محصول ملی در انبارها می‌پوسد!

 ،نسلی که کشت 100 ساله چای را از نسلهای قبلی به ارث برده وطی این سالها به تولید این محصول ایرانی می‌اندیشد.
بنابراین خستگی برداشت این برگهای سبزمانع ازآن نمی‌‌شود که آنها دست از کار بکشند ولذت نوشیدن یک فنجان چای را ازهموطنانشان دریغ کنند، اما زمانی که درحال بوته چینی اند از این نگران هستند که مبادا امسال برگهای سبز چای- ثمره یک دوره تلاش وخون دل خوردن مشتری نداشته باشد و دسترنجشان در کنج انبارها گم و آنها باز برای دریافت طلب خود بارها از کارخانجات یا سازمان چای سر در آورند ودست خالی برگردند.آنها یک خانواده 60 هزار نفری را تشکیل داده اند تا 34 هزار هکتار باغ چای را آباد کنند. بی‌تعارف بگوییم کسانی که حتی برای امرار معاش خود همچنان با مشکلات بسیاری دست وپنجه نرم می‌کنند.
آنان به تجربه دریافته اند که محصولشان معمولا نه از بازارسر درمی‌آورد و نه مردم چندان تمایلی برای خرید آن دارند و آنها خوب می‌دانند که درست یا غلط مردم لذت چشیدن طعم چای ایرانی را از خود محروم کرده و به چای ناسالم خارجی دلبسته اند .
به هرحال چایکاران خسته از یک روزکاری به امید اینکه محصول روی دستشان نماند، روانه کارخانجات می‌شوند وبی آنکه خستگی از تنشان برود خواب آلود برای تحویل به موقع برگهای چای، شب را به صبح می‌رسانند و پس از تحویل نفس راحتی می‌کشند، اما از فردای آن روز چشم انتظار آن هستند که کی زمان تسویه حساب فرا می‌رسد.

نمایی از بازار
باغهای سرسبز چای را پشت سرمی گذاریم و این بار روانه بازار می‌شویم تا ببینیم محصول ملی در بازار جایی برای خودباز کرده است ؟خیلی زود متوجه می‌شویم باید به این بازار کارت زرد داد، چون خبری از چای ایرانی نیست. تاچشم کارمی کند بازارمملو از چای خارجی است که به صورت ماهرانه‌ای بسته بندی شده است، همین زرق وبرق بسته بندی و تعریف و تمجید فروشنده ناخود آگاه خیلی از مردم ر ابه سمت خرید چای خارجی سوق می‌دهد، بی آنکه بدانند تبلیغات اغواکننده چای خارجی سبب شده است محصول ملی روی دست چایکاران بماند.مردم نیز به دلیل عقبه ذهنی به سختی به خرید ومصرف چای داخلی تن می‌دهند این نگرش سبب شده تولید داخلی در انبارها برای سالیان سال جا خوش کند ودر عوض چای خارجی میهمان خانواده‌های ایرانی برای سالیان سال باشد.
تصویر ارایه شده شمه‌ای از واقعیتهای جامعه امروزی، باغهای چای رها شده وحدیث دردمندی چایکاران ایرانی است که تنها دلخوشی آنها قاب گرفتن تصاویر زیبای مزارع یشمی چای خاطره‌هایشان است .
کارشناسان براین باورند که باید فرهنگ مصرف چای درایران تغییر کند والبته این مهم محقق نمی‌‌شود مگر با افزایش کیفیت چای داخلی وتبلیغ وترغیب مردم به خرید ومصرف چای ایرانی . البته نباید از حق گذشت، اگر به دلایل مختلف تولید داخلی ازخود ضعف نشان داده است تولید کنندگان و مهمتر از آن تجار خارجی و داخلی این ضعف را جبران کرده اند! در خارج چای تولید می‌شود و با بسته بندی مناسب وارد بازار ایران می‌شود، اما چای درجه یک ایرانی با اینکه از کیفیت مطلوبی برخوردار است نمی‌‌تواند جایی برای دفاع از خود در مقابل چای خارجی داشته باشد! با این حال طعم چای خارجی که بیشتر مردم هم نسبت به آن رضایت دارند درواقع نه طعم خود چای، بلکه افزودنی‌ها و اسانسی است که به آن طعم می‌دهد . همین ترفندها سبب شده است بازار ایران به چای خارجی روی خوش نشان دهد.

آمارها چه می‌گویند
اینکه مردم ایران چقدر چای می‌نوشند در جای خود قابل تأمل است، اما مهم این است که چقدر چای خارجی یا ایرانی می‌نوشند.
طبق بررسی هاارزش واردات انواع چای به کشور در سال گذشته با افزایش 10 درصدی نسبت به سال 1389 به بیش از 195 میلیون دلار رسید ه است . براساس آمار گمرک ایران در سال گذشته حدود 51 هزار تن انواع چای شامل چای سبز، چای کیسه‌ای و چای سیاه به ارزش بیش از 4/195 میلیون دلار وارد کشور شد. این میزان واردات از نظر وزنی 8/18 درصد نسبت به سال 1389 کاهش یافته، اما از نظر ارزشی 2/10 درصد افزایش یافت. امارات، سریلانکا و هند اصلی‌ترین مبادی ورود انواع چای به کشور طی سال 1390 بودند. پارسال همچنین از پاکستان، چین، آذربایجان، آلمان، اتریش نیز مقداری چای وارد ایران شد. این درحالی است که آمار نشان می‌دهد تولید چای کشور طی سالهای اخیر روند نزولی داشته؛ به گونه‌ای که از 75 هزار تن در سال 1376 به حدود 30 هزار تن در سال 1390 رسید که از کاهش 60 درصدی تولید چای حکایت دارد.

کارخانه‌ها در آستانه ورشکستگی
بدتراز آن، خبرها از تعطیلی 30 درصد از کارخانه‌های چای کشور به دلیل اعمال نشدن سیاستهای حمایتی از سوی دولت حکایت داشته است و قاچاق 80 هزار تن چای قاچاق نیز وضعیت چای داخلی را بیش از گذشته بغرنج کرده است. این رقم قاچاق در حالی است که طبق برآورد کارشناسان 6 هزار تن چای سنواتی در کشور وجود دارد که همین چند وقت پیش 4500 تن چای سنواتی به کمپوست تبدیل شد.البته کارشناسان معتقدند، در حال حاضر چای ایرانی یکی از مرغوب‌ترین محصولات تولیدشده در دنیاست که حتی دیگر کشورها برای آنکه میزان سلامت محصولشان بالا رود، آن را با چای ایرانی مخلوط می‌کنند.در این راستا تیرماه سال جاری وزیر جهاد کشاورزی ازبرنامه‌ای خبرداد که کیفیت چای را افزایش می‌دهد. دکترصادق خلیلیان تصریح کرده بود: تمرکز روی فرآوری چای یکی از برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی است که از سال گذشته صورت پذیرفت و نتایج آن بسیار مثبت بود.وی درخصوص دیگر برنامه‌های حمایتی وزارت جهاد کشاورزی از تولید چای داخلی، خاطرنشان می‌کند: خرید کیفی چای و تمرکز روی خریدها از دیگر برنامه‌های این وزارتخانه بود که از سال 1390 در دستور کار قرار گرفت و با اولویت قرار دادن خرید چای درجه یک و سپس درجه دو، بستر افزایش کیفیت چای تولید داخل فراهم شد.
خلیلیان تصریح می‌کند: میزان تولید چای داخل تأمین‌کننده نیاز کشور نیست و تنها 25 تا 30 درصد آن را تأمین می‌کند. بنابراین 70 تا 75 درصد نیاز کشور باید وارد شود.

برنامه‌ها و چالشها
البته دولت در راستای حمایت از تولید داخلی و کیفی سازی چای تولیدی برنامه هایی برای سرپانگاه داشتن محصول ملی چای دنبال می‌کند، ولی کافی نیست. در این رابطه خرید تضمینی چای یکی از برنامه هایی است که دنبال می‌شود، همچنین در سالهای اخیر سعی شده از یک سو گامهایی برای کیفی سازی محصول داخلی از کشت تا برداشت و فراوری محصول نهایی برداشته و در همان حال برای واردات چای خارجی محدودیت‌هایی اعمال شود که می‌توان به اعمال تعرفه وتدوین سند راهبردی چای در سازمان چای کشورنیز اشاره کرد، اما کارشناسان معتقد ند معضلات بخش چای به قدری هست که بااین برنامه‌ها قابل حل نیست .بخصوص پرداخت نشدن بموقع بدهی چایکاران یکی از مشکلات عمده‌ای است که سالهای سال چایکاران از آن رنج می‌برند . دولت در راستای حمایت از محصول ملی، برگ سبز درجه یک را کیلویی 700 تومان و برگ سبز درجه دو را کیلویی 390 تومان قیمت گذاری کرده است که به ترتیب 3/14 و 4/15 درصد نسبت به سال گذشته افزایش قیمت داشته است، ولی به نظر می‌رسد این قیمت خرید هم چندان برای چایکاران مناسب نباشد.

نمایی از مشکلات
در مجموع صنعت چای در کشور هنوز با معضلات جدی مواجه است، ضعف مالی چایکاران، افت کیفی چای تولید شده، فراوری نامطلوب و سرانجام پس زدن بازارداخلی همچنان مهمترین معضلات این بخش محسوب می‌شود.در این باره عضو هیأت علمی موسسه پژوهشهای برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی با برشمردن برخی ویژگی‌های تجارت چای در ایران اظهار می‌دارد: ایران کشور بزرگ وارد کننده و کشور کوچک صادر کننده چای است.امید گیلان‌پور ادامه می‌دهد: ایران چای مرغوب را از کشورهای عمده صادر کننده چای جهان وارد کرده و چای با کیفیت پایین را به کشورهای منطقه صادر می‌کند . در عین حال رئیس سازمان چای کشور نیز ازمشکلات می‌گوید. علی محرر مهمترین موانع ومشکلات کنونی را پرداخت نشدن بموقع قیمت برگ سبز چای، ارتقای اعتبار و بودجه خرید تضمینی متناسب با رشد قیمتها و افزایش قیمت حاملها ی انرژی و…نسبت به دوسال قبل، عدم تعیین تکلیف ماده16افزایش بهره وری کشاورزی و واگذاری تمام اختیارات به وزارت جهادکشاورزی،عدم تخصیص منابع وتسهیلات بانکی در مورد امور بهزراعی و تغذیه باغها توسط بانک عامل، انتقال اموال ومستغلات سازمان چای سابق موجوددرتهران وسایر استانها به تعاون روستایی،عدم تخصیص کود مستقل برای باغهای تولید چای، ضرورت اجرای بیمه فراگیرباغهای چای وهمچنین تامین هزینه تبعی برای تعیین تکلیف چای سنواتی از سوی دولت می‌داند.
ردپای افراد صاحب نفوذ
مشکلات صنعت چایکاری کم نیست که معضل مافیا وافراد صاحب نفوذ نیز به آن افزوده شده است. در این باره سخنگوی کمیسیون عمران مجلس با انتقاد از پرداخت نشدن مطالبات چایکاران و ابراز گلایه از وعده‌های بیهوده دولت در این زمینه، می‌گوید: هر ساله چایکاران پس از اتمام فصل برداشت برگ سبز چای ،در دریافت مطالباتشان از دولت با مشکل مواجه می‌شوند که می‌توان گفت، دولت فقط منافع افراد خاصی را در این زمینه تأمین کرده و منافع آنها را به منافع عمومی کشور ترجیح می‌دهد.
مهرداد بائوج لاهوتی در گفت و گو با خبرگزاری خانه ملت، می‌افزاید: اراده قوی در بدنه دولت برای حمایت از تولید داخلی بخصوص در بخش محصولات کشاورزی وجود ندارد و دولت فقط منافع افرادی خاص و صاحب نفوذ را در این زمینه تأمین می‌کند که باید مورد بررسی قرار گیرد.وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر به دلیل نبود حمایتهای دولت از چایکاران، کاشت این محصول صرفه اقتصادی ندارد که دولت باید از این بخش حمایتهای بیشتری داشته باشد.
رئیس اتحادیه چایکاران کشورنیز انتقاد مشابهی دارد. وی با انتقاد از سازمان چای به دلیل پرداخت نکردن مطالبات 90 روزه کشاورزان چایکار، می‌گوید: مافیای چای در وزارت جهادکشاورزی نفوذ کرده است. ایرج هوسمی درخصوص پرداخت مطالبات چایکاران در سال جاری، می‌افزاید: با اینکه رئیس سازمان چای کشور بتازگی اعلام کرد قراراست مبلغ 10 میلیارد تومان از مطالبات چایکاران کشور پرداخت شود، اما متأسفانه هنوز این مبلغ پرداخت نشده است.وی با بیان اینکه هم اکنون بسیاری از کارخانجات چای شمال کشور به دلیل شرایط بداقتصادی یا تعطیل شده‌اند یا درحال تعطیلی هستند، ادامه می‌دهد: براین اساس، کشاورزان چایکار مجبورند برگ سبز چای خود را به مناطق دیگری ببرند که این اقدام موجب بروز مشکلاتی می‌شود.وی تصریح می‌کند: با توجه به اینکه 32 هزار هکتار باغ چای در شمال کشور وجود دارد، متأسفانه 50 درصد آن به نیزار و جنگل تبدیل شده است.