در طول شش دهه گذشته، اکتشافات فضایی جان ۲۰ نفر را گرفته است. شاید این آمار با توجه به پیچیدگی ماموریتهای فضایی، پایین بهنظر برسد؛ اما حالا با بلندپروازی ناسا برای بازگشت به ماه در سال ۲۰۲۵ و قدم گذاشتن روی مریخ در دهه آینده، احتمال افزایش تلفات دور از ذهن نیست. خطرهای نهفته در پروازهای فضایی تجاری که اخیرا توسط شرکتهای خصوصی راهاندازی شدند را هم به آن اضافه کنید. با این تفاصیل، باید فکری به حال پیکر فضانوردانی کرد که در فضا می میرند! خوشبختانه همین حالا هم پروتکلهایی برای چنین شرایطی وجود دارد؛ چه مرگ در مدار پایینی زمین رخ دهد و چه در کره ماه! یکی از ساز و کارهای پیشبینی شده، بازگرداندن سریع جسد از طریق کپسول یا با کمک هیئت اعزامی است؛ طوری که در چند ساعت یا چند روز، پیکر فضانورد به زمین برسد. البته در چنین سناریوهایی، اولویت با امنیت فضانوردان است؛ نه حفظ جسد! ولی اگر در مسیر مریخ چنین اتفاقی بیفتد، چالشهای تازهای به همراه دارد. بُعد مسافت، بازگردان سریع جسد به زمین را غیر ممکن میسازد و باید فکر دیگری کرد. در چنین شرایطی، پیکر فضانورد شاید سالها بعد، همراه با نخستین گروه از فضانوردانی که ماموریت خود را تکمیل کردهاند، به زمین بازخواهد گشت. طی این مدت، احتمالا جسد در محیط کنترل شدهای درون فضاپیما نگهداری میشود تا از فساد و تجزیه آن، جلوگیری شود. احتمال دیگر، مرگ فضانوردان حاضر در مریخ است. در چنین شرایطی هم برگزاری مراسم تدفین سنتی یا سوزاندن جسد، کاری پرچالش و انرژیبر خواهد بود. بهنظر میرسد بهترین راهکار، در این مورد هم استفاده از کیسههای مخصوص برای نگهداری جسد و در نهایت، بازگرداندن آن به زمین باشد. البته وقتی که فضانوردان در محیط خشن یک کره خاکی دیگر یا مشغول پیادهروی فضایی هستند؛ اگر نقص فنی یا حادثهای رخ دهد، شاید چیزی از جسد آنها هم باقی نماند. اما بحث درباره فضانوردانی که در فضا می میرند، به همین چالشهای فنی و سالم نگه داشتن جسد ختم نمیشود؛ بلکه باید به حمایت روحی-روانی از همقطاران داغدیده و خانواده عزادار آنها در زمین نیز توجه شود. بههرحال با دورخیز بشر برای مسکونی کردن ماه، مریخ و حتی کرات دورتر، تدوین پروتکلهای دقیق و فراگیر برای مواجهه با موضوع مرگ انسان در فضا، ضروری بهنظر میرسد. ۵۸۵۸