ماجرای ایمیل به ظریف، پاسخ او و گزارش بدرفتاری سفارتخانه‌های خارجی

جمله‌هایی مانند «مسئولین رسیدگی کنند»، «بی‌توجهی مسئولین باعث ایجاد این مسأله شده» برای سال‌ها ترجیع‌بند سخنان ما در مطالبات اجتماعی‌مان بوده است. هر وقت که مجالی یافته‌ایم، بر زبان‌شان رانده‌ایم،‌ بدون اینکه در نظر گرفته باشیم این جملات به ظاهر مطالبه‌گرانه، چه دستاوردی تاکنون به همراه داشته‌اند.

روز گذشته، گزارشی در مورد بدرفتاری کارمندان سفارت‌خانه‌های خارجی (خصوصا اروپایی) در ایران منتشر شد. گزارشی که بخش‌های مختلفی را شامل می‌شد و علاوه‌بر رفتار تحقیر‌آمیز سفارتخانه‌ها با مراجعین، به بازار سیاه دریافت ویزا و رابطه‌های پشت پرده سفارتخانه‌ها با آژانس‌های مسافرتی نیز می‌پرداخت. این گزارش خوب شاید تنها یک مورد کم داشت و آن نیز گزارش این اتفاقات به وزارت امور خارجه و تلاش برای دریافت پاسخ بود.

آنچه این نوشته بر آن تاکید دارد، همان حلقه مفقوده گزارش است که توسط نگارنده به عنوان یک شهروند-خبرنگار تکمیل شد. لینک گزارش را به همراه بخشی از تجربیات شخصی خود از بدرفتاری برخی کارمندان ایرانی یکی از سفارتخانه‌های اروپایی در تهران، بی‌واسطه برای محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشور ایمیل کردم. با یادآوری این نکته که اگر به قول دولت تدبیر و امید، برجام عزت را به ما ایرانی‌ها برگرداند، باید این عزت را در تمام جنبه‌های ارتباط بین‌المللی حس کنیم.

کمتر از یک ساعت بعد، پاسخم را از سوی جواد ظریف دریافت کردم: «این برخورد به ویژه از سوی کارمندان محلی ایرانی سفارتخانه‌ها غیرقابل تحمل است. بارها پیگیری کرده‌ایم و باز هم پیگیری می‌کنیم.»

پاسخ ظریف هرچند کوتاه و مطابق معمول متولیان دستگاه‌های دولتی حامل قولی نامعلوم برای پیگیری بود، اما یک فرق اساسی داشت و آن اینکه چند ساعت بعد، مدیرکل کنسولی وزارت امور خارجه، طی ایمیلی با توضیح روند کار و محدودیت‌ها و اقدامات انجام شده توسط وزارتخانه، درخواست کرد تا برای پیگیری بیشتر موضوع،‌ جزئیات بیشتری در اختیار آنها قرار داده شود. موردی که در این ایمیل به درستی ذکر شده بود، اینکه گزارش کردن اینگونه اتفاقات از سوی مردم به وزارت خارجه، دست آنها را برای پیگیری، تذکر و احتمالا برخورد با خاطیان، بازتر می‌گذارد.

نکته اصلی همینجا نفهته است. فعل «رسیدگی» واکنش‌گر است، نه کنش‌گر. باید اقدامی پیش از آن صورت داد تا «رسیدگی» آن را به نتیجه برساند. حالا که به گواه تمامی کارشناسان و حتی وزاری پیشین وزارت امور خارجه، این وزارتخانه به وسیله زبده‌ترین فرد اداره می‌شود و حالا که اراده جدی برای رسیدگی به این دست موارد وجود دارد، باید فرصت را مغتنم شمرد و با گزارش‌ این دست اتفاقات، راه را بر وقوع دوباره آنها بست.

قدم اول در این راه، گزارش کردن تمام بدرفتاری‌ها، توهین‌ها و تحقیرهای احتمالی است که از سوی برخی سفارتخانه‌ها انجام می‌شود. راه‌های مختلفی در این زمینه وجود دارد که ارسال ایمیل، به همراه شرح حادثه، جزئیات آن و مشخصات فرد خاطی، سهل‌ترین آنهاست. قدم بعدی مطالبه‌گری برای رفع اتفاقاتی نظیر تحقیر، توهین، عدم انجام درست وظایف محوله (نظیر تعیین کردن وقت مصاحبه) و دیگر مسائل است که مراجعان را به دردسر و بعضا به خرج‌های آنچنانی برای تعیین وقت و دریافت ویزا، می‌اندازد.

می‌توان با اطمینان گفت این بار اراده جدی برای «رسیدگی» به این مسائل از سوی مسئولین مربوطه وجود دارد. وقت آن است که اراده‌ای جدی نیز برای اقدام عملی از سوی شهروندان وجود داشته باشد. بی‌تفاوتی و سکوت هیچگاه دستاوردی به همراه نداشته است.