پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :
سرویس تاریخ «انتخاب»: کتاب ماموریت آمریکاییها در ایران اثر آرتور میلسپو ترجمۀ حسین ابوترابیان در سال ۱۳۵۶ است.
آرتور میلسپو متولد مارس ۱۸۸۳ در روستایی در میشیگان، حقوقدان و کارشناس مالی آمریکایی که در سالهای ۱۹۲۲-۱۹۲۷ و ۱۹۴۲-۱۹۴۵ برای اصلاح مالیه به استخدام دولت ایران درآمد. او دانش آموخته (دکترای) دانشگاه جانز هاپکینز و (کارشناسی ارشد) دانشگاه ایلینوی بود.
در سال ۱۹۰۱ مظفرالدین شاه یک امتیاز نفت به ویلیام دارسی تبعه انگلستان داد که شامل سراسر خاک به استثنای پنج ایالت شمالی میشد. در ۱۹۰۸ نفت در منطقهای در صد کیلومتری شمال اهواز فوران کرد و سال بعد شرکت نفت انگلیس و ایران قدم به عرصه وجود گذاشت. اندکی قبل از آغاز جنگ جهانی اول دولت انگلیس کنترل اکثریت سهام شرکت را در اختیار خود گرفت. هر چند دولت تعهد کرد در مدیریت بازرگانی شرکت مداخله نکند، ولی به زودی شرکت نفت از هر جهت به صورت بازوی دریاداری انگلیس و سیاست استراتژیکی بریتانیا درآمد.
در اوایل دهه ۱۹۳۰ رضا شاه به دلایل مختلف امتیاز را لغو کرد. اختلاف به شورای جامعه ملل ارجاع شد ولی در نتیجه مذاکره بین حکومت شاه و شرکت حل شد. شرکت امتیاز جدیدی دریافت کرد که محدود به ناحیه کوچکتری در کرانه خلیج فارس بود، ولی شامل مناطق نفت خیز میشد. دولت ایران نیز در نتیجه تجدید نظر در پرداخت حق السهم عایدات بیشتری دریافت کرد.
در ۱۹۲۰ تولید نفت ایران به اندکی پیش از ۱۲ میلیون بشکه بالغ میشد. در ١٩٤٤ تولید به بیش از ۱۰۲ میلیون بشکه افزایش یافته و ایران تبدیل به چهارمین کشور تولید کننده نفت در جهان شده بود. این اراضی نفت خیز با تأسیسات پالایشگاه و بندری آن مهمترین پیشرفت صنعتی در ایران را تشکیل میداد و به مراتب بیش از ارزش هر امتیازی بود که روسیه در این کشور داشت. افزون بر آن در حالیکه شرکت نفت انگلیس و ایران از طرق مختلف به ایران به خصوص به خوزستان نفع میرساند، در عین حال نفوذ سیاسی و اداری قابل ملاحظهای در درون و پیرامون منطقه عملیاتی خود اعمال میکرد. این امتیاز و نقشی که در محل ایفا میکند و ارزش استراتژیکی و بازرگانی آن برای انگلستان هم در طرز برخورد انگلیس و هم در رویه شوروی نسبت به انگلیس تأثیر گذاشته است. درباره نظر شورویها در فصل بعد گفتوگو خواهیم کرد، اما از نظر انگلیسیها خلیج فارس و مناطق نفت خیز همجوار آن یک منفعت حیاتی را تشکیل میدهد که نمیتواند بدون وارد کردن لطمه بزرگی به منافع کلی امپراتوری، فدا شود.