پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : یک پرندهٔ ماقبلتاریخ که ۱۲۰ میلیون سال پیش زندگی میکرد و مرده است، یک معمای پزشکی برای دیرینهشناسان قانونی ایجاد کرده است.
به گزارش انتخاب و به نقل sciencealert؛ از این پرنده به گونهای مرد که بیش از ۸۰۰ سنگ ریز در گلو داشت — شرایطی که پژوهشگران تقریباً مطمئناند باعث مرگ آن شده است. اما چرا پرندهای به اندازه گنجشک این سنگها را قورت میداد؟
این کشف سؤالات جالبی درباره رژیم غذایی، رفتار و فیزیولوژی پرندگان ماقبلتاریخ مطرح میکند — بهویژه که حجم سنگهای موجود در مری پرندهای تازه کشفشده به نام Chromeornis funkyi، با چیزی که در پرندگان امروزی دیده میشود کاملاً متفاوت است.
یک یافتهٔ نادر در فسیلها
جینگمای اوکانر، دیرینهشناس موزه فیلد شیکاگو، میگوید:
«خیلی نادر است که بتوانیم بفهمیم مرگ یک فرد مشخص در سوابق فسیلی ناشی از چه چیزی بوده است.»
او ادامه میدهد:
«با وجود اینکه نمیدانیم چرا این پرنده تمام آن سنگها را قورت داده، من مطمئنم که بازگرداندن آن توده باعث خفگی و در نهایت مرگ این پرنده کوچک شده است.»
ویژگیهای شگفتانگیز Chromeornis
Chromeornis به دلایل زیادی جذاب است، حتی بدون در نظر گرفتن علت مرگش. این پرنده در موزه Shandong Tianyu در چین کشف شد و فسیل آن در نوعی رسوب سنگی به نام Lagerstätte حفظ شده است؛ این نوع رسوبات قادرند باقیماندههای جانداران را با جزئیات فوقالعادهای نگه دارند، حتی بافتهای نرم بدن را نیز شامل میشوند.
در فسیل Chromeornis، جزئیات بینظیری از جمله:
• نمای کلی پوست گردن، بالها و پاها
• پرها
• ردپای رنگدانههای تیره چشمها
• و حتی نشانههایی از عضلات
حفظ شده است. علاوه بر این، بخشهای سخت بدن مثل منقار و استخوانها نیز به خوبی فسیل شدهاند.
این جزئیات به اوکانر و همکارانش اجازه داد محل Chromeornis در درخت تکاملی پرندگان ماقبلتاریخ را تعیین کنند.
این پرنده کوچک، با وزنی حدود ۳۳ گرم (۱.۱۶ اونس)، به خانواده منقرضشده Longipterygidae تعلق دارد — پرندگان کوچکی با دندانهایی در نوک منقار بلندشان. نزدیکترین شباهت Chromeornis به جنس Longipteryx است.
سنگهای عجیب در گلوی پرنده
هنگام بررسی دقیقتر، سوالات جدیدی دربارهی توده بزرگ سنگهای کوچک در مری پرنده به وجود آمد.
اوکانر میگوید:
«متوجه شدم که یک توده واقعاً عجیب از سنگها در مری داشت، درست کنار استخوانهای گردن. این بسیار عجیب است، زیرا در تمام فسیلهایی که میشناسم، هیچ کس تاکنون چنین تودهای در گلوی حیوان پیدا نکرده است.»
بررسی دقیق ترکیب این سنگها نشان داد که از نظر معدنی با سنگهای اطراف فسیل متفاوتند و حتی با هم تفاوت دارند.
این یعنی سنگها پس از مرگ پرنده در محل دفن طبیعی جمع نشدهاند، بلکه پرنده آنها را در حین زندگی بلعیده بود.
آیا پرنده برای هضم غذا سنگ میخورده؟
برخی پرندگان سنگ میخورند تا هضم غذا راحتتر شود؛ این سنگها که Gastrolith نامیده میشوند، در سنگدان عضلانی قرار میگیرند و غذا را میشکنند.
در برخی پرندگان، وقتی سنگها بیش از حد صاف میشوند، پرنده آنها را بالا میآورد و سنگهای جدید میبلعد.
اما خانواده Chromeornis و خود این پرنده هیچ نشانهای از سنگدان عضلانی ندارند و حجم و تعداد سنگها برای پرندهای به این کوچکی بسیار زیاد بوده است.
اوکانر توضیح میدهد:
«ما بیش از ۸۰۰ سنگ ریز در گلوی این پرنده پیدا کردیم — بسیار بیشتر از چیزی که در دیگر پرندگان با سنگدان دیده میشود. بعضی از اینها حتی واقعاً سنگ نبودند، بیشتر شبیه گلولههای کوچک رس بودند. بنابراین میتوانیم به وضوح بگوییم که این سنگها برای خرد کردن غذا نبودهاند.»
احتمال بیماری پرنده
گزینه دیگر این است که شاید Chromeornis بیمار بوده است. برخی پرندگان زنده برای از بین بردن انگل یا جبران کمبود مواد مغذی سنگ میخورند.
اوکانر میگوید:
«وقتی پرندگان بیمار میشوند، رفتارهای عجیبی از خود نشان میدهند. ما فرضیهای موقت مطرح کردیم که این پرنده بیمار بوده و به همین دلیل سنگ میخورده. تعداد زیادی سنگ قورت داده و سعی کرده آنها را بالا بیاورد، اما توده سنگها خیلی بزرگ بوده و در مری گیر کرده است.»
سرنوشت Chromeornis
مثل بسیاری از حیوانات دیگر آن زمان، Chromeornis و خانوادهاش در انقراض دستهجمعی کرتاسه-پالئوژن ۶۶ میلیون سال پیش نابود شدند.
این فسیل نادر، پنجره کوچکی به زندگی این پرنده فراهم میکند و میتواند نشان دهد چرا این گونهها نسبت به انقراض حساس بودهاند.
اوکانر میگوید:
«آموختن درباره Chromeornis و پرندگان منقرضشده میتواند در نهایت به هدایت تلاشهای حفاظت از گونهها در امروز کمک کند.»