طاق بستان شوره زد/رطوبت به مغز استخوان آثار تاريخي رسيد

كف سنگفرش محوطه باستاني طاق بستان كه در سال 1310 و در دوره پهلوي اول براي مرمت، يك و نيم متر بالاآمد، حالابا چالش نفوذ رطوبت مواجه شده كه ناشي از ته نشين شدن آب و بارش باران به سينه كش كوه بعد از 80 سال است.

به گزارش انتخاب، دامنه كوه بستان در كنار چشمه يي جوشان در شمال غربي حاشيه شهر كرمانشاه، آثاري از دوره ساساني شامل سنگ نگاره اردشير دوم و دو ايوان سنگي كوچك و بزرگ با تصاوير نقش بسته از شكار گوزن و گراز كه نخستين انيميشن صخره يي جهان لقب گرفته بر سينه سترگش به يادگار دارد.
    
محوطه به حالت دوران ساساني برمي گردد
يك كارشناس آثار باستاني مي گويد: كف طاق بستان در دوره پهلوي يك و نيم متر بالاآورده شد و شيب محوطه به نحوي است كه موجب نفوذ رطوبت به بدنه سنگ ها مي شود با اين حال فعاليت هاي حفاظتي بشدت در حال انجام است تا ضمن رفع اين معضل، محوطه به حالت اوليه در دوران ساساني برگردد.

    كيهان موميوند كه گردشگران محوطه باستاني طاق بستان را با اطلاعات دقيق همراهي مي كند، معتقد است: عكس هاي گرفته شده در سال هاي قبل از 1310 جلوي طاق بستان را به نحوي نشان مي دهد كه يك متر و 30 سانت پايين تر از سطح فعلي است و امروز به دليل شيب و تغيير سطح مشكلاتي در اين محوطه ديده مي شود.

    وي با تاكيد بر اينكه فعاليت هاي صورت گرفته براي نجات طاق بستان انجام مي شود و اينك فعاليت ها در حال انجام است، گفت: آثار صخره يي در اين محوطه تحت تاثير رطوبت است و با برداشتن محوطه تلاش مي شود از رطوبت سنگ ها كاسته و طاق بستان از مرگ نجات يابد چراكه اينك شوره هاي نقش بسته بر نقش برجسته ها و ديواره ها قابل ديدن است.

    اين كارشناس ميراث فرهنگي به سنگ هاي آهكي منطقه زاگرس و منطقه طاق بستان اشاره كرد و افزود: رطوبت در توده هاي آهكي نفوذ بيشتري مي كند و به همين دليل ضرورت بيشتري براي حفاظت از اين منطقه به نظر مي رسد.

    با اين حال اثر شكوهنمد طاق بستان اگرچه از ارزش هاي تاريخي و هنري بي نظيري در جهان برخوردار است در ليست حمايت شده آثار جهاني ثبت شده در سازمان بين المللي يونسكو جايي ندارد كه مهم ترين علت آن وجود ساختمان هاي مسكوني در كنار اين اثر و نبود شاخص هاي حفاظتي مطلوب عنوان شده است.

    اين كارشناس معتقد است: هر ساله يكي از آثار تاريخي ما در فهرست آثار جهاني ثبت مي شود و سال گذشته آثار تاريخي و سازه هاي آبي شوشتر، امسال بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي و سال 85 نيز بيستون در كرمانشاه به ثبت رسيده كه انتظار مي رود با رفع اين مشكلات طاق بستان نيز سر از ليست آثار جهاني دربياورد. به نظر مي رسد رعايت نشدن قوانين آثار تاريخي مانند فاصله 200 متر به اثر و رويت اثر تاريخي در فاصله يي معين، يكي از مشكلات طاق بستان براي ثبت جهاني است كه البته تلاشي براي رهايي آن از مشكلات انديشيده نشده است.
   
    
 تشريح طاق ها و ايوان هاي بستان
وي در تشريح هويت طاق بستان به سمت راست ايوان كوچك اشاره مي كند كه تصويري از سنگ نگاره يي است كه صحنه تاج ستاني اردشير دوم (383-379م) نهمين شاه ساساني را نشان مي دهد و مي گويد: در اين مجلس، شاه ساساني به حالت ايستاده با صورتي سه رخ و بدني تمام رخ در مركز نقش شده، دست چپ را روي قبضه شمشير گذاشته و با دست راست در حال گرفتن حلقه روبان داري از اهورامزدا است.

در سمت راست شاه، پيكر اهورامزدا به حالت ايستاده با صورتي سه رخ و بدني تمام رخ نقش شده، دست چپ را به كمر زده و با دست راست حلقه روبان دار را به شاه اهدا مي كند. در سمت چپ نقش اردشير دوم، پيرك ايزدمهر كه روي گل نيلوفر بزرگي ايستاده، با صورت و بدني سه رخ نقش شده است.

در زير پاي اهورامزدا و اردشير دوم، پيكر دشمن شكست خورده يي نقش شده كه بخش زيادي از آن از بين رفته است. جزييات صورت او نيز آسيب ديده است. در سمت چپ شاه، پيكره آناهيتا با صورت و بدني تمام رخ، ايستاده بر سكويي نقش شده است. در دست چپ سبوي آب و در دست راست حلقه روبان داري كه به طرف شاه دراز كرده است، ديده مي شود.
    
    
    
    صحنه شكار گوزن
    اين صحنه در قابي به طول 80/5 متر و عرض 90/3 متر حجاري شده است. در اين صحنه، سه رديف فيل بان گوزن ها را از طريق دروازه يي كه در سمت راست حصار تعبيه شده است، به داخل شكارگاه رم مي دهند. اين گوزن ها، دنبال چند گوزن دست آموز كه روباني در گردن دارند، در حال فرار هستند.
    
    
    
    صحنه شكار گراز
    اين صحنه در قابي به طول 70/5 متر و عرض 13/4 متر حجاري شده است. در سمت چپ اين قاب، دوازده فيل كه روي هر يك دو نفر سوار شده اند، در پنج رديف عمودي نقش شده است. اين فيل بانان در حال رم دادن گرازها از مخفيگاه باتلاقي خود به درون نيزارها هستند. در قسمت بالاي صحنه شكار، قايقي پارويي ديده مي شود و در داخل آن پنج نفر در حال كف زدن هستند. همچنين دو پاروزن در داخل اين قايق ديده مي شوند.
   
    
    تاريخ گذاري
    درباره زمان ساخت اين ايوان در ميان محققين سه ديدگاه وجود دارد: اردمان (ERDMANN) ساخت اين ايوان را در زمان «پيروز اول» (459-448 م) مي داند. هرتسفلد ساخت آن را به زمان خسرو دوم 628-590 م) نسبت مي دهد و فن گال (VON. GALL) معتقد است اين ايوان و نقش هاي ديوار انتهاي آن، در زمان پيروز اول ساخته شده، ولي صحنه هاي شكار شاهي در ديوارهاي جانبي ايوان متعلق به زمان خسرو دوم است. امروزه در محافل ايران شناسي نظر هرتسلفد طرفداران بيشتري دارد.
    
    
    
سنگ نگاره دوره قاجار

در بخش فوقاني ديوار سمت چپ ايوان بزرگ، سنگ نگاره يي از دوره قاجار با كتيبه يي به خط نستعليق حجاري شده است كه گفته مي شود موجبات عصبانيت پادشاه قجري را فراهم آورده است و در اين سنگ نگاره محمدعلي ميرزا دولتشاه روي تختي نشسته، صورتي فربه، ريشي بلند و سبيلي تابدار دارد. تاج او از نوع تاج كنگره دار و شبيه تاج پدرش فتحعلي شاه است.
    
پيراهن چين دار قرمز رنگي به تن دارد. كمربندي به كمر بسته، پايين آن حمايلي ديده مي شود. به حمايل او شمشير و خنجري آويزان است.

در سمت چپ سنگ نگاره، كتيبه يي به خط نستعليق نوشته شده است. اين كتيبه به صورت وقفنامه و مضمون آن حاكي از اختصاص درآمد سه دانگ از مزارع «كبودخاني» براي انجام مراسم عزاداري امام حسين(ع) در ماه عاشورا و ساير عزاها است.

به گزارش انتخاب به نقل از اعتماد، طبق كتيبه، اين سنگ نگاره در سال 1237 ه. ق به دستور آقا غني – خواجه باشي محمدعلي ميرزا – و توسط ميرزا جعفر سنگ تراش حجاري شده است.