جنگ های آینده بر سر آب خواهد بود/دیپلماسی آب می‌تواند دامنه بحران بین‌المللی آب را از ایران دور کند

محمدحسین پاپلی یزدی با اشاره به برگزاری «همایش ملی دیپلماسی آب و فرصت های هیدروپلیتیک غرب آسیا» گفت: آب مثل نفت شده است و جنگ های آینده بر سر آب خواهد بود.

محمدحسین پاپلی یزدی در همایش ملی «دیپلماسی آب و فرصت های هیدروپلیتیک غرب آسیا» که با هدف کمک به تدوین دیپلماسی آب برگزار شد، گفت: آب مثل نفت شده است و جنگ های آینده بر سر آب خواهد بود و اگر به دنبال راهکارهای حل مسائل آب به کمک دیپلماسی آب نباشیم، تبعات بحران بین‌المللی آب به سراغ ما خواهد آمد.

رییس انجمن ژئوپلیتیک ایران و دبیر همایش ملی دیپلماسی آب و فرصت های هیدروپلیتیک غرب آسیا با انتقاد از فقدان وجود دیپلماسی در حوزه آب گفت:

درکشور ما سیاست‌های داخلی آب وجود دارد، اما فقدان یک راهبرد روشن و مدون راجع به آب‌ها و رودخانه‌هایی که به کشور وارد یا از کشور خارج می‌شود و ما از آنها حقابه داریم، حس می شود. در کل ما دیپلماسی آب در سطح منطقه ای و بین المللی نداریم.

وی با اشاره به سابقه فقدان دیپلماسی آب در کشور و پیامدهای تاریخی آن خاطرنشان کرد: اگر ما سیاست روشن و واضحی در مورد دیپلماسی آب داشتیم، 40 سال پیش که ترکیه می‌خواست سدهایی روی رودخانه دجله و فرات بزند، مسئولان کشور ما باید با به کارگیری دیپلماسی آب با آنها وارد مذاکره می‌شدند و به تفاهم و توافقاتی می‌رسیدند. در آن صورت آبهایی که از کشورهای سوریه و عراق در درون رودخانه دجله و فرات می‌آید و رودخانه اروندرود را می‌سازد، وضعیت فعلی را پیدا نمی کرد.

وی افزود: ترکیه حدود 23 سد دارد که سد آتاتورک به تنهایی می‌تواند کل آب فرات را قطع بکند. نتیجه احداث این سدها این است که امروز آورد آب به سوریه و عراق کم شده و هورها و باتلاقها در عراق خشک شده است و امروز ریزگردهای این مناطق خشک، استان های غربی کشور را با مشکلات عدیده زیست محیطی مواجه ساخته است. وقتی کاری در طول 40 سال انجام شده، نمی توان در یک سال جلوی آن را گرفت و متأسفانه بحران ریزگردها به این سادگی ها حل نخواهد شد.

استاد دانشگاه تربیت مدرس با تشریح اختلافات آب میان افغانستان و ایران بر سر رودخانه هیرمند گفت: افغانستان در سال 1351 قراردادی با ایران در زمان امیرعباس هویدا راجع به آب رودخانه هیرمند منعقد کرد که از اساس به ضرر ایران بود. یک وقتی انگلیسی‌ها گفته بودند 50 درصد آب هیرمند برای ایران است، بعد کردند 30 درصد و بعد در دوران رژیم گذشته آمدند و حق ایران را به کمتر از 10 درصد تقلیل دادند. هم اکنون نیز افغانستانی‌ها مشغول احداث سدهایی هستند که بر آب های ورودی به ایران تأثیر منفی می گذارد و قطعا در آینده مشکلات اقتصادی و زیست محیطی را برای شرق کشور در پی خواهد داشت.

پاپلی یزدی با اشاره پیامد احداث سد سلما در افغانستان بر آب سد دوستی گفت: بیش از 90 درصد آب سد دوستی که بین ایران و ترکمنستان است، از افغانستان تأمین می شود. حالا هم افغانستان سد سلما را با کمک هندی ها ساخته است که می‌تواند مانع ورود آب به سد دوستی شود. آنها سدهای دیگری نیز در دست ساخت دارند که آورد آب به شرق ایران را با کاهش چشمگیر مواجه خواهد کرد. حالا هم برخی از مسئولان صحبت از واردات آب از تاجیکستان می کنند اما در شرایطی که کشور ما دیپلماسی آب ندارد چگونه با این کشور می خواهیم وارد مذاکره شویم و در مقابل آب چه چیزی به تاجیکستان می دهیم که منافع ملی ما را تا سالهای آینده تضمین کند و پیامدهای امنیتی نیز به بار نیاورد؟

وی با اشاره به یکی از تألیفات خود با عنوان دیپلماسی آب اظهار داشت: من در کتاب دیپلماسی آب گفته ام که آب مثل نفت شده است و جنگ های آینده بر سر آب خواهد بود. اساتید و کارشناسان انجمن ژئوپلیتیک ایران معتقد هستند که می توانیم با تدوین دیپلماسی آب به سمت صلح آب برویم. ما می توانیم وارد مذاکره شویم و از هم اکنون چشمه های آب شیرین دنیا را خریداری کنیم ولو اگر یک مترمکعب از این آب را هم به ایران نیاوریم. چون سرمایه گذاری در بخش آب برای کشور سودآور و در جهت منافع ملی ایران است.

دبیر همایش ملی دیپلماسی آب و فرصت های هیدروپلیتیک غرب آسیا در ادامه برشماری چالش های آب میان ایران و همسایگان اظهار داشت:رودخانه مرزی ارس هم امروز خودش مشکلاتی دارد که بیشتر مربوط به آلودگی می شود. معادن مسی که در ارمنستان وجود دارد و در حال بهره برداری است در آینده برای رود ارس خطرناک است.

وی با بیان اینکه در وزارت امورخارجه ایران حتی یک مدیرکل در بخش آب وجود ندارد که وظیفه اش پیگیری مسائل آب باشد، افزود: البته در وزارت نیرو ساختاری در سطح اداره کل رودخانه های مرزی وجود دارد و آن اداره کل نیز با وزارت امور خارجه و مرزبانی همکاری نزدیکی دارد. ولی در ساختار وزارت خارجه یک معاونتی یا یک اداره کلی تحت عنوان اداره کل آب وجود ندارد که ما مثلا یک مستشار آب در کشورهای مختلف داشته باشیم.

رییس انجمن ژئوپلیتیک ایران تصریح کرد: اقلیم ایران از نیمه خشک به سمت خشکسالی در حال تغییر است و در این بین فقدان دیپلماسی در حوزه آب می‌تواند به مشکلات دامن بزند. براثر سیاست های غلط در حوزه آب الان اکثر دشتهای ما با بحران شدید روبه رو شده است. الان باغات بسیار بزرگ پسته دچار کمبود آب هستند به طوری که عمق برخی از چاههای منطقه کرمان و رفسنجان زیاد شده و آب آن شور شده است. برخی از چاه داران آب چاه را تصفیه می‌کنند و نمکی که از کنار موتور چاهها پیدا می‌شود خود یک خطر زیست محیطی محسوب می شود. پس ما در آبهای زیرزمینی‌مان با مشکل جدی رو به رو هستیم و دشت های بسیار زیاد بحرانی داریم.

وی یادآور شد:باید توجه داشت که در طول سی سال اعتبارات وزارت نیرو برای آبهای زیرزمینی فقط حدود سه درصد اعتبارات آن وزارتخانه را تشکیل می داده است

پاپلی یزدی اظهار داشت: از سوی دیگر سیاست های روشنی با همسایگان در رابطه با آبهای مرزی نداریم. سالها سیاست کارآمدی برای مهار آب هایی که از کشور خارج می شد نیز نداشته ایم. البته چند سال گذشته با تلاش های صورت گرفته و با نگاه راهبردی مقام معظم رهبری بودجه خوبی برای مهار و کنترل آبهای مرزی تخصیص یافته است.

پاپلی یزدی تأکید کرد:پیش بینی بنده به عنوان یک استاد هفتاد ساله و رئیس انجمن ژئوپلیتیک ایران این است که اگر همین الان ما به دنبال راهکارهای حل مسائل آب به کمک دیپلماسی آب نباشیم، در 10 سال آینده تبعات بحران بین‌المللی آب به سراغ ما خواهد آمد. امروز که بحران بین المللی آب به خط قرمز خود نرسیده است می توانیم با پیگیری دیپلماسی آب مذاکراتی متعادل بر اساس منافع ملی‌مان داشته باشیم اما اگر دیر بشود قطعا طرف‌های مقابل امتیازات بیشتری را مطالبه خواهند کرد.

وی با انتقاد از راهبرد توزیع جمعیت در ایران و با تأکید بر ضرورت تغییر راهبرد توسعه ملی ایران از برّی به بحری خاطرنشان کرد:ما باید به سمت تمدن دریایی برویم. پولی که می‌خواهیم خرج تهران کنیم ببریم در اطراف دریای عمان سرمایه گذاری کنیم تا جمعیت مولد در سواحل مکران مستقر شود. ما همواره خواسته ایم آب را به هرکجا که جمعیت متراکم می شود ببریم، آیا نمی توانیم جمعیت را کنار آب و دریا ببریم؟ ما باید از فرصت های داخلی کشور نهایت بهره برداری را بکنیم و فرصت های بین المللی که گونه های مختلفی دارد را از دست ندهیم.

پاپلی یزدی در بخش دیگری از سخنان خود با تشریح اهداف برگزاری همایش ملی دیپلماسی آب و فرصت های هیدروپلیتیک غرب آسیا اظهار داشت: انجمن ژئوپلیتیک ایران با پشتوانه بزرگ علمی که دارد احساس مسئولیت کرده و تلاش می کند با برگزاری همایش ملی دیپلماسی آب و فرصت های هیدروپلیتیک غرب آسیا به صورت علمی به کمک دستگاههای مسئول بشتابد و با همفکری جامعه علمی کشور بتواند سیاست ها و راهکارهای علمی و مفیدی را به دستگاههای مسئول پیشنهاد بدهد. هدف ما این است که بتوانیم چارچوب های دیپلماسی آب را پیشنهاد دهیم و راهکارهایی پیدا بکنیم که بتوانیم از حقوقمان در سطح منطقه ای و بین المللی دفاع بکنیم. باید راهکارهایی پیدا شود که بحران آب آینده در منطقه و کشور را مدیریت کنیم و اگر 40 سال قبل به این مسئله توجه می شد، امروز با چالش ریزگردها مواجه نبودیم.

وی با اعلام فراخوان مقاله برای این همایش و با دعوت از جامعه علمی کشور، دانشجویان، کارشناسان و همه دغدغه مندان نسبت به بحران آب اظهار داشت:

علاقمندان برای آگاهی از محورهای همایش و زمان بندی ارسال چکیده و اصل مقالات و ارسال آن می توانند به سایت همایش به آدرس www.wdconf.ir مراجعه نموده و یا با دبیرخانه همایش با تلفن 02188323527 تماس حاصل فرمایند.

گفتنی است همایش ملی دیپلماسی آب و بحران های هیدروپلیتیک غرب آسیا به همت انجمن ژئوپلیتیک ایران و با مشارکت دستگاههای مختلف اجرایی و علمی در اسفندماه سال جاری با سخنرانی شخصیت های برجسته کشوری برگزار خواهد شد.