آمارسازي «شگفت‌انگيز» تلويزيون/ آمار واقعی دربی چه بود؟

جمعه گذشته در پايان بازي آمار تلويزيون نشان مي‌داد استقلال 55 درصد مالكيت توپ را در اختيار داشته است؛ آماري كه با توجه به اتفاقاتي كه در بازي افتاد، دور از ذهن به نظر مي‌رسيد. بعد از آن بود كه روابط عمومي باشگاه پرسپوليس از صدا و سيما خواست نام نرم‌افزاري را كه با آن بازي را آناليز مي‌كنند، اعلام كند.

گويا صداوسيما چنين نرم‌افزاري را در اختيار ندارد و با كرنومتر به چنين ارقامي مي‌رسد؛ موضوعي كه عادل فردوسي‌پور در برنامه 90 آن را تكذيب كرد و اعتقاد داشت كه مجموعه شبكه3 از نرم‌افزاري سود مي‌برد كه با كليك در زمان مالكيت تيم‌ها، خروجي فوق را اعلام مي‌كند.

البته چنين نرم‌افزاري با كرنومتر چندان تفاوتي ندارد و حتي در صورت ادعاي فردوسي‌پور، چنين موضوعي خنده‌دار است. از سوي ديگر فردوسي‌پور اعلام كرد عددي كه در پايان بازي پرسپوليس و استقلال اعلام شد، مربوط به نيمه دوم بوده و اين درحالي است كه چنين ادعايي هم اصلا صحت ندارد. به هرحال با پايان داربي تهران، بحث بر سر «درصد مالكيت توپ» بالا گرفته است. آمار تلويزيوني حكايت از برتري استقلال دارد، 55 درصد برابر 45 درصد و ادعاي قلعه‌نويي هم بر موفقيت استقلال در مالكيت توپ است ولي واقعيت چيست؟ آيا آمار تلويزيوني مي‌تواند مبناي مناسبي باشد؟ اصولا اين آمار چگونه به دست مي‌آيد؟

واقعيت داربي

برخلاف آمار تلويزيوني و ادعاي قلعه‌نويي، اين پرسپوليس بود كه مالكيت بالاتري در جريان ديدار داشت. آمار 52 درصد در برابر 48 درصد به نفع پرسپوليس بوده است. مالكيت پرسپوليس در طول ديدار، 21/14 دقيقه، مالكيت استقلال 08/13 دقيقه بود. تعجب نكنيد، اين آمار صحيح است. در طول 90 دقيقه ديدار، تنها 38/27 دقيقه توپ در اختيار دو تيم بوده است يعني 52/62 دقيقه توپ در اختيار دو تيم قرار نداشت.

البته تمام اين 62 دقيقه، زمان مرده ديدار نبوده است. اين نكته را هم بايد يادآور شد كه در نيمه دوم بازي داربي، آبي‌ها شش دقيقه و چهار ثانيه مالكيت توپ را در دست داشتند و قرمزها تنها يك ثانيه كمتر از رقيب صاحب توپ بودند.

Dead time

زمان مرده ديدار به تايمي گفته مي‌شود كه توپ در جريان نيست. در ديدار پرسپوليس و استقلال خطاهاي پرتعداد و البته وقفه طولاني‌مدت بابت سنگ‌پراني طرفداران موجب افزايش زمان مرده ديدار شد. ولي نكته مهم زماني است كه توپ در جريان بوده است اما مالكي نداشته است يعني زماني كه توپ از ضربات شروع مجدد (ضربات از كنار دروازه و...)، اوت دستي و ضربات بلند در جريان قرار مي‌گيرد و در اختيار هيچ تيمي نيست. اين زمان‌ها در داربي به دليل ضربات شروع مجدد، اوت دستي، ضربات ايستگاهي و پاس‌هاي بلند پرتعداد به بيش از حد استاندارد ليگ برتر رسيده است، يعني حدود 36/8 دقيقه توپ در جريان ديدار بوده است ولي تحت مالكيت هيچ كدام از دو تيم نبوده است؛ به طور دقيق طي 22 ضربه ايستگاهي، 39 اوت دستي، 32 ضربه شروع مجدد و 29 پاس بلند.

استاندارد بين‌المللي

در جام جهاني 2010، در هر ديدار به طور ميانگين توپ 12/68 دقيقه در مالكيت دو تيم قرار داشته است، 23/4 دقيقه توپ در جريان بوده است ولي تحت مالكيت تيمي قرار نداشته است و 25/17 دقيقه زمان مرده هر ديدار بوده است. در چمپيونز ليگ اروپا فصل 2012-2011، اين آمار به ترتيب 29/69، 47/4 و 34/15 دقيقه بوده است.

نحوه محاسبه آمار مالكيت

نرم‌افزارهاي آناليز در دنيا، به دو دسته تقسيم مي‌شوند: Artificial intelligence software و manual software. (نرم‌افزار دستي و نرم‌افزار هوش مصنوعي). در نرم‌افزارهاي دستي، ورودي اطلاعات توسط كاربر صورت مي‌گيرد و با توجه به دقت مورد نياز، اين عمل در بازه زماني طولاني‌مدت‌تر از 90 دقيقه صورت مي‌پذيرد. اين نرم‌افزارها در حال حاضر در كشور ما و توسط باشگاه‌ها استفاده مي‌شود.

نرم‌افزارهاي دستي را در بازار مي‌توان با قيمتي بين 4 ميليون تا 80 ميليون تومان خريداري كرد كه البته «ايفاس» به عنوان نرم‌افزار ساخت ايران و «مستركوچ» با ورژن دستي، به عنوان نرم‌افزارهاي شناخته‌شده در داخل، در سبد خريد باشگاه‌ها و آناليزورها قرار مي‌گيرد. در نرم‌افزارهاي هوش مصنوعي، تصاوير توسط دوربين‌هاي مخصوص (در ارتفاع و مكان از پيش تاييد شده در استاديوم) به نرم‌افزار آناليز منتقل مي‌شود تا اين نرم‌افزار با استفاده از شبيه‌سازي انيميشني، در ابتدا بازي را به يك فعاليت پوياي تصويري تبديل كرده و سپس آمار و اطلاعات را استخراج كند. اين دسته از نرم‌افزارها اين قابليت را دارند كه در لحظه، اطلاعات ديدار را به كاربر ارائه كنند ولي در قبال اين سطح از خدمات، هم قيمت بالايي دارند و هم هزينه نصب حداقل شش دوربين در استاديوم و امكانات ديگر موجب شده است كه قيمت آنها تا سطح نيم ميليون دلار افزايش يابد. نرم‌افزار پروزن به عنوان برترين برند در اين سطح، مورد استفاده فيفا و يوفا براي استخراج اطلاعات جام جهاني، يورو و چمپيونز ليگ است.

همان‌طور كه نوشته شد، تنها نرم‌افزارهاي هوش مصنوعي مي‌توانند به صورت آنلاين اطلاعات آماري ديدار اعم از پاس، شوت، دوندگي و مالكيت را استخراج كنند و در اختيار كاربران قرار دهند و سوال اينجاست كه آمار شبكه 3 كه بلافاصله پس از پايان ديدار ارائه مي‌شود، چگونه استخراج مي‌شود، آن هم در حالي كه نه‌تنها صدا و سيما بلكه هيچ كدام از باشگاه‌هاي داخلي از نرم‌افزار هوش مصنوعي آناليز فوتبال استفاده نمي‌كنند؟! آمار ارائه شده از اين ديدار، يك نمونه از آمار اشتباهي است كه تلويزيون ايران بدون عذاب وجدان در اختيار بينندگان خود قرار مي‌دهد و حيف از بينندگاني كه خيلي راحت اين آمار را مي‌پذيرند بدون آنكه تاملي بر آن داشته باشند.