این پروتئین، پیش‌بینی‌کننده‌ای دقیق‌تر از کلسترول برای بیماری‌های قلبی است

 

 

تجمع پلاک‌های چربی در شریان‌ها باعث انسداد جریان خون می‌شود، بافت‌ها را از اکسیژن محروم می‌کند و می‌تواند به سکته‌ی قلبی یا مغزی بینجامد.

 

 

به گزارش انتخاب و به نقل از  .sciencealert؛ بیماری‌های قلبی، همچنان شایع‌ترین علت مرگ‌ومیر در ایالات متحده به شمار می‌روند. از دهه‌ی ۱۹۵۰، زمانی که پژوهشگران نخستین‌بار ارتباط میان رژیم غذایی، کلسترول و بیماری قلبی را مطرح کردند، ارزیابی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی تا حد زیادی بر اساس سطح کلسترول خون انجام شده است؛ شاخصی که به‌راحتی با آزمایش خون در مطب پزشک اندازه‌گیری می‌شود.

 

اما شواهد فزاینده‌ای که طی دو دهه‌ی گذشته گردآوری شده‌اند نشان می‌دهند که یک نشانگر زیستی به نام پروتئین واکنشی C (C-reactive protein یا CRP) ــ که وجود التهاب خفیف و مزمن در بدن را نشان می‌دهد ــ پیش‌بینی‌کننده‌ی قوی‌تری برای خطر بیماری قلبی نسبت به کلسترول است.

 

در نتیجه‌ی این یافته‌ها، در سپتامبر ۲۰۲۵، کالج آمریکایی قلب و عروق توصیه‌های تازه‌ای منتشر کرد که بر اساس آن، غربالگری همگانی CRP در همه‌ی بیماران، در کنار اندازه‌گیری کلسترول، پیشنهاد شده است.

 

‌

پروتئین واکنشی C چیست؟

 

پروتئین واکنشی C در کبد و در پاسخ به عفونت‌ها، آسیب بافتی، التهاب‌های مزمن ناشی از بیماری‌های خودایمنی، و نیز اختلالات متابولیک مانند چاقی و دیابت تولید می‌شود. به‌طور خلاصه، CRP نشانگر التهاب در بدن است؛ یعنی فعال بودن سیستم ایمنی.

 

این پروتئین به‌سادگی با آزمایش خون قابل اندازه‌گیری است.

• سطح پایین CRP (کمتر از ۱ میلی‌گرم در دسی‌لیتر) نشان‌دهنده‌ی التهاب بسیار کم در بدن است و اثر محافظتی در برابر بیماری‌های قلبی دارد.

• سطح بالای CRP (بیش از ۳ میلی‌گرم در دسی‌لیتر) بیانگر التهاب بیشتر و در نتیجه افزایش خطر بیماری قلبی است.

 

حدود ۵۲ درصد از آمریکایی‌ها دارای سطح بالای CRP در خون خود هستند.

 

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که CRP پیش‌بینی‌کننده‌ی بهتری برای سکته‌ی قلبی و مغزی نسبت به کلسترول «بد» یا LDL (لیپوپروتئین با چگالی کم) است؛ و حتی از یک نشانگر ژنتیکی رایج دیگر به نام لیپوپروتئین(a) نیز عملکرد بهتری دارد.

 

در یکی از مطالعات مشخص شد که CRP تقریباً به همان اندازه‌ی فشار خون می‌تواند خطر بیماری قلبی را پیش‌بینی کند.

 

چرا التهاب در بیماری قلبی اهمیت دارد؟

 

التهاب در تمام مراحل شکل‌گیری و تجمع پلاک‌های چربی در شریان‌ها نقش کلیدی ایفا می‌کند؛ فرایندی که به بیماری تصلب شرایین منجر می‌شود و زمینه‌ساز سکته‌های قلبی و مغزی است.

 

از همان لحظه‌ای که یک رگ خونی آسیب می‌بیند ــ چه بر اثر قند خون بالا و چه به‌دلیل دود سیگار ــ سلول‌های ایمنی بلافاصله به آن ناحیه هجوم می‌آورند. این سلول‌ها سپس ذرات کلسترولی را که در جریان خون شناور هستند، می‌بلعند و به‌تدریج پلاک چربی را در دیواره‌ی رگ شکل می‌دهند.

 

این روند ممکن است دهه‌ها ادامه یابد تا اینکه در نهایت، واسطه‌های ایمنی باعث پاره شدن پوشش پلاک می‌شوند. در این لحظه، لخته‌ی خون شکل می‌گیرد، جریان خون مسدود می‌شود، بافت‌های اطراف از اکسیژن محروم می‌مانند و در نهایت سکته‌ی قلبی یا مغزی رخ می‌دهد.

 

بنابراین، کلسترول تنها بخشی از ماجراست؛ در واقع این سیستم ایمنی است که هر مرحله از فرایندهای منتهی به بیماری قلبی را هدایت می‌کند.

 

آیا رژیم غذایی می‌تواند سطح CRP را تغییر دهد؟

 

سبک زندگی تأثیر چشمگیری بر میزان CRP تولیدشده در کبد دارد.

 

مطالعات نشان داده‌اند که بسیاری از غذاها و مواد مغذی می‌توانند سطح CRP را کاهش دهند؛ از جمله:

• فیبر غذایی موجود در حبوبات، سبزیجات، مغزها و دانه‌ها

• انواع توت‌ها

• روغن زیتون

• چای سبز

• دانه‌ی چیا و بذر کتان

 

همچنین کاهش وزن و ورزش منظم نیز به کاهش CRP کمک می‌کنند.

 

آیا کلسترول هنوز هم مهم است؟

 

اگرچه کلسترول شاید مهم‌ترین پیش‌بینی‌کننده‌ی خطر بیماری قلبی نباشد، اما همچنان نقشی بسیار مهم دارد.

 

نکته‌ی کلیدی این است که فقط مقدار کل کلسترول ــ یا به‌طور خاص LDL ــ اهمیت ندارد. دو فرد با سطح کلسترول یکسان ممکن است خطر کاملاً متفاوتی برای بیماری قلبی داشته باشند. دلیلش این است که خطر، بیشتر به تعداد ذرات حامل کلسترول بد بستگی دارد، نه به جرم کلی کلسترول موجود در خون. هرچه تعداد این ذرات بیشتر باشد، خطر بالاتر است.

 

به همین دلیل، آزمایشی به نام آپو‌لیپوپروتئین B (Apolipoprotein B) که تعداد ذرات کلسترول را اندازه‌گیری می‌کند، شاخص دقیق‌تری از خطر بیماری قلبی نسبت به کلسترول تام یا LDL است.

 

مانند کلسترول و CRP، سطح آپولیپوپروتئین B نیز تحت تأثیر ورزش، کاهش وزن و رژیم غذایی قرار می‌گیرد.

• مصرف فیبر، مغزها و اسیدهای چرب امگا-۳ با کاهش تعداد ذرات کلسترول مرتبط است.

• در مقابل، مصرف زیاد قند با افزایش تعداد این ذرات ارتباط دارد.

 

علاوه بر این، لیپوپروتئین(a) ــ پروتئینی که در اطراف ذرات کلسترول قرار دارد ــ نشانگر دیگری است که می‌تواند خطر بیماری قلبی را دقیق‌تر از کلسترول پیش‌بینی کند. وجود این پروتئین باعث می‌شود ذرات کلسترول «چسبنده‌تر» شوند و راحت‌تر در پلاک‌های عروقی به دام بیفتند.

 

برخلاف سایر عوامل خطر، سطح لیپوپروتئین(a) کاملاً ژنتیکی است، تحت تأثیر سبک زندگی قرار نمی‌گیرد و اندازه‌گیری آن فقط یک‌بار در طول عمر کافی است.

 

مرتبط: یک مطالعه‌ی بزرگ نشان می‌دهد التهاب می‌تواند ویژگی مرکزی افسردگی باشد

 

بهترین راه پیشگیری از بیماری قلبی چیست؟

 

در نهایت، بیماری قلبی حاصل برهم‌کنش عوامل خطر متعدد در طول یک عمر است.

 

به همین دلیل، پیشگیری از آن بسیار پیچیده‌تر از صرفاً پیروی از یک رژیم غذایی بدون کلسترول است؛ تصوری که زمانی رایج بود.

 

آگاهی از سطح LDL کلسترول در کنار CRP، آپولیپوپروتئین B و لیپوپروتئین(a) تصویری جامع از خطر بیماری قلبی ارائه می‌دهد؛ تصویری که می‌تواند انگیزه‌ای قوی برای تعهد بلندمدت به اصول اساسی سلامت قلب باشد.

 

این اصول شامل تغذیه‌ی سالم، ورزش منظم، خواب کافی، مدیریت سازنده‌ی استرس، حفظ وزن مناسب و در صورت لزوم ترک سیگار هستند.