دولت برای پرداخت حقوق، 4 هزار میلیارد تومان بدهکار بود/ دولت را در بدترین شرایط رکورد و تورمی بی سابقه در 50 سال اخیر تحویل گرفتم/ پایان امسال به تورم 35 درصد می رسیم/مردم می گویند روحانی مچکریم، مردم! من از همه شما مچکرم

شهیدی‌فر، سپانلو و احمدی، مجریان صداوسیما اجرای این گفت‌وگوی زنده تلویزیونی را برعهده دارند.

مهمترین محورهای سخنان روحانی به شرح زیر است:

روحانی سخنان خود را با سلام و درود بر امام حسین(ع) و یاران و اصحابش و همچنین درود بر بسیجیان دلاور و مردم دلاور و مهربان ایران آغاز کرد.

من در ایام تبلیغاتی به مردم بزرگ وعده داده بودم که علاوه بر برنامه 4 ساله دولت تدبیر و امید، برنامه کوتاهی نیز برای صدروز داشته باشم و در پایان 100 روز کار دولت را و عملکرد دولت را در طول این 100 روز به ملت عزیز گزارش دهم.

سوال: چرا عدد 100 را انتخاب کردید؟ عدد خوش یمنی در زندگیتان بود؟ یا بحث وعده‌های انتخاباتی است؟

روحانی: صد بالاخره یک معیاری است. در نمره دادن ها هم معمولا نمره بالا 100 است. 100 روز دوره زمانی است که نه خیلی کوتاه است که نشود برنامه‌ای اجرا کرد و نه آنقدر طولانی است که گزارش مطول شود. مبنا این بود که برنامه کوتاه مدت 100 روزه مورد نظر دولت باشد و دولت به مردم گزارش دهد. البته این گزارش 3 بخش دارد که بخش اول را امروز می‌گویم. بخش دوم گزارش مکتوب است که در رسانه‌های مکتوب و سایت ها منعکس می شود. بخش دیگر گزارشی است که وزرا و سایر مسئولان و معاونان به اطلاع مردم خواهند رساند. بلافاصله از فردا، آنها هم به تدریج در گفت‌وگو با صداوسیما یا روزنامه ها یا خبرگزاری ها ارائه می‌کنند.

روحانی ادامه‌ داد: هر روز از ریاست‌جمهوری، برای من بسیار مهم است. دولت همه‌ی تلاشش این است که حداکثر استفاده را از این دوره چهارساله برای خدمت به مردم استفاده کند. شاید برای  اولین بار در جمهوری اسلامی ایران، من در روز تحلیف دولت را به مجلس معرفی کردم. این بدان معناست که دولت تلاش می کند که از فرصتی که در اختیار دارد، حداکثر استفاده را داشته باشد. همانطور که دولت اولین دولتی است که وزرا را معرفی کرده، هفته پیش یعنی در آخرین روزهای صدروزگی، دولت تکمیل شده. در هر صورت از نمایندگان و مردم تشکر می‌کنم. البته گزارش دولت مخصوص برنامه 100 روزه نیست. از این به بعد در هر مقطعی به طور منظم دولت به مردم گزارش کار می دهد. دولت باید در برابر مردم پاسخگو باشد و افتخارش همین است. مردم باید از جزئیات برنامه باخبر باشند چه اینکه دولت بدون همکاری و همیاری مردم نمیتواند وظیفه سنگین اداره کشور را به مقصد برساند.

ضمناً دولت میخواهد مردم و دولت از نظر اطلاعات نزدیک به هم باشند. حتی مردم از مشکلات دولت باخبر باشند. دولت ممکن است پیشرفت کند، حتما این پیشرفت را خواهد گفت. همچنین است درباره برنامه های بلند مدت.

روحانی ادامه داد: صاحب‌نظران و مردم با نقد و نصیحت و پیشنهاداتشان می توانند به دولت کمک کنند. دولت متعلق به مردم است و افتخار می کند خدمتگزار مردم خوب و عزیز کشورمان باشد.

سوال: بخش عمده انتظارات مردم درباره عملکرد اقتصادی دولت است. از این مشکلات که فرمودید فوری‌ترین آنها که دولت مجبور بوده انجام دهد، چه بوده است؟

روحانی: در گزارش امشب ضمن اینکه گزارش عملکرد صدروزه به مردم داده خواهد شد، به همان صورت به مردم خواهم گفت که در چه شرایطی ما کار را آغاز کردیم. در واقع از دولت گذشته چه ارثی به ما رسید و با آن ارث ما کار را شروع کردیم. اولین روزهای بعد از انتخابات، من با اولین مشکلی که مواجه شدم شرایط کالاهای اساسی در کشور بود. اولین گزارشی که از وزارت صنعت، معدن تجارت گرفتم این بود که وضع کالاهای اساسی در کشور چگونه است؟ با گزارشی که داده شد بسیار نگران شدم. برخلاف آنچه در ذهنم بود و فکر میکردم تا 3-4 ماه انبارها پر است، گزارشی به دستم رسید در همان روز سوم و چهارم بعد از انتخابات(قبل از تحلیف و تنفیذ) که نشان میداد کشور از لحاظ کالاهای اساسی و از جمله گندم دچار مشکل است. در یکی از استانها گندم فقط برای سه روز در سیلو وجود داشت. بلافاصله من برخی مسئولان اجرایی را در همان دولت خواستم و با آنها صحبت کردم و  مشکلاتی که برای تامین ارز و خرید بود و برخی کالاها در راه بود و برخیشان در بندر بود و ما دموراژ می‌دادیم. این اولین مشکلی بود که با آن روبرو شدم.

روحانی گفت: خوشبختانه اقدامات خوبی انجام شد و وقتی دولت کارش را شروع کرد ذخیره قابل توجهی فراهم شده بود.

بعد از شروع دولت، اقدام اول فوری ما این بود که ذخیره را قابل قبول کنیم. امروز الحمدلله در همه کالاهای اساسی انبارهایمان پر است و مشکل نداریم. برای آینده دور هم خرید انجام شده است.

مسئله دومی که مردادماه با آن روبرو شدیم، تعبیری است که من یک بار به آن اشاره کردم به عنوان خزانه خالی. خزانه کشور آنجاست که درآمدهای دولت به آنجا منتقل می شود. مخارج هم از همانجا تامین می شود. طبق قانون بودجه ما می بایست ماهانه 17500 میلیارد تومان درآمد می داشتیم چون طبق قانون بودجه درامد و مخارج ما، 210 هزار میلیارد تومان در طول سال بوده که برای یک ماه 17500 میلیارد باید تا پایان مرداد در خزانه می داشتیم. روزی که شروع کردم یعنی 12 مرداد، موجودی خزانه حدود 1280 میلیارد تومان بود.

روحانی گفت: آخر ماه مرداد که می بایست حقوق را پرداخت می کردیم، موارد ضروری در بخش حقوق می بایست 7500 میلیارد تومان پرداخت می کردیم. این برای بودجه جاری بود. از این 7500 میلیارد  تومان، فقط 2870 میلیارد تومان بیشتر در خزانه نبود. یعنی بیش از 4060 میلیارد تومان ما می بایست از بانک قرض می گرفتیم برای پرداخت حقوق. لذا در همان ماه مرداد دولت برای پرداخت حقوق تقریبا 4600 میلیارد تومان بدهکار بود و باید تامین میکرد. لذا ما با مشکلی به نام عدم تامین درآمدها روبرو بودیم. در 5 ماه اول می دانید آن مقداری که در بودجه پیش بینی شده بود فقط 47 درصد منابع تامین شده.البته اگر بودجه مصوبا را بگوییم الان 56-7 ردصد می شود تامین کرد. لذا مجبور شدیم بودجه را اصلاح کرده و آمار و ارقام بودجه را واقعی کنیم.

لذا با 2 فوریت اصلاحیه بودجه را به مجلس دادیم که تا امروز هنوز برنگشته است و دست مجلس است. مجلس 40 هزار میلیارد تومان کسر کرد به دلیل اینکه ارقام بودجه واقعی نبود. البته همین رقم هم پیشنهاد دولت 150 هزار میلیارد برای اصلاح بود که 20 هزار میلیارد در مجلس اضافه شد. شرایطی بوده که از لحاظ اقتصادی کشور را تحویل گرفتیم.

برای اینکه مردم دقیق تر بدانند وضع چه بوده، من چند بار تاکید کردم که شرایط اقتصادی کشور، رکود تورمی بوده. خب سالهایی در کشور بوده که دچار رکود بودیم و تولید رشد کافی نداشته و مثلا در یک سالهایی بوده که رشد اقتصادی ما حتی منفی 9 درصد بوده. در سال 1365. اما در عین حال همان سالی  که رشد ما منفی بوده تورم ما آنقدر زیاد نبوده. تورم ما 23 درصد بوده. سالهایی هم تورم زیاد بوده مثلا 49 درصد بوده در سال 1374. اما در عین حال رشد هم 3 درصد بوده است.

روحانی گفت: اینکه تورم بالای 40 درصد باشد و رشد هم منفی باشد و رکود باشد، سال 91 است. شما در این سال می بینید که رشد ما -5 ممیز 8 دهم بوده و تورم ما بالای 30 درصد است. در شرایطی که دولت را تحویل گرفتیم تورم بالای 40 درصد بود. این شرایط که این حد رکود و این حد تورم دارد، در تاریخ 50 ساله کشور ما بی سابقه است. به غیر از سال 57 و 58 که شرایط خاصی بر  کشور به خاطر انقلاب حاکم بود، در 50 سال گذشته چنین شرایط رکود تورمی بی سابقه بوده است.

 این آمار و ارقام نشان میدهد که چه شرایطی از دولت گذشته به ما به ارث رسید. البته اینکه اینها را می گویم به خاطر اینکه مردم بدانند شرایط چه بوده و نه اینکه ما از مشکلات بترسیم. به حول و قوه الهی مشکلات را به کمک مردم حل کرده و از تنگناهای اقتصادی عبور می کنیم. می بینید که در همین مدت کوتاه 100 روزه در تورم توانستیم قدم مهمی برداریم. آنقدر موضوع تورم برای من مهم است که تقریبا هر دوسه روز یکبار از مسئولان سوال کرده و هر هفته از مسئولان آمار می خواهم. می دانید در ماه های گذشته هر ماه نسبت به ماه قبل تقریبا 2.2 روند صعودی تورم بوده است.

روحانی افزود: در 2 ماه اخیر روند 1.2 شده و یک واحد کاهش یافته است که خیلی برای ما مهم است. ما در حالی که در پایان ماه مرداد و شهریور تورم نقطه به نقطه ما 43 درصد بوده، در پایان مهرماه تورم نقطه به نقطه ما 36 درصدشده است. و این خبر بسیار خوشی است. از 43 به 36 رسیدیم.

بنابراین ما رشد تورم، صعود تورم را تلاش کردیم مهار کنیم و در این مدت مهار کردیم. تلاش ما این است که تا پایان سال این تورم را از این حدی که هست به یک نقطه مطلوب برسانیم و در سال آینده از برنامه های اساسی دولت مهار تورم خواهد بود. می خواهیم تا پایان سال آتی تورم به پایین 25 درصد برسد. البته تا پایان امسال هم با وجود اینکه ماه های پایان سال کنترل تورم سخت تر می شود، قول مسئولان این است که تورم به 35 درصد خواهد بود. لذا درباره تورم قدم بزرگی خواهیم برداشت و در یکی دوماه گذشته قدم های خوبی در این زمینه برداشتیم.

اگر بگوییم دولت گذشته حداقل در درآمدهای ارزی نفتی و غیرنفتی پولدارترین دولت بوده...؛ در طول 8 سال درآمد نفتی  ما 600 میلیارد دلار بوده که بی سابقه است. ضمن اینکه درآمدهای دیگری داشتیم. کشور از نظر درآمد ارزی 750 میلیارد درآمد داشته. دولتی که پولدارترین دولت بوده متاسفانه بدهکارترین دولت هم بود. یعنی دولتی که به ما به ارث رسید.

چند رقم می گویم که مطلع باشند مردم. بدهی دولت به سیستم بانکی در روزی که دولت را تحویل گرفتیم، بیش از 74هزارمیلیارد تومان بوده است.

روحانی گفت: بدهی دولت به صندوق تامین اجتماعی و صندوق بازنشستگی 60 هزار میلیاردتومان بوده است. آمار و ارقامی که بخش های مختلف دولت به من دادند، بدهی دولت به پیمانکاران و بخش های مختلف و بخش خصوصی حدود 55 هزار میلیارد تومان است. همین سه رقم را کنار هم قرار بدهید، ضمن اینکه ارقام دیگری است. بدهی صندوق های بازنشستگی نیروهای مسلح رقم های عجیب و غریبی به ما گزارش دادند.

ما البته می دانستیم دولت بدهکاراست، اما اینکه دولتی که بیشترین درآمد ارزی را در هشت سال داشته وقتی دولت را به منتخبان مردم تحویل میدهد، این همه بدهکاری بعلاوه تعهدات دیگر..

در این هشت سال در سفرهای استانی، تعهداتی که داده شده 211 هزار میلیارد تومان است. از این تعهد فقط 32 درصد انجام شده است. 68 درصد باقی مانده برای دولت های بعدی. از آنطرف اعتبارات وتسهیلاتی که در سفرهای استانی تعهد شده 30 درصد اجرا شده و 70 درصد باقی مانده است. معنایش چیست؟ یعنی 16 سال دیگر اگر همان پول و امکانات باشد، طول می کشد که آن تعهدات را عملی کرده و اجرا کنیم.

پروژه های عمرانی که الان در کشورمان شروع و پهن شده، 400 هزار میلیارد تومان تعهد است. امسال در 5 ماه اول 3 درصد تعهدات عمرانی تحقق یافته. اینجا می خواهم اشاره کنم به سوالی که کردید خب با این مشکلات شما می گویید تورم تا حدی مهار شده است،  جلوی رشد این تورم گرفته و رشد کاهشی شده. شما اگر در بخش های مختلف آمار و ارقام نگاه کنید می بینید که آن رشد حالت تنزل یافته هرچند تورم مدت ها باقی است و باید به تدریج به نقطه مطلوب برگردد. اما چرا این تورم درست شد؟

روحانی گفت: اولین عامل بزرگ تورم رشد بی حساب نقدینگی در جامعه بوده است. در سال 84 نقدینگی 68 هزار میلیارد بود. در پایان دولت چیزی حدود 470 و خرده‌ای هزار میلیارد بوده است. یعنی 7 برابر شده است.

روحانی افزود: برای اینکه روشن تر شود، یک بخشی از نقدینگی مربوط می شود به بدهی دولت به سیستم بانکی کشور. و شما می بینید که وقتی نقدینگی دولت و تعهد دولت اضافه شده و از بانک مرکزی استقراض شود مرتبا، چه مشکلاتی ایجاد می شود.

مسکن مهر برای افرادی که کم درآمد بودند طراحی شد. همه گفتیم  کار خوبی شده. هیچکس نمی تواند منکر باشد که ساخت مسکن برای مردم کار بسیار خوب و ارزشمندی است. مسکن بسازیم اما چجوری و کجا و با چه حجمی و با چه شرایطی و از همه مهمتر: پولش را از کجا بیاوریم؟ اگر پولش را از جیب تک تک مردم درآورده باشیم چه؟ برای مسکن مهر تاکنون 43 هزار میلیارد از سیستم بانکی کشور استقراض شده است. کل پایه پولی کشور تا کنون 100 هزار میلیارد بوده است. از زمان  خلق پول تا الان. که از این مقدار، 43 هزار میلیارد تومان برای مسکن مهر است. این یعنی که بخش بزرگ تورم ما از اینجا نشات می گیرد. شما وقتی پول پرقدرت را از بانک مرکزی به جامعه می آورید. به یک معنا می توانیم بگوییم تورمی که مردم ما تحت فشار قرار گرفتند، یک بخش بزرگش مربوط به مسکن مهر است. 

من از مسئولان محترم بخش های مختلف دولت خواهش میکنم به مردم در این زمینه توضیح بدهند که این 43 هزار میلیارد تومان که برای مسکن مهر گرفته شده چقدر تورم ایجاد کرده است؟

روحانی گفت: البته مقصود من این نیست که مسکن مهر را تکمیل نکنیم؟ دولت خود را متعهد می داند در این زمینه. قراردهای مردم در این باره برای دولت محترم است. دولت برای مسکن مردم طرح خواهد داشت و آن را عرضه میکند. اما درباره سوالتان راجع به تورم، گفتم که یک بخش بزرگ تورم مربوط به مسکن مهر است. چون تدبیر در این زمینه نبوده و حساب و کتاب نبوده اینطور شده است. تورم یعنی مالیات فقرا و این معروف است. آیا از مردم در این باره اذن و اجازه گرفته شده که از جیب فقرا پول بگیریم وبرای عده ای مسکن درست کنیم؟ آنها که صاحب مسکن شدند البته نفسی کشیدند. هرچند همین مسکن مهر خودش مشکلاتی دارد و جنبه های مختلفش هنوز تامین نشده است.

حال چطور می توانیم این تورم را مهار کنیم؟ این را با برهان خلف میتوان به آن برسیم. اگر رشد نقدینگی را مهار کنیم که آمار نشان میدهد در همین 2-3 ماهه رشد متوقف شده و نزولی شده است. ما داریم نقدینگی را مهار می کنیم. بخصوص آنجا که بحث پایه پولی و پول بانک مرکزی است که باید حواسمان زیاد باشد که چه کاری انجام می دهیم.

سوال: پس چگونه می خواهید با ادامه مسکن مهر و هدفمندی، تورم را کنترل کنید حال آنکه  گفتید اینها به تورم کمک کرد؟

روحانی: شما دو بحث را مطرح کردید. یکی بحث یارانه ها که دولت چه میخواهد بکند؟ من لازم است بگویم دولت برای ادامه پرداخت یارانه نقدی، هرماه باید 3500 میلیارد تومان برای یارانه پرداخت کند. طبق قانون می بایست این پول از افزایش قیمت های حامل های انرژی و . .. تامین شود. آن پول کمی بیشتر از نصف این پول را تامین می کند فقط. بخشی اش را باید از مصوبات مجلس و منابع بودجه ای استفاده  کنیم و در عین حال هر ماه ما کسر داریم برای اینکه 3500 میلیارد تومان را پرداخت کنیم. دولت حتما باید روند پرداخت را اصلاح کند. ما 2 راه داشتیم. یا باید یارانه را کاهش دهیم، که خب دیدیم مردم و بخصوص اقشار کم درآمد روی آن  حساب کردند و اگر بخواهیم کم کنیم برای این اقشار مشکل آفرین خواهد بود. راه حل دیگر آن بود که به بخشی از جامعه یارانه ندهیم چون اساسا یارانه درست شد تا وقتی قیمت ها افزایش می یابد بتواند زندگی اقشار کم درآمد را جبران کند.

روحانی افزود: خیلی فکر کردیم چطور می شود افرادی که نیازمند نیستند یارانه نگیرند و بقیه بگیرند. راه های مختلفی پیش بینی شد ولی امسال از آنها صرف نظر کردیم بخاطر اینکه برای اینکه بفهمیم چه کسی نیاز ندارد به یارانه، راه حل های پیش بینی شد که دیدیم باید در زندگی خصوصی مردم دخالت کنیم. حساب های بانکی و املاک مردم را باید می دیدیم. این ممکن است برای کوتاه مدت و برای موضوعی مفید باشد ولی در دراز مدت حتما ضرر دارد.

اگر بخواهیم اینطور در زندگی خصوصی دخالت کنیم، اعتماد مردم سلب می شود و رونق اقتصادی از بین می رود. یکی از هدفهای ما در همین بحث تورم که اشاره کردید، کنترل نقدینگی و یک طرف دیگر بهبود فضای کسب و کار و رونق تولید است. می شود رونق را به وجود آورد و فضای کسب و کار را بهبود داد ولی در عین حال برویم در زندگی خصوصی مردم کند و کاو کنیم؟

آنوقت مردم به بانک اعتماد نکرده و پولشان را از بانک خارج می کنند. در مجموع ضررش از نفعش بیشتر خواهد بود.

دولت قصد دارد یارانه را تا پایان سال همینطور ادامه دهد و هر فکری دارد برای سال آینده باشد. دولت حتما شیوه پرداخت یارانه را می خواهد اصلاح کند. هم شیوه و هم دهک را می خواهد مطالعه کند. البته مرحله دوم یارانه را هم دولت مصمم است سال آینده عملیاتی و اجرایی کند. 

روحانی افزود: البته دولت اقدامکی را هم امسال برای اقشار کم درآمد انجام خواهد داد در حد توان خود. انشاءالله برای این اقشار تا پایان سال 2 بسته کالایی را در نظر خواهیم گرفت. برای کارمندان دولت، اقشار کم درآمد و ... برای اینکه تا پایان سال در کنار یارانه، کمکی باشد. این بسته و زمان و مقدارش انشاءالله اعلام خواهد شد. البته گزارشی را هم وزارت بهداشت و درمان داده بود راجع به وضع دانش آموزان در  مدارس و ضرورت اینکه باید از لحاظ سلامت این دانش آموزان و رشد آنها دولت اقدامی کند، که دولت تصمیم گرفت از همین ماه آذر، توزیع شیر رایگان را برای مدارس انجام دهد هم برای دوره ابتدایی در سراسر کشور و هم سه سال اول متوسطه. از کلاس اول تا کلاس نهم. 

اینها قدم های کوچکی است که دولت انشاءالله تا پایان امسال برخواهد داشت. 

اما اقدامات اساسی که دولت در بخش اقتصاد انجام خواهد داد، دارد برنامه ریزی می کند برای سال آینده. در سال آینده چند هدف مهم را دنبال می کنیم. غیر از فضای کسب و کار که تکیه ما بر این است که بخش خصوصی ما در جامعه فعال تر شود. می دانید که دولت در این صد روز، ما در دولت سی و پنج تصمیم گرفتیم برای تسهیل در مسائل اقتصادی، بویژه در تولید و صادرات و گمرکات و پیش پرداخت هایی که مردم میخواهند انجام دهند و گشایش ال‌سی‌ها. این مصوبات ابلاغ شد و الان میتوانم بگم همه‌ی این 35 تا عملیاتی و اجرایی شده است. علاوه بر این در بخش کشاورزی دولت تلاش های زیادی کرد. من امیدوارم سال آینده وضع محصولات کشاورزیمان بسیار بهتر از امسال باشد.

می دانید که امسال ناچار شدیم اقدام کنیم برای بیش از 7 میلیون تن گندم. امیدواریم انشاءالله سال آینده وضع ما نه تنها در گندم بلکه در همه محصولات بهتر شود. برای اولین بار قیمت تضمینی را در شهریور اعلام کرده و تسهیلات را در اختیار کشاورزان قرار دادیم و بویژه در ماشین آلات کشاورزی کمک های زیادی کردیم. بار استقلال کشور و امنیت کشور در محصولات غذایی بر دوش کشاورزان است و من بر آنها که در حماسه 24 خرداد حضور خوبی داشتند درود می فرستم.

در بخش دارو هم دولت اقدامات بسیار مهمی انجام داده است. تقریبا کمبود دارو به طور کامل مرتفع شده و قیمت دارو نسبت به  گذشته بسیار متناسب شده. برای آنها که بیماری خاص یا صعب العلاج دارند تسهیلات لازم برای تامین دارو پیش بینی شده. وضع دارو انشاءالله بهتر هم خواهد شد. بخش سلامت ما قدم های جدی برمیدارد البته کمبودهای مالی دارد که انشاءالله دولت تامین خواهد کرد. تیم های مختلفی در سراسر کشور به مناطق محروم اعزام می شوند. دولت در این صدروز اقدامات بسیار خوبی در حد توانش البته و نه در شان ملت ایران انجام داده است.

برای سال آینده ما چند برنامه را مدنظر داریم، یکی بحث مرحله دوم یارانه است که در حال طراحی هستیم. دیگری مهار تورم است. می خواهیم تا پایان 93 تورم را به زیر 25 درصد برسانیم. در رشد اقتصادی که وضعمان در 91، آمار منهای 5.8 را نشان میداد. یعنی اقتصاد ما حدودا 6 درصد کوچک شد. یعنی سفره مردم حداقل 6 درصد خالی شد. تلاش می کنیم در سال 92 انشاءالله در پایان سال کاری کنیم که این -5.8 انشاءالله به صفر یا حتی درصدی برسد. البته یک درصد را بعید می دانم ولی تلاش میکنیم به نیم درصد برسد.

روحانی گفت: تلاش می کنیم سال آینده تا پایان سال 93 انشاءالله سعی میکنیم رشد اقتصادیمان مثبت 3 باشد. البته رشد اقتصادی طبق برنامه باید 8 می شد. ولی خب دیگر باید اقدامات گذشته باید جبران شود.

البته بحث مهار تحریم را هم داریم. برای سال آینده تلاش میکنیم اگر بتوانیم یکسان سازی نرخ ارز را انجام دهیم. چون این تفاوت قیمت ارز خیلی مشکلات درست میکند. یکی از مشکلاتی که این دولت با آن مواجه شد، این بود که مجلس گفته بود که دلار از 12 و خرده‌ای باید بشود 2477 تومان. دولت می بایست در اول تیرماه نرخ دلار را می برد به 2477. متاسفانه دولت قبل این کار را نکرد و وقتی ما آمدیم با این مشکل مواجه شدیم. دولت باید قیمت ارز را دو برابر می کرد معنیش این بود که قیمت کالاهای وارداتی دو برابر می شد که مشکلات زیادی فراهم میکرد. محاسبه کردیم برخی موارد مانند نان و دارو را با پرداخت یارانه کنترل کردیم. بخش های دیگر را با شیب ملایم کاری کردیم که با آن دلار 2477 برسد. برخی مردم میگویند چرا در دولت جدید گرانی شد، مردم بدانند باری به دوش این دولت افتاد که دلار را قیمتش را طبق قانون مجلس 2 برابر کند در حالی که باید در دولت قبلی اینکار انجام می شد. اما بحمدالله ما از این پیچ ها به خوبی عبور کردیم.

روحانی از همکاری مردم در این زمینه ها تشکر کرد و گفت اگر یاری مردم و حمایت مقام معظم رهبری نبود نمیتوانستیم از این وضعیت عبور کنیم.

سوال: شما با توپ سیاست خارجی گل اقتصادی زدید. دکتر ظریف هم فروارد خوبی بود. با چه روشی در این مدت به این سطح پیشرفته از سیاست خارجه رسیدید؟

روحانی: سیاست خارجی جزو اولویت های دولت بو د و اعلام کرده بود. البته این بدان معنا نبود که سیاست های فرهنگی و داخلی و ... اهمیتش کمتر است. بلکه به خاطر مشکلی که کشور بدان مواجه بود این برای دولت مهم بود. در سطح جهانی متاسفانه دشمنان یک ایران هراسی را به وجود آورده بودند. روابط دولت با دنیا در حد بسیار پایینی قرار گرفته بود. جز با کشورهای محدود. مشکلات فراوانی برای ایرانیان داخل و خارج بود. ما در سفرهای خارجی در بیشکک و نیویورک وقتی با ایرانیان روبرو شدیم دیدیم چه شور و عشقی به وطن دارند حتی شاید بیشتر از مردم داخل کشور چون از آب دور شدند قدر آب را بیشتر می دانند. اینها سرمایه های بزرگی هستند. انشاءالله می آیند و کمک میکنند به رشد کشور.

روحانی افزود: کشور متعلق به خود آنهاست. ایرانیان قدرت بزرگی در دنیا هستند. در همین دیپلماسی عمومی ایرانیان نقش بسیار زیادی می توانند داشته باشند.

تقریبا در همه کشورها ایرانیان بخش بزرگیشان از نخبگان جامعه و اساتید و بزرگان و پزشکان هستند. 

فشار ظالمانی در این مدت به بهانه مسئله هسته ای به مردم وارد شده بود. البته نمیخواهم بگویم همه مشکلات اقتصادی مان مربوط به تحریم است. عمدتا مربوط به بی تدبیری بود. درست وقتی می رفتیم به سمت تحریم و دولت می گفت تحریم کاغذپاره ای بیش نیست، دولت وابستگی اش به خارج را بیشتر می کرد. در سال قبل از 84 ما وارداتمان حدود 38 میلیارد بوده است. بعد به کجا رسید؟ به 75 میلیارد در سال 90. شما وقتی با دنیا در حال مبارزه هستید باید به خودتان تکیه  کنید با شعار که نمی شود با دنیا مقابله کرد. البته نباید از فشار دنیا بترسیم بلکه باید تدبیر کنیم و به خود متکی شویم. اینکه مقام معظم رهبری بارها و بارها براقتصاد مقاومتی تاکید کردند برای همین است. 

من آماری به شما بگویم. از سال 1379 تا سال 1383، هر سالی در بحث گندم، خرید ما از کشاورز داخلی 1  میلیون تن اضافه شد. به طور طبیعی خریدمان از خارج کم شد. تا سال 1383 در گندم خودکفا شدیم.

روحانی گفت: در این سال بیش از 11 میلیون تن خرید از کشاورزانمان بود و نیازی به خارج نداشتیم. از سال 1384 به بعد هر سال خرید داخلیمان 1 میلیون تن کم شده و خریدمان از خارج 1 میلیون تن اضافه شده تا جایی که امسال ناچاریم بیش از 7 میلیون تن خریداری کنیم. 7.2 میلیون تن. وقتی داریم با چند قدرت غربی دنیا مبارزه می کنیم باید خود را آماده کنیم. متاسفانه عمل ما با شعار ما در دولت گذشته سازگار نبود. امیدواریم حرکت ما به سمت خوداتکایی بیشتر و تکیه بر کشاورزان داخلی باشد. البته در سالهای اخیر شغل زیاد درست کردیم ولی برای چینی ها و کره جنوبی و دیگران. ولی در داخل مشکل اشتغال داشتیم و حضور اقتصادیمان در صحنه بین الملل چقدر ضعیف بود ولی الان شرایط دارد جوری می شود که به تدریج بهتر شود.

روحانی ادامه داد: من اینجا از دکتر ظریف و همه وزرا و مسئولان تشکر و سپاسگزاری می کنم. انصافا تلاش مجدانه ای کردند. حالا همه وزرا گزارش خواهند داد. در سیاست خارجی قدم های بسیار خوبی برداشته شد. از اولش هم با بهار خوبی شروع شد. سالی که نکوست از بهارش پیداست. روز تحلیف 55 هیات از دنیا شرکت کردند که 10 تا رئیس جمهور و 2 تا نخست وزیر و 6 رئیس مجلس و 11 وزیر خارجه و بقیه وزرا بودند. بعد در سفر اجلاس شانگهای در بیشکک شرایطی پیش آمد که با 2 قدرت بزرگ از 5 قدرت بزرگ شورای امنیت توانستیم ملاقات داشته باشیم که پایه  گذاری بسیار خوبی برای روابط با چین و روسیه کردیم و بحمدالله آن توافقات عملا آغاز شده است.

توافق ما با آنها هم در بحث اقتصادی بود و هم سرمایه گذاری انها در ایران و هم در بخش های سیاسی و فرهنگی. البته با برخی از این کشورها برخی فناوری های علمی را مورد توافق بود. البته ما با 5 قدرت تقریبا از چین شروع کردیم به روسیه و اخیراً با انگلیس. تلفن اخیر ما با کامرون بود. درباره تلفن، ما برای اجلاس ژنو، کلا به هر 5 کشور پیغام داده بودیم که می خواهیم مذاکره داشته باشیم. آنها تلفن کردند ولی درخواست اولیه از ما بود.

همه جا کلید دست مردم بوده. حضور و حمایت مردم، اصلا این مردم دنیایی از شور هستند. من بعنوان عضو کوچکی از مردم احساس کوچکی می کنم در برابر عظمت و فداکاری مردم. ایستادگی مردم باعث شد این قفل باز شود. اگر حماسه سیاسی مردم که تاکید مقام معظم رهبری بود و آن تدبیر رهبری و حضور مردم در کنار صندوق آرا نبود، ما کلید داشتیم؟ کلید حضور و حمایت مردم است. البته دولت هم به عنوان خادم مردم تلاش می کند.

فقط یک قفل نیست البته. ولی یکی باز شده است. عده ای در دنیا دنبال این هستند که کاری کنند این قفل باز نکنند. حالا ممکن است عده ای در داخل باشند که کودکانه بخواهند عمل کنند. البته در داخل درباره  مسائل ملی خوشبختانه دارای یک وحدت ملی هستیم. 

هرچه بخواهیم به دست بیاوریم از وحدت و انسجام داخلی می توانیم به دست آوریم. با تفرقه و اختلاف نمی شود. برخی وقت ها آتش دارد خاموش می شود عده ای هیزم می آورند. بعضی انگار از شعله آتش خوششان می آید. با انسجام می توانیم از پله های پیشرفت بالا رفته و به بام برسیم. در هسته ای اگر پیشرفت داریم به خاطر هدایت مقام معظم رهبری و حمایت مردم و حضور مردم است. البته کارشناسان و دیپلمات های ما هم سهم دارد و تلاش می کند. من در بحث هسته ای به مردم اطمینان می دهم که اولین قفل باز شده است. ما پایه ساختمان تحریم را لرزاندیم. هیچ شک نکنند مردم. اینکه برخی شعار می دهند در دنیا به خاطر این است که چاره ای ندارند و باید صورتشان را سرخ نگهدارند. با این توافق سیستم بانکی متحول می شود. در این توافق امده تحریم جدیدی اعمال نمیشود. این یعنی مهار و محدود کردن تحریم.

خیلی ها تلاش میکردند ایران منزوی باشد ولی امروز دشمنان ما منزوی است و ایران از همیشه در صحنه بین المللی فعال تر است. آن فضایی که در بیشکک و نیویورک دیدیم. وزیر خارجه ایتالیا گفت فضای دنیا به سمت رقابت برای تعامل با ایران است. 10-15 متقاضی ملاقات با ایران در نیویورک باقی ماندند چون وقت نبود.

حسن روحانی کسی نیست. نماینده ملت ایران مهم است. فرد منتخب ملت ایران برایشان  مهم بود. این انتخابات دنیا را تکان داد. به  روحانی خاطرنشان کرد: مردم ایران بزرگ هستند و همه افتخارات را آنها آفریدند. 

در بحث هسته ای می خواهم به مردم اطمینان دهم که اصول مدنظر مردم و حقوق مردم و چارچوبی که مقام معظم رهبری ترسیم کردند، این اصول تا پایان مورد مراعات خواهد بود. یعنی در کشور حق هسته‌ای ما با قدرت بیشتر و شفافیت بیشتر عملیاتی و اجرایی خواهد شد. حتی بخش غنی سازی که یک بخشی از حقوق ماست ادامه خواهد یافت و هیچوقت غنی سازی متوقف نخواهد شد. این خط قرمز ماست. غنی سازی حق روشن ماست حال هر کس میخواهد خوشش بیاید و یا نیاید. برخی NPT را جوری تفسیر می کنند. اینها حقوقدان هم نیستند جوری تفسیر می کنند که از یک سرهنگ بیشتر برمیآید تا حقوقدان. 

هرچه در مقررات بین الملل ممنوع نشده آزاد است. از آن جمله است غنی سازی. آنها می گویند انرژی صلح آمیز. مگر برق اتمی صلح آمیز نیست؟ این رآکتور سوخت و لذا غنی سازی می خواهد. 

روی چارچوب های اصلی ایستاده ایم و مردم مطمئن باشند. باید ظلمی هم که به مردم شده باید برداشته شود. هدف ما رفع تهدیدها و شکستن تحریم هاست. هدفمان این است که فرصت لازم را در صحنه بین الملل ایجاد کنیم. همان که به تعبیر تعامل سازنده با جهان گفتیم. انشاءالله تاجایی پیش می رویم که به تعامل کامل با 5+1 برسیم البته راه طولانی است ولی انشاءالله می رسیم.

اولین مسئله در انسجام این است که همه به حقوق یکدیگر احترام بگذارند. من آن منشور حقوق شهروندی را که به ملت عزیزمان قول داده بودم، امشب پیش نویسش روی سایت قرار گرفت تا مردم و نخبگان نظر دهند. این پیش نویس اولیه را بخش حقوقی تامین کرده است و من گفتم در اختیار مردم قرار دهید تا نظرشان را بدهند. بخصوص حقوقدانان و صاحبان اندیشه.

اولین قدم این است که به حقوق یکدیگر احترام بگذاریم. و در جامعه ما همه احساس آرامش کنند. یکی از نکات مثبتی که حس میکنم بوده است، این است که یک آرامشی بوجود آمده. نه فقط در سکه و دلار و مسکن. اصلا در جامعه و دانشگاه و بازار و مدارس و ورزش احساس آرامش است.

 

در ورزش که ما کاری نکردیم، والیبال و فوتبال ساحلی و فوتبال و ... همه جا شور هست و جوانان پیروزی می آفرینند. حال یک عده‌ای می گویند روحانی مچکریم(خنده) همه باید از ملت عزیزمان متشکر باشیم. ما کار زیادی نکردیم در این 100 روز. بخصوص وزیر ورزش که آخری بود و توانستیم از کوچه پرپیچ‌وخم پارلمان عبور دهیم به هرحال.

من عضو کوچکی از این ملت بزرگ هستم. واقعا اینچنین است و غیر این نیست. خدمت به این مردم واقعا افتخار است. 

به خاطر اینکه سایه سیاست را از ورزش برداشتیم این همه موفقیت آمد. در فضای فرهنگی یک خرده فضای امنیتی را کنار بردیم و به همین خاطر آرامش ایجاد شد. 

دولت همه‌ی امکانات در اختیارش نیست و اختیاراتش در چارچوب قانون اساسی است. اما رئیس جمهور مسئول اجرای تک تک قانون اساسی است. تمام وعده هایی که به مردم دادم، پای وعده ام ایستاده ام.

روحانی گفت: من با نزاع میانه‌ای ندارم. اینکه برخی فقط با نزاع می خواهند به پیروزی برسند، این در واقع بی هنری است. 

ما با قوای دیگر باید دست به دست هم دهیم. هم مجلس و هم قوه قضائیه به ما لطف دارند. یکی از افتخارات  ما این است که در این دولت یک آرامشی در روابط قوا ایجاد شد. قبلش رفتند تا مرز شکایت از هم در دادگاه. و مردم ما واقعا از اختلاف رنج می برند. از اختلاف سودی نمی برند. البته این انسجام و وحدت یک عاملش این است که رهبری مقتدر داریم و همه قوا به رهبری احترام می گذارند. رهبری هماهنگ کننده قواست اما الحمدلله بین قوا امروز تعامل سازنده است. قبل از دنیا باید تعامل سازنده با خودمان داشته باشیم.

روحانی گفت: امید و آرامش و کرامت را باید مدنظر قرار دهیم. امید الحمدلله در جامعه ما هست در حد بسیار عالی. آرامش هم الحمدلله هست. دولت هرکاری بتواند درباره امید و آرامش انجام خواهد داد. حقوق شهروندی بخشی است برای ایجاد آن کرامت. باید همه به همه احترام کنیم. دولت واقعا از نقد بدش نمی آید. الان صداوسیما، البته همیشه از رسانه ملی متشکر بودیم. رسانه ملی رفتارش نسبت به دولت ما، مثل رفتار با دولت های قبلی در ماه های آخر است. این البته حق رسانه ملی و سایر رسانه هاست. نقد اتفاقا به نفع ماست. ما مگر معصومیم و خطا نمی کنیم؟ نقد اگر سازنده باشد به نفع همه ماست.

از نقد رسانه ملی استقبال میکنیم. همه باید آستانه تحملمان را بالا ببریم و همدیگر را تحمل کنیم و بدانیم با تحمل بیشتر نفع بیشتر عاید این مردم می شود. ما تا الان در هسته ای چطور پیش رفتیم؟ اگر مجلس و سایر ارگان ها کمک نمیکرد و هدایت و کمک مقام معظم رهبری نبود، به اینجا نمی رسیدیم. همه قوا به رهبری احترام کرده و چارچوب هدایت ایشان را پذیرفتیم و بحمدالله قدم خوبی برداشتم که همه دوستان ما خوشحالند. حالا یک رژیم نامشروع اشغالگر را ولش کن. این رژیم بنیانش بر ظلم و جور و دعواست. یک عده جنگ طلب محدود و حالا یکی دو کشور روی اغراضی ناراحت باشند. ولی دولت ها و ملت ها خوشحالند. ما در اولین قدم در منطقه تلاش کردیم در سوریه جنگ نشود. از تلفنی که بین من و پوتین شروع شدو البته خیلی ها تلاش کردند. ما هم به سهم خودمان. خود دولت سوریه بیشترین کمک را کرد. الحمدلله از سایه جنگی که میتوانست برای منطقه خیلی خطرناک باشد عبور کردیم.

در توافق اخیر هم کل منطقه احساس آرامش و امید می کند. کشورهای عربی هم حالا باید همه خوشحال باشند. من فکر نمیکنم توافق ژنو ... ما برای دوستان و همسایگانمان پیام دادیم. به ضرر هیچ یک از همسایگانمان نیست. برخی فکر میکنند ایران به دنبال ساخت بمب نیست. ایران هیچوقت دنبال ساخت سلاح های کشتار جمعی و بخصوص سلاح هسته‌ای نبوده. هدف ما پیشرفت و توسعه است.

سند توافق همین است که منتشر شد، زمینه‌ای ممکن است باشد که اجرایی است. هیچ چیز پنهانی وجود ندارد. توافق این است که چند بانک در دنیا بتوانند فعالیت های بانکی ما را دنبال و حمایت کنند. اینکه چگونه دنبال کنیم توافق را یا اینکه یک کمیته مشترک باید این کار را بکند. ممکن است سند الحاقیه ای برای اجرا باشد اما سند اصلی همان است که منتشر شد. در این توافق مهم نیست که در این 6 ماه چه کاری انجام می شود مهم این است که سر اصول توافق کردیم یعنی این که حق غنی سازی داریم و در پایان همه تحریم ها برداشته خواهد شد و کشورها با ایران همکاری هسته ای خواهد داشت و در نهایت ایران مانند همه کشورهایی که NPT را امضا کردند و از حقوق برخوردار خواهد بود.

مقام معظم رهبری امسال را سال حماسه سیاسی و اقتصادی لقب دادند. تا الان همه در فضای حماسه سیاسی بودیم. حالا سیاست داخلی یا خارجی. در اقتصادی هم حرکت هایی شروع شده اما حماسه از امروز به بعد باید شروع شود چراکه فضا مناسب تر شده است. دیروز اگر فضا این بود که فردا و پس فردا تحریم های جدید می شود، طبق توافق تحریم جدید نخواهد بود. اگر فضا این بود که در سرمایه گذاری ها و اشتغال معلوم نیست چه خواهد شد، آینده روشنتر شده هم اکنون.

روحانی گفت: خواهید دید توافق با کشورهای خارجی و سرمایه گذاری ها بیشتر خواهد شد. اینکه شما می بینید در همین چند روز سقف می بندند و هجوم می آورند بخصوص در پتروشیمی و ماشین سازی که تحریم برداشته شده است. مردم دارند به سمت بازار سرمایه می آیند. این هجوم فرصتی برایمان ایجاد میکند. همه تلاشمان این است که فضای کسب و کار را بیش از پیش بهبود ببخشیم. من بسیار به آینده کشور امیدوارم. 

گزارش امروز به معنای تنها گزارش دولت نخواهد بود. گزارش کتبی  هم خواهیم داد و وزرا هم گزارش خواهند داد.

قول داده بودیم در کنار چرخیدن سانتریفیوژ، اقتصاد هم بچرخد و زندگی مردم هم بهتر شود که الحمدلله به این هدف رسیدیم. در همه زمینه ها انشاءالله شاهد رونق خواهیم بود.

فرهنگ مظلوم است و سوالش هم افتاد آخر(خنده). فرهنگ دولتی نمی‌خواهیم اما دولت فرهنگی را قطعا می خواهیم. سیاست دولت این است که مداخلاتش را در امر فرهنگ به حداقل ممکن برساند. البته برخی جاها مثل آموزش و پرورش و ارشاد و ... دولت حضور دارد و وظایفی طبق قانون اساسی برعهده دارد اما در جایی که دخالت دولت ضروری نباشد حتما خودش را کنار میکشد. تصدی گری دولت در امر فرهنگ باید به حداقل ممکن برسد. صاحبان فرهنگ باید فرهنگ را به عهده بگیرند. انجمن های علمی و پیشکوستان باید بیایند. قانون باید جهت گیری فرهنگی را مشخص کند. شورای عالی انقلاب فرهنگی در برخی موارد البته مشخص می کند. یک نکته می خواهم بگویم. ما صاحبان فرهنگ را باید بهشان اعتماد کنیم. صاحبان فرهنگ در کشور فرهیختگان و بزرگان ما هستند. خیلی به آنها بی اعتمادی بعضی ها در بعضی مقاطع انجام دادند . به فیلمسازان و نویسندگان باید اعتماد کنیم. در همین 100 روز خیلی کتابها که ممنوع شده بود، آزاد کردیم. برخی ها که ممنوع القلم شده بودند تبدیل کردیم به سریع‌القلم.(خنده) خیلی مقررات دست و پاگیر را هم در بخش فرهنگ و هم در اقتصاد داریم روانسازی میکنیم.

روحانی افزود: باید فضای امنیتی را از فرهنگ کنار بزنیم. 

دولت نظرش این است که هیچ فیلتری بهتر از افکار عمومی مردم نیست. فیلم خوب و هنر خوب.

وقتی فیلمی ساختند که مردم نرفتند ببینند و بی اعتنا شدند، آنها فکر خود را می کنند. من نمیگویم در بحث فرهنگی نباید قانون داشته باشیم، اتفاقا باید قانون شفاف داشته باشیم اما مداخلات دولت باید به حداقل برسد. باید به انجمن های فرهنگی و صنفی اعتماد کنیم. خود آنها صلاحیتشان از کارمندان دولت که بخواهند دخالت کنند بیشتر است. البته باید با هم تعامل کنیم. باید  فضای مناسب برایشان ایجاد کنیم. این دولت خلاصه دنبال آشتی است با همه. دولت در گذشته با کارشناسان فاصله  گرفته بودید. دیدید در سازمان مدیریت قفل شد. میخواهیم درش را باز کنیم. امروز می بینید که دولت با فضای فرهنگی آشتی کرده. دولت می خواهد با دانشجویان هم آشتی کند. ما یک فضای رقابتی خوب در فرهنگ باید ایجاد کنیم. مردم ما خواهان کالای خوب فرهنگی هستند. مگر می شود مردم کالای خوب نخواهند؟ غذای روح است.

نه اینکه به بخش فرهنگ کمک نکنیم، بلکه مداخله نمی خواهیم بکنیم. میخواهیم عادلانه کمک کنیم. ما نمیخواهیم تحت عناوین خاص، افراد خاصی بخواهند سوءاستفاده کنند. در یارانه مطبوعاتی اخیر دیدید که فضا عادلانه شد. صندوق را در بخش کمک به بخش هنری فعال کردیم. دولت حمایت و کمک میکند.دولت اول با همه اهل فرهنگ آشتی کرده است و این را ادامه می دهد. 

هر خانه‌ای که باید باز شود، انشاءالله باز می شود. 

فضای امنیتی خیلی کمتر شده اما یک سری مسائل هست که زمان لازم خود را می طلبد. همین انسجام و وحدت و نزدیک شدن جناح ها و تشکل ها، در عین رقابت و اختلاف نظر. همه باید کمک کنیم. هدف این باشد که دلها از کینه ها شسته شود. این کینه چیزی را حل نمیکند البته رقابت سالم مشکلی ندارد. هر کسی برود دنبال اهداف قانونی مدنظر خود. ما دنبال آزادی سالم و مسئولانه در جامعه هستیم. در  عین حال کاری کنیم که آن نزدیکی و الفت حفظ شود. الان احساسم این است که مذاهب و ادیان و اقوام مختلف احساس آزادی بیشتری می‌کنند. هم روانی است این احساس و هم دولت واقعا مصمم است نسبت به اقوام و مذاهب و ادیان. این داستان حقوق شهروندی یک هدف بزرگش همین است. همه شهروندان ایرانی، هرکه تبعه این کشور است، حتی در خارج باید از حقوق شهروندی برخوردار شود. برای اینکه ایرانیها همه باید احساس کنند زیر یک چتر واحد هویت ایرانی و فرهنگ بلند ایرانی دارند زندگی میکنند.  همه افتخارکنند به این هویت و فرهنگ ایرانی. و در سایه این افتخار بتوانند الفت و برادری و محبت خود را بیشتر کنند.

الحمدلله احیای اخلاق را هم شاهدیم. در پایان می خواهم از مردم خوب و عزیز تشکر کنم. می خواهم به مردم عزیز بگویم که ما این راه را با هم آغاز کردیم. آمدیم تا 24 خرداد 92 و مردم چه حماسه بزرگی آفریدند و بعد از اعلام نتیجه، در خیابان ها چه کردند، شادی آفریدند و امید آفریدند و تا امروز در کنار دولت بودند. به مردم عزیز می گویم ما کنار هم خواهیم بود و با کمک مردم، دولت مسیر را ادامه میدهد و انشاءالله تا پایان  کار در کنار هم خواهیم بود. من سپیده را می بینم. سپیده ای که منجر به صبح روشنایی خواهد بود. من توسعه را برای سالهای آتی کشور به خوبی می بینم. ما کشور بسیار بزرگ و غنی هستیم. دومین منابع گازی و چهارمین منبع نفتی دنیا اینجاست. شصت تنوع معدنی در این کشور است. از لحاظ نیروی انسانی و دانشمندان و فرهیختگان بسیار غنی هستیم و هسته‌ای فقط گوشه‌ای از آن است. مردم ما حتما آن صبح را خواهند آفرید. الیس صبح بقریب. مردم در سایت ها به بیان زیباشان گفتند روحانی مچکریم. من امشب می خواهم بگویم، مردم من از همه شما مچکرم.