براساس واقعیات تصمیم بگیرید / تنش زدایی کنید / از سخنرانی های زاید بی نتیجه پرهیز کنید / برجام را به نتیجه برسانید

رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم اظهار داشت: در قالب راهبرد جدید وزارت خارجه، باید در عرصه بین‌المللی تنش زدایی صورت بگیرد.

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه نماینده پیشین مجلس در گفت و گو با خبرنگار «انتخاب» در پاسخ به این سوال که آیا دیپلماسی اقتصادی و روابط با همسایگان که حسین امیرعبداللهیان به آن اشاره کرده، بدون برجام محقق می‌شود یا خیر؟ گفت: بر این باورم که در سیاست خارجی کشور باید واقع گرایی حاکم شود. وقتی می گوییم واقع گرایی بدین معناست که هر کشوری می تواند یک سری راهبردها داشته باشد و در عین حال یک سری شعارها در سیاست خارجی اش مطرح باشد اما آن چیزی که در نهایت تبدیل به قدرت و ثروت یک کشور می شود در تعامل و بعضا در تقابل با واقعیات جهان شکل می‌گیرد.

او افزود: به هر حال ایران کشوری است که مولفه های مختلف قدرت را با هم دارد یعنی کشوری است که توانست داعش را شکست دهد و به نوعی در رأس کشورهایی بود که از ابتدا با داعش جنگید و گرفتار موج اولیه رعب و وحشت داعش نشد. در عین حال اولین شکست‌ها را به آن تحمیل کرد و ثبات را در منطقه به ارمغان آورد هرچند ایران در هر موضوع دیگری، معمولا از اقدامات پرهزینه ای که صورت می دهد نتیجه لازم را در راستای منافع ملی اش به دست نمی‌آورد.

فلاحت پیشه ادامه داد: بنابراین باید به سیاست خارجی با یک نگاه واقعگرایانه نگریسته شود. من برنامه‌های امیرعبداللهیان را نگاه کردم ایشان سعی کرد مولفه های مختلفی را در برنامه هایش بگنجاند به ویژه آن بخشی که اقتصاد بین الملل تحت عنوان دیپلماسی اقتصادی است بسیار مهم است اما معتقدم یک برنامه زمانی عملیاتی نیاز است که واقعگرایانه شکل بگیرد. در عالم واقع، واقعیت قضیه این است که از قدرتهای روز دنیا تا یک سری گروه‌های میلیشیایی تمایل دارند ایران، آدم شلوغ کار تحولات روز دنیا باشد و هر کدام سعی می کنند ایران در اولین خاکریز، چالش داشته باشد و از محل چالش هایی که ایران هزینه اش را می‌دهد، آنها سیاستهایشان را پیش ببرند.

او اشاره کرد: به هر حال لازم نیست از این کشورها نام ببرم که بیش از این به ما اتهام وارد نشود. مسئول سیاست خارجی کشور، مسئول جلوگیری از تنش است نه عامل ایجاد تنش. یعنی هر جایی که مولفه های قدرت کشور به کار گرفته می شود و تحت عنوان حوزه میدان هم مطرح می‌شود، در نهایت وزارت خارجه در ارتباط با مولفه های قدرت کاری کند که کمک کننده به افزایش توان چانه زنی ایران باشد نه اینکه به یک عامل اختلافی تبدیل شود.

فلاحت پیشه عنوان کرد: بنابراین معروف است که "دیپلماسی به مو می‌رسد اما پاره نمی‌شود". از این رو شاهدیم که کشورها در عین جنگ با هم، دیپلماسی شان حفظ می‌شود مثلا ایران و عراق تا سال 1365، تا دو سال قبل از پایان جنگ که به نوعی جنگ به همه شهرها گسترش پیدا کرده بود تا آن زمان سفارت هایشان را نبسته بودند.

این استاد دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: در واقع ایران کشوری است پُردشمن. به بیان دیگر دشمن های زیادی شکل گرفته اند. همه این دشمنی‌ها البته واقعی نیست بلکه بخشی از آن ناشی از اشتباهات متعددی است که معمولا در دو طرف شکل گرفته است و یا حتی ناشی از برنامه‌ریزی‌های کشورهایی است که تلاش دارند سیاست خارجی ایران را در تنگنا قرار دهند. اینها مسائلی است که وزیر امور خارجه باید با یک سیاست تنش زدایی حل کند.

رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم در بخش دیگری از سخنانش اظهار کرد: اصل اساسی این است که در وزارت امور خارجه کشور، تنش زدایی در دستور کار قرار گیرد و اگر حوزه‌های دچار تنش وجود دارد حتی الامکان این حوزه‌های تنش را محدود کند. این اقداماتی که در وزارت امور خارجه باید انجام شود. در سه حوزه اعم از حوزه بین‌الملل، منطقه ای و مناسبات دوجانبه.

او ادامه داد: این سه حوزه با هم ارتباط دارند اگر کشور در سطح بین المللی با تنش مواجه باشد حتما در سطح منطقه‌ای، با ادامه تنش‌ها روبرو خواهد شد و حتما در مناسبات دوجانبه با دست بالاتر دیگر طرف‌ها مواجه خواهد بود. واقعیتی که وجود دارد این است که وزارت امور خارجه باید برجام را به جایی برساند؛ مذاکرات خوبی در دولت گذشته صورت گرفت که انتظار داشتم در دوران انتقال حداقل این مذاکرات به نتیجه برسد و هزینه‌هایش به دوش دولت جدید نیفتد اما هزینه‌ها به گردن دولت جدید افتاد. بر این باورم که باید در عرصه بین المللی تنش زدایی صورت بگیرد. در قالب راهبرد جدید وزارت خارجه، وزارت امور خارجه می‌تواند یک زمان را مشخص کند یعنی ایران با اعضای برجام می‌توانند یک فرجه زمانی یک ماهه را مشخص کنند اما مذاکره کند نه موضع گیری.

فلاحت پیشه تصریح کرد: موضعگیری کار وزارت امور خارجه نیست حتی سخنگوی وزارت امور خارجه درباره تحولات توضیح می‌دهد و نظر رسمی وزارت خارجه را اعلام می‌کند اما کار وزارت امور خارجه، دیپلماسی است و می تواند دیپلماسی را به طور آشکار و پنهان دنبال کند. بخش عمده‌ای از دشمنی‌ها علیه ایران، دشمنی‌های کاذب است به عبارت دیگر ایران به صورت مصنوعی در معرض تحولات قرار گرفته که در شأن 85 میلیون جمعیت ایران و برنامه‌های توسعه‌ای کشور نیست.

او اضافه کرد: بنابراین معتقدم در درجه اول وزارت امور خارجه در یک فرجه زمانی یک ماهه، وارد مذاکرات شود. مذاکره هم به جای خوبی رسیده است. از اعضای تیم مذاکره کننده مثل آقای عراقچی باید مشورت گرفته شود تا مذاکرات به جای قابل اتکایی رسیده و نهایی شود. بعد از آن، عرصه منطقه ای است. همه کشورهای همسایه ایران بلااستثنا عضو طرح مشارکت برای صلح ناتو هستند طرحی که از سال 1994 میلادی جایگزین طرح راهبرد قبلی ناتو شد و به عنوان ادامه طرح، تقریبا یا بخش عمده ای از این کشورها، موافقتنامه امنیتی با کشورهایی مانند آمریکا دارند.

او اشاره کرد: بنابراین تنش زدایی منطقه ای می تواند در راستای تنش زدایی بین المللی باشد به ویژه اینکه اختلافات با کشورهایی مانند مصر باید کاهش پیدا کند و تا حد امکان اختلافات با عربستان باید حل شود. ایران هم کمک کند ثبات در کشورهای منطقه شکل بگیرد. تجربه بعد از جنگ جهانی دوم نشان داده که عملا تغییر مرزها و ایجاد زلزله های ساختاری در کشورهای مختلف هیچ گاه منجر به ثبات نمی‌شود. بنابراین ایران باید از ظرفیتهای خودش در منطقه استفاده کند و این جنبه واقعگرایانه ای است که ایرانی ها می‌توانند در آن دست برتر بر منطقه داشته باشند. در این میان، باید از موضعگیری های تنش زایی که مسبوق به سابقه در گذشته است پرهیز شود.

فلاحت پیشه یادآور شد: به عنوان مثال برخی سخنرانی های زائدِ بی نتیجه، در چهارساله اول دوران اوباما که می توانست برجام در آن زمان اجرا شود و به حدی ریشه بدواند که ترامپ نتواند برجام را از بین ببرد، باعث شد این فرصت ها از دست برود.

این تحلیلگر مسائل بین المللی تاکید کرد: وزارت امور خارجه باید کانال های سخنگویی خودش را مشخص کند تا دنیا بداند با چه کسی و کجا ارتباط دارد نه اینکه هر کسی بخواهد هر موضعی را اتخاذ کند که در نتیجه منجر به ایجاد هزینه برای کشور شود. در نهایت درباره عرصه مناسبات دو جانبه نیز باید گفت که تجربه بعد از سوم آذر 93 که موافقتنامه ژنو بین ایران و طرف های دیگری امضا شد، دیدیم بسیاری از کشورهایی که دارای تنش دوجانبه با ایران بودند برای رفع تنش ها اعلام آمادگی کردند.

رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس عنوان کرد: بنابراین یک راهبرد سه گانه ای با نگاه واقعگرایانه باید در وزارت امور خارجه شکل بگیرد. طبق این راهبرد برای اینکه تنش زدایی فرسایشی نشود وزارت امور خارجه می توان زمان بخواهد و زمان مشخص کند میزهای مختلف وزارت خارجه توسط وزیر ملزم شوند در زمان های خاص، حوزه های تنش را محدود کنند تا جایی هم که امکان دارد. الان مجموعه ای از کشورها با ایران قطع ارتباط هستند از کشوهای کوچک مانند جیبوتی گرفته تا کشورهای بزرگتر و قدرتهای بین المللی. باید این چالش ها را کاهش داد. وقتی ما می گوییم تنش زدایی، به معنای ترس نیست. ایران از زمانی که پهپاد آمریکایی را ساقط کرد و از زمانی که موشک‌های بدون پاسخ را به پایگاه عین الاسد آمریکا زد نشان داد که دیگر این گزینه نظامی آمریکا روی میز نخواهد آمد. بنابراین ایران می تواند از موضع قدرت، تنش‌زدایی کند و این تنش زدایی وزارت امور خارجه به حوزه اقتصاد بین المللی و دیپلماسی اقتصادی کمک می کند و در عین حال اقتصاد بین الملل دولت را تقویت خواهد کرد.