب برخی متحدانش در منطقه و روابط استراتژیک با ترکیه، ابتدا با مقامات ترک در آنکارا دیدار کرده و سپس با رایزنی در ریاض، عازم تهران شود.
با توجه به مراتب فوق و نقش سازنده ایران در مبارزه با گروه‌های تکفیری، اتحادیه اروپا بیش از هر زمان دیگری نیازمند تنظیم یک دستور کار جدید با مبناهای استراتژیک در قبال ایران است؛ نقصانی که در سه دهه گذشته، روابط اروپا با ایران را وارد دور باطلی از تنش‌زدایی و تنش‌زایی کرده است. امروزه اتحادیه اروپا باید گفت‌وگوهای استراتژیک را جایگزین روابط سینوسی گذشته کند چون روندهای منطقه‌ای در خاورمیانه به‌گونه‌ای است که اروپا باید به شکلی واقع‌بینانه، نیاز متقابل استراتژیک را در این شرایط خطیر درک کند؛ به‌ویژه اینکه در پرتوی ظهور جریان‌های افراطی در خاورمیانه، ظرفیت‌های همکاری استراتژیک بین دو طرف به‌وجود آمده و تعارضات ایدئولوژیک، نقش کمرنگی نسبت به گذشته ایفا می‌کند؛ امری که مقدمه‌ای برای حرکت از تقابل به سمت تعامل استراتژیک بوده و نگرش استراتژیک اروپا به ایران فقط در شرایطی قابل حصول است که اروپاییان، نقش مستقل ایران در منطقه خاورمیانه را بپذیرند و به جای سیاست‌های مقطعی و منقطع پروژه‌وار گذشته به سمت رویکردهای پایدار و پیوسته فرایندمحور در قبال ایران حرکت کنند؛ در غیر‌این‌صورت نمی‌توان به ثبات نسبتا پایدار و اتمام دور باطل تنش و تنش‌زدایی در روابط ایران و اروپا خوشبین بود.
انتظار می‌رود، اتحادیه اروپا با درنظرداشتن ملاحظات جمهوری اسلامی ایران ازجمله تعامل با ما به‌عنوان یک بازیگر مستقل و چشمداشت‌نداشتن برای بازی ذیل سیاست‌های بازیگران فرامنطقه‌ای از تهران، درنظرداشتن توازن قدرت منطقه‌ای و تلاش‌نکردن برای برهم‌زدن آن از طریق ائتلاف‌سازی با برخی جریان‌های منطقه‌ای، توجه اتحادیه به تفکیک‌ناپذیری ایران از محور مقاومت و خطوط قرمز ایران در این ارتباط و اتخاذ سیاستی واحد از سوی مجموعه کشورهای اتحادیه اروپا و تقسیم‌نکردن کار و سیاست یک‌بام و دو هوا، بتواند با همکاری‌های گسترده منطقه‌ای، در جلوگیری از تشدید منازعه خشونت‌بار و تراژیک سوریه، نقش مثبتی را ایفا کند.
منبع: وقایع اتفاقیه
