آیا پنیر واقعاً با کاهش خطر زوال عقل مرتبط است؟

یک مطالعه‌ی بزرگ سوئدی نشان داده است که خطر ابتلا به زوال عقل در میان بزرگسالان میانسال و سالمندی که مقدار بیشتری پنیر و خامه‌ی پرچرب مصرف می‌کنند، کمتر است. این یافته‌ها شاید در نگاه اول خبر خوشایندی به نظر برسند، اما نیازمند تفسیر دقیق و محتاطانه‌اند.

به گزارش انتخاب و به نقل از sciencealert ؛ در این پژوهش، ۲۷٬۶۷۰ نفر به‌مدت ۲۵ سال پیگیری شدند و در این بازه، ۳٬۲۰۸ نفر به زوال عقل مبتلا شدند.

در میان افرادی که خطر ژنتیکی شناخته‌شده‌ای برای بیماری آلزایمر نداشتند، مصرف بیش از ۵۰ گرم پنیر پرچرب در روز با کاهش ۱۳ تا ۱۷ درصدی خطر ابتلا به آلزایمر همراه بود. با این حال، چنین کاهشی در افرادی که حامل عوامل خطر ژنتیکی این بیماری بودند، مشاهده نشد.

همچنین مصرف بیش از ۲۰ گرم خامه‌ی پرچرب در روز با کاهش ۱۶ تا ۲۴ درصدی خطر کلی زوال عقل ارتباط داشت. اما هیچ ارتباطی برای شیر کم‌چرب یا پرچرب، شیر تخمیری یا غیرتخمیری، یا خامه‌ی کم‌چرب مشاهده نشد.

این یافته‌ها از آن جهت قابل توجه‌اند که سال‌ها توصیه‌های بهداشت عمومی بر انتخاب لبنیات کم‌چرب برای کاهش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی تأکید داشته‌اند. این موضوع اهمیت دارد، زیرا بیماری‌های قلبی و زوال عقل عوامل خطر مشترک بسیاری دارند؛ از جمله فشار خون بالا، دیابت و چاقی.

وقتی شواهد مطالعات پیشین با هم ترکیب می‌شوند، تحلیل‌ها نشان می‌دهند که مصرف پنیر ممکن است با کاهش خطر بیماری قلبی نیز مرتبط باشد و این‌که لبنیات پرچرب لزوماً خطر قلبی-عروقی را افزایش نمی‌دهند.

مطالعات متعددی نیز بررسی کرده‌اند که آیا الگوهای مشابهی در مورد سلامت مغز وجود دارد یا نه، اما نتایج یکدست نیستند.

به‌طور کلی، شواهد نشان می‌دهد مطالعاتی که در جمعیت‌های آسیایی انجام شده‌اند، بیشتر احتمال دارد از فواید مصرف لبنیات برای سلامت شناختی گزارش دهند، در حالی که بسیاری از مطالعات اروپایی چنین نتایجی را نشان نمی‌دهند.

یکی از توضیحات احتمالی این است که مصرف متوسط لبنیات در کشورهای آسیایی معمولاً بسیار کمتر است؛ بنابراین مصرف اندک ممکن است اثراتی متفاوت از مصرف بالا داشته باشد.

برای نمونه، یک مطالعه‌ی ژاپنی گزارش داد که خطر زوال عقل در افرادی که پنیر مصرف می‌کردند کمتر بود، اما سطح کلی مصرف بسیار پایین بود و پژوهش نیز با حمایت مالی یک تولیدکننده‌ی پنیر انجام شده بود. در مقابل، مطالعه‌ی دیگری در ژاپن که با بودجه‌ی دولتی انجام شد، هیچ اثر محافظتی از پنیر نشان نداد.

برخی مطالعات طولانی‌مدت اروپایی نیز مزایایی گزارش کرده‌اند. در یک مطالعه‌ی فنلاندی روی ۲٬۴۹۷ مرد میانسال که به‌مدت ۲۲ سال پیگیری شدند، پنیر تنها ماده‌ی غذایی‌ای بود که با کاهش خطر زوال عقل ارتباط داشت؛ کاهشی معادل ۲۸ درصد.

در همین مطالعه، مصرف شیر و گوشت قرمز فرآوری‌شده با عملکرد ضعیف‌تر در آزمون‌های شناختی مرتبط بود، در حالی که مصرف ماهی با نتایج بهتر همراه شد.

همچنین یک مطالعه‌ی بزرگ در بریتانیا که نزدیک به ۲۵۰ هزار نفر را دنبال کرد، نشان داد مصرف ماهی دو تا چهار بار در هفته، میوه به‌صورت روزانه و پنیر یک بار در هفته با کاهش خطر زوال عقل همراه است.

با این حال، این مطالعات محدودیت‌های مهمی دارند. رژیم غذایی افراد معمولاً بر اساس گزارش شخصی ثبت می‌شود و تغییرات حافظه می‌تواند هم بر عادات غذایی و هم بر دقت یادآوری آنچه خورده‌اند اثر بگذارد. برای مقابله با این مشکل، پژوهشگران سوئدی دو اقدام اضافی انجام دادند.

نخست، هر فردی را که در ابتدای مطالعه دچار زوال عقل بود، حذف کردند. سپس همان محاسبات را دوباره انجام دادند، با کنار گذاشتن افرادی که طی ده سال نخست مطالعه به زوال عقل مبتلا شدند.

این کار به معنای شروع دوباره‌ی مطالعه یا جذب شرکت‌کنندگان جدید نبود؛ بلکه فقط بازبینی نتایج با استفاده از گروه کوچک‌تری از افرادی بود که برای مدت طولانی‌تری از نظر شناختی سالم باقی ماندند.

دلیل این کار آن است که مراحل اولیه‌ی زوال عقل می‌تواند مدت‌ها پیش از تشخیص رسمی، به‌طور نامحسوس رفتار افراد را تغییر دهد. ممکن است افراد متفاوت غذا بخورند، اشتهایشان را از دست بدهند یا در به خاطر آوردن رژیم غذایی معمول خود دچار مشکل شوند.

با تمرکز بر افرادی که سال‌ها از نظر شناختی سالم ماندند، پژوهشگران احتمال تأثیر این تغییرات اولیه بر نتایج را کاهش دادند.

پرسش مهم دیگر این است که آیا «جایگزینی غذایی» نقشی داشته است یا نه. ممکن است برخی از مزایای مشاهده‌شده ناشی از جایگزین شدن پنیر یا خامه به‌جای گوشت قرمز یا فرآوری‌شده باشد، نه اثر مستقیم لبنیات.

در تأیید این ایده، مطالعه‌ی سوئدی نشان داد که در میان شرکت‌کنندگانی که رژیم غذایی‌شان طی پنج سال ثابت مانده بود، هیچ ارتباطی بین لبنیات پرچرب و خطر زوال عقل وجود نداشت.

از همه مهم‌تر، نباید غذاها را به‌صورت جداگانه بررسی کرد. الگوی کلی تغذیه بسیار مهم‌تر از یک ماده‌ی غذایی خاص است. رژیم‌هایی مانند رژیم مدیترانه‌ای ــ که به‌طور مداوم با کاهش خطر زوال عقل و بیماری قلبی مرتبط دانسته می‌شود ــ پنیر را در کنار سبزیجات، ماهی، غلات کامل و میوه‌ها در بر می‌گیرند.

در مطالعه‌ی سوئدی، افرادی که پنیر و خامه‌ی پرچرب بیشتری مصرف می‌کردند، عموماً تحصیلات بالاتری داشتند، کمتر دچار اضافه‌وزن بودند و شیوع پایین‌تری از بیماری‌های مرتبط با زوال عقل ــ از جمله بیماری قلبی، سکته، فشار خون بالا و دیابت ــ در آن‌ها دیده می‌شد. هر یک از این عوامل به‌طور مستقل خطر زوال عقل را کاهش می‌دهند.

این موضوع نشان می‌دهد که مصرف بیشتر پنیر معمولاً در بستر سبک زندگی سالم‌تر رخ داده است، نه در کنار دریافت کالری بیش از حد یا سلامت متابولیک ضعیف.

در مجموع، شواهد موجود از این ایده حمایت نمی‌کند که لبنیات پرچرب باعث زوال عقل می‌شوند، و همچنین نشان نمی‌دهد که محصولات شیری تخمیری به‌طور قابل اعتماد از آن پیشگیری می‌کنند.

پنیر پرچرب حاوی چندین ماده‌ی مغذی مهم برای سلامت مغز است؛ از جمله ویتامین‌های محلول در چربی A، D و K2، همچنین ویتامین B12، فولات، ید، روی و سلنیوم. این مواد در عملکرد عصبی نقش دارند و می‌توانند به حمایت از سلامت شناختی کمک کنند.

با این حال، داده‌ها توجیه‌کننده‌ی مصرف زیاد پنیر یا خامه به‌عنوان مواد غذایی محافظ در برابر زوال عقل یا بیماری قلبی نیستند. پیام ثابت و قابل اتکا همچنان این است: تعادل، اعتدال و سبک زندگی سالم، بسیار مهم‌تر از هر آیتم واحدی روی تخته‌ی پنیر هستند.