پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : دانشمندان موفق شدهاند گذرگاه طبیعی ورود به مغز موشها را ترمیم کنند و به این ترتیب، تودهها و درهمتنیدگیهای پروتئینی مرتبط با بیماری آلزایمر را از مغز آنها پاکسازی نمایند.
به گزارش انتخاب و به نقل از sciencealert؛ پس از تنها سه تزریق دارویی، موشهایی که دارای ژنهای تقلیدکنندهی آلزایمر بودند، نشانههایی از بازگشت چند ویژگی اصلی بیماری را نشان دادند.
در عرض چند ساعت پس از نخستین تزریق، مغز حیوانات حدود ۴۵ درصد از تودههای چسبناک «آمیلوئید بتا» – یکی از نشانههای بارز آلزایمر – را از دست داد.
پیش از درمان، این موشها نشانههایی از زوال شناختی بروز داده بودند؛ اما پس از دریافت هر سه دوز دارو، عملکرد آنها در آزمونهای حافظه و یادگیری فضایی با موشهای سالم برابر شد. این اثرات دستکم شش ماه دوام داشت.
نتایج پیشبالینی هنوز تضمینی برای موفقیت در انسانها نیست، اما پژوهشگران میگویند این یافتهها میتواند «آغازگر عصری تازه» در تحقیقات دارویی باشد. به گفتهی تیم بینالمللی پژوهش، به سرپرستی دانشمندان «مؤسسهی مهندسی زیستی کاتالونیا» (IBEC) و «بیمارستان وِست چاینا» وابسته به دانشگاه سیچوان، «پیامدهای درمانی این روش بسیار عمیق و امیدبخش است.»
آنها در این روش، به سد خونی-مغزی (blood-brain barrier) نه به عنوان مانعی برای عبور دارو، بلکه به عنوان «دروازهای نیازمند ترمیم» نگاه کردهاند.
سد خونی-مغزی، سیستم خونی مغز را از سایر بخشهای بدن جدا میکند و از ورود سموم و عوامل بیماریزا به مغز جلوگیری میکند. اما این سد، مانع ورود بسیاری از داروها نیز میشود.
پژوهشگران سالهاست تلاش کردهاند با استفاده از ذرات نانویی یا امواج فراصوت، این سد را بهطور موقت باز کنند تا داروها بتوانند وارد مغز شوند. اما در این پژوهش، محققان چینی و اسپانیایی مسیر معکوسی را برگزیدند: به جای تلاش برای وارد کردن دارو به مغز، راه خروج «آمیلوئید بتا» از مغز را باز کردند.
آنها با استفاده از نانوذراتی ویژه توانستند مسیر پاکسازی طبیعی مغز را بازسازی کنند. این ذرات بهجای اینکه صرفاً حامل دارو باشند، همانند «مهندسانی میکروسکوپی» رفتار میکنند و در سطح مولکولی به ترمیم عملکرد سلولهای دیوارهی عروق مغزی میپردازند.
هدف نهایی آنها «پروتئین LRP1 اندوتلیال» است – مولکولی که در حذف پلاکهای آمیلوئید بتا از سد خونی-مغزی نقش دارد.
به گفتهی «جوزپه باتالیا»، زیستمهندس در IBEC، «اثر بلندمدت این روش از بازسازی شبکهی عروقی مغز ناشی میشود. وقتی عملکرد این رگها احیا شود، مغز دوباره توانایی پاکسازی مولکولهای سمی را به دست میآورد و به تعادل طبیعی بازمیگردد.»
باتالیا افزود: «آنچه شگفتانگیز است این است که نانوذرات ما مانند دارو عمل میکنند و یک چرخهی بازخوردی فعال میسازند که مسیر پاکسازی را به حالت طبیعی بازمیگرداند.»
امروزه درمانهای مؤثر برای آلزایمر هنوز بسیار دشوارند. داروهایی مانند Lecanemab و Donanemab میتوانند اندکی روند پیشرفت بیماری را کند کنند، اما قادر به توقف یا بازگرداندن آسیبها نیستند.
برخی پژوهشگران معتقدند شاید تمرکز بیشازحد بر پاکسازی تودههای داخل مغز باعث شده مسیر اصلی نادیده گرفته شود؛ چرا که ممکن است منشأ بیماری در مرزهای مغز – و بهویژه در سد خونی-مغزی – باشد.
«جولیا دادلی»، رئیس بخش پژوهش در «مؤسسهی تحقیقات آلزایمر بریتانیا»، که در این مطالعه دخیل نبوده، گفته است: «هنوز خیلی زود است که بگوییم این راهکار در انسان هم مؤثر خواهد بود، زیرا مغز موشها با مغز انسان تفاوتهای بنیادی دارد و این مطالعه فقط نوع خاصی از زوال عقل را در گروه محدودی از جوندگان بررسی کرده است.»
با این حال، او میافزاید: «این یافتهها به شواهد فزایندهای میپیوندد که نشان میدهند ترمیم خودِ سد خونی-مغزی میتواند رویکردی نوین برای درمان آلزایمر باشد. چنین پژوهشهایی – هرچند در مراحل ابتدایی – برای رسیدن به درمان قطعی بسیار حیاتیاند.»
این پژوهش در مجلهی Signal Transduction and Targeted Therapy منتشر شده است.