پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : پژوهش نشان میدهد انسانها در دو نقطهی مشخص با شتاب بیشتری پیر میشوند – و این همان زمانهایی است که باید انتظارش را داشته باشید
به گزارش انتخاب و به نقل از sciencealert؛ پیر شدن ممکن است روندی آرام و تدریجی به نظر برسد – اما پژوهشها نشان میدهند که همیشه اینطور نیست.
در واقع، اگر روزی از خواب بیدار شوید، در آینه نگاه کنید و احساس کنید فرایند پیری ناگهان در شما سرعت گرفته است، شاید خیال نمیکنید.
بر اساس مطالعهای در سال ۲۰۲۴ دربارهی تغییرات مولکولی مرتبط با پیری، انسانها در دو مقطع زمانی مشخص با جهشی ناگهانی در روند پیری روبهرو میشوند: یکی در حدود ۴۴ سالگی و دیگری در حدود ۶۰ سالگی.
ژنشناس دانشگاه استنفورد، مایکل اسنایدر، هنگام انتشار نتایج این پژوهش در اوت ۲۰۲۴ توضیح داد:
«ما صرفاً بهصورت تدریجی در طول زمان تغییر نمیکنیم؛ بلکه در برخی مقاطع، تغییرات واقعاً چشمگیر و ناگهانی رخ میدهد. به نظر میرسد میانهی دههی چهل زندگی و اوایل دههی شصت، دورههایی هستند که این دگرگونیهای بزرگ اتفاق میافتند — و این موضوع، صرفنظر از نوع مولکول بررسیشده، صدق میکند.»
دو جهش بزرگ در مسیر پیری
پیری فرایندی پیچیده است که با افزایش خطر بروز بیماریهای گوناگون همراه است.
اسنایدر و همکارانش برای درک عمیقتر اینکه دقیقاً چه تغییراتی در بدن رخ میدهد و چگونه میتوان این تغییرات را مهار یا درمان کرد، به مطالعهی زیستشناسی پیری پرداختند.
آنها گروهی متشکل از ۱۰۸ فرد بزرگسال را دنبال کردند که طی چند سال، هر چند ماه یکبار نمونههای زیستی از بدن خود اهدا میکردند.
پژوهشگران متوجه شدند که در برخی بیماریها مانند آلزایمر و بیماریهای قلبی–عروقی، خطر ابتلا بهصورت تدریجی افزایش نمییابد؛ بلکه پس از رسیدن به سنی مشخص، بهطور ناگهانی جهش پیدا میکند.
از اینرو تصمیم گرفتند تغییرات در نشانگرهای زیستی پیری را دقیقتر بررسی کنند تا الگوهای پنهان را شناسایی کنند.
چه چیزی در بدن تغییر میکند؟
آنها از نمونههای گردآوریشده، مجموعهای گسترده از مولکولهای گوناگون را بررسی کردند — از جمله RNA، پروتئینها، چربیها (لیپیدها) و باکتریهای موجود در روده، پوست، بینی و دهان — در مجموع بیش از ۱۳۵ هزار ویژگی زیستی.
هر شرکتکننده بهطور میانگین ۴۷ نمونه در طول ۶۲۶ روز ارائه داد و درمجموع، دادهها بیش از ۲۴۶ میلیارد نقطهی اطلاعاتی را شامل میشدند. پژوهشگران این دادهها را پردازش کردند تا الگوهای تغییر را بیابند.
مطالعات پیشین نیز نشان داده بودند که میزان برخی مولکولها در بدن بهصورت خطی تغییر نمیکند، بلکه به شکل پلهای یا جهشی است — الگویی که در موشها، مگسهای میوه و گورخرماهیها نیز مشاهده شده است.
نتایج این مطالعه نیز نشان داد که در بدن انسان، تغییرات فراوانی در غلظت انواع مختلف مولکولها در دو بازهی زمانی مشخص رخ میدهد.
حدود ۸۱ درصد از کل مولکولهای بررسیشده در یکی یا هر دو بازهی سنی دچار تغییر شدند.
بیشترین تغییرات در اواسط دههی چهل و سپس اوایل دههی شصت زندگی دیده شد، هرچند الگوهای هر دوره کمی متفاوت بودند.
ویژگیهای هر مرحله
میانهی دههی چهل (حدود ۴۴ سالگی):
تغییرات در مولکولهای مرتبط با سوختوساز چربی، کافئین و الکل، و همچنین نشانههای مربوط به بیماریهای قلبی، اختلالات پوستی و عضلانی مشاهده شد.
اوایل دههی شصت (حدود ۶۰ سالگی):
تغییرات مرتبط با سوختوساز کربوهیدرات و کافئین، سلامت قلب و عروق، سیستم ایمنی، عملکرد کلیه، پوست و عضلات دیده شد.
آیا هورمونها عامل اصلی هستند؟
ممکن است تصور شود که اوج تغییرات در میانهی دههی چهل به یائسگی یا پیشیائسگی در زنان مربوط است، اما پژوهشگران این فرض را بهعنوان عامل اصلی رد کردند، زیرا مردان نیز در همان سنین تغییرات مولکولی قابلتوجهی را نشان دادند.
به گفتهی شیائوتائو شن، نویسندهی اول مقاله و متخصص متابولومیکس که اکنون در دانشگاه فناوری نانیانگ سنگاپور فعالیت دارد:
«این یافتهها نشان میدهد که هرچند یائسگی ممکن است در تغییرات زنان میانسال نقش داشته باشد، اما عوامل مهمتر و عمومیتری وجود دارند که در هر دو جنس تأثیرگذارند. شناسایی و بررسی این عوامل باید از اولویتهای پژوهشهای آینده باشد.»
جمعبندی
پژوهشگران تأکید میکنند که اندازهی نمونهی آنها کوچک بوده و محدودهی سنی شرکتکنندگان بین ۲۵ تا ۷۰ سال بوده است، بنابراین تحقیقات گستردهتر میتواند با جزئیات بیشتر و بر روی گروههای متنوعتر انجام شود تا شناخت بهتری از نحوهی تغییر بدن انسان در طول زندگی حاصل شود.
این پژوهش در نشریهی Nature Aging منتشر شده است.