هیأت علمی هایی که روزی هزار تومان حقوق می گیرند!

زهره کهندل: ماجرای به کارگیری نیروهای حق التدریس فعال دانشگاه ها به عنوان مدیر گروه، ماجرای جالبی است که آن را باید به فهرست دیگر اقدامات قابل توجه دانشگاه پیام نور که در حال حاضر بیشترین حجم دانشجوی مشغول به تحصیل را دارد، اضافه کرد.


آغاز مشکلات سریالی این دانشگاه زمانی بود که در سال 86 با موافقت وزیر علوم وقت، اقدام به پذیرش بی رویه دانشجو در مراکز دانشگاهی خود کرد. فاصله گرفتن از استاندارد نسبت اعضای هیأت علمی به دانشجو، یکی از معدود مشکلات آموزشی این دانشگاه است، بطوری که جایگاه مدیرگروه برخی از واحدهای آن توسط نیروهای حق التدریس اداره می شود! موضوعی که معاون آموزشی دانشگاه پیام نور کشور در پاسخ به خبرنگار ما می گوید:«مدیرگروه های دانشگاه پیام نور در سطح استان هستند و نه در سطح مرکز، بنابراین افرادی که به عنوان مدیرگروه حق التدریس از آنها یاد می کنید، عملاً مدیرگروه نیستند واز اعضای تیم استانی محسوب می شوند.»
اما این نیروها در عمل کار یک مدیرگروه را در یک مرکز بزرگ دانشگاهی انجام می دهند. به گفته برخی از آنان، به دلیل نبود ردیف بودجه خاصی برای این نیروها، هر ترم مبلغی نزدیک به 200 هزار تومان به عنوان دستمزد از محل ردیف بودجه امتحانات بهشان پرداخت می شود، یعنی روزی یک هزار تومان! در حالیکه اگر این افراد عضو هیأت علمی دانشگاه باشند حداقل حقوق ماهانه آنان پنج، شش برابر کل این دستمزد است بنابراین به نفع جیب دانشگاه نیست که این افراد را جذب کند.از سوی دیگر اگر مدیرگروه ها استانی باشند، مسایل آموزشی دانشجویان درگیر بوروکراسی اداری می شود. اگرچه «عبدا... معتمدی» معتقد است:«با یکپارچه سازی سیستم اتوماسیون اداری این دانشگاه و فعال سازی سامانه گلستان، دانشجویان نیازی به حضور در دانشگاه ندارند و بوروکراسی اداری در چنین شرایطی بی معناست.»
البته باید یادآور شد که این سیستم یکپارچه در بسیاری از موارد نقص فنی دارد و مطمئن ترین راه برای دانشجو حضور در دانشگاه برای پیگیری امور آموزشی خود است. از سوی دیگر شرح وظایف مدیرگروه بر اساس ماده 39 آیین نامه مدیریت دانشگاهها و موسسات آموزش عالی، فراتر از پاسخگویی به مسایل و مشکلات آموزشی دانشجویان است. آیا شرایط یک مرکز بزرگ دانشگاهی با این حجم از دانشجو، ایجاب نمی کند که مدیریت گروه آن در سطح خود مرکز باشد و نه استان؟

موارد مستثنا نباید روال عادی شود

دکتر رضا عامری، مدیر کل نظارت و ارزیابی وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری درباره اینکه دانشگاه ها می توانند در جایگاه مدیریت گروه از نیروهای حق التدریس استفاده کنند، می گوید: قاعدتاً بدلیل اینکه مدیرگروه، پست اجرایی محسوب می شود باید از اعضای هیأت علمی تمام وقت بوده یا در مواردی با مجوز دانشگاه مبدا، قراردادی پاره وقت در دانشگاهی دیگر باشد.
این مسوؤل در وزارت علوم، جذب مدیرگروه در شکلی خارج از شرایط آیین نامه ابلاغی با به کارگیری نیروهای حق التدریس فعال برای این جایگاه را غیرقانونی می داند و تأکید می کند: مدیر گروه یک پست اجرایی است.
به گفته او موسسات نوپایی همچون غیرانتفاعی ها و علمی کاربردی های تازه تأسیس که هیأت علمی تمام وقت ندارند و یا پذیرش دانشجوی آنها پایین است، در صورت ضرورت اشکالی ندارد که از افراد واجد شرایط استفاده کنند اما جهت گیری به این سمت است که این نیروها باید تمام وقت باشند.
عامری می گوید: در دانشگاه پیام نور با وجود حجم زیاد دانشجو بویژه در مراکز بزرگ آن، تاکید بر این است که مدیریت بخش های مختلف دانشگاه باید اعضای هیأت علمی تمام وقت باشند.
او درباره اینکه چنین چیزی تخلف محسوب می شود یا نه، می گوید: در مواردی که مدیرگروه خارج از اعضای هیأت علمی دانشگاه باشد، این موضوع باید در مرجعی همچون هیأت امنا یا هیأت رئیسه دانشگاه مصوب شود زیرا ممکن است در جایی امکان جذب عضو هیأت علمی جدید نباشد که پس از بررسی راهکارهای مختلف، مجوز خاصی برای آن صادر می شود؛ البته این موارد به عنوان حالت های کاملاً خاص است و نباید تبدیل به قاعده شود. عامری خاطرنشان می کند: دانشگاه ها باید بر اساس حدود قانونی خود عمل کنند و در مواردی که تخلفی صورت گیرد، پیگیری شود.
هم هست هم نیست!

معاون آموزشی دانشگاه پیام نور کشور درباره وضعیت مدیرگروه های حق التدریس مدعی است که چنین چیزی اصلاً وجود ندارد. دکتر معتمدی این را با رصد کامل از شرایط می گوید. به گفته او این افراد مدیرگروه نیستند و به لحاظ قانونی نمی توانند اقدامات و اختیارات مدیرگروه را داشته باشند، البته ممکن است کار آن بخش را انجام دهند، اما رسماً مدیرگروه نیستند.
این مسوؤل می گوید: دانشگاه پیام نور در سطح استان گروه های آموزشی دارد و نه در سطح مرکز، بنابراین کسانی که در سطح مرکز فعالیت می کنند، مدیرگروه نیستند بلکه با مدیر گروه استانی همکاری می کنند.این در حالی است که در چارت سازمانی مراکز دانشگاهی از این افراد با عنوان «مدیرگروه» یاد می شود و از آنان توقع وظایف مدیرگروه را دارند. از سوی دیگر با این حجم بالای دانشجو در برخی از مراکز پیام نور منطقی هست که مدیرگروه در سطح استان فعالیت کند؟ معتمدی می گوید:سیستم ما، حضوری نیست و بدنبال این نیستیم که دانشجو به دانشگاه مراجعه کند بلکه از طریق سامانه گلستان راهنمایی شده، ایرادهایش را مطرح می کند و برنامه درسی آنان از سوی گروه های آموزشی استان مشخص شده و در سامانه ثبت می شود.
او در پاسخ به اینکه اگر چنین پستی در دانشگاه خالی هست و نیاز به عضو هیأت علمی وجود دارد، پس چرا این افراد جذب نمی شوند، می گوید: ساختار ما متمرکز است و اینطور نیست که در هر واحد دانشگاهی بخواهیم تمام این تشکیلات را داشته باشیم. 500 مرکز و واحد پیام نور در سراسر کشور فعال است که اگر قرار باشد هر کدام از این ها چنین تشکیلاتی داشته باشند ساختار ما بسیار عریض و طویل می شود.البته باید این نکته را در ادامه سخنان معاون آموزشی دانشگاه پیام نور یادآور شد که اگر بناست ساختار مدیریتی این دانشگاه متمرکز باشد و تمام واحدها که خودشان در قد و قواره یک دانشگاه بزرگ، تعدد دانشجو، رشته و مقطع تحصیلی دارند با هماهنگی مراکز استانی فعالیت کنند، استفاده از عنوان و جایگاه «مدیرگروه» در واحدهای دانشگاهی چه مفهومی دارد؟
به هرحال یا باید شکل ساختاری را اصلاح کرد و یا اینکه در عناوین و شرح وظایف مدیرگروه های واحدهای دانشگاهی تجدید نظر داشت، در غیر این صورت گمان می رود که دانشگاه بزرگی چون پیام نور با این حجم بالا از دانشجو (که حدود یک سوم دانشجویان کشور را تشکیل می دهد) به نفع جیب خودش، به شاخص های کیفیت آموزش و تحقق نسبت استاندارد اعضای هیأت علمی به دانشجو، کم توجه است.