پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : سرویس تاریخ «انتخاب»: دمشق بهعنوان یک پایگاه سیاسی داستانی پیچیده و چندلایه دارد که در طول قرون مختلف، اهمیت آن در خاورمیانه شکل گرفته است. اهمیت این شهر به دوران امویان برمیگردد، زمانی که دمشق به پایتخت خلافت اموی تبدیل شد و مرکز سیاسی و فرهنگی جهان اسلام شد. در اینجا داستان دمشق بهعنوان پایگاه سیاسی، از دوران خلافت امویان با محوریت معاویه و مسجد اموی روایت میشود.
ظهور دمشق بهعنوان یک مرکز سیاسی تحت خلافت معاویه
معاویه بن ابیسفیان، بنیانگذار خلافت اموی، یکی از شخصیتهای مهم تاریخ دمشق است. او که اصلاً اهل مکه بود، بهعنوان فرماندار سوریه تحت خلافت عثمان بن عفان برجسته شد. او در نهایت خلافت اموی را در 661 میلادی تأسیس کرد.
معاویه دمشق را بهعنوان پایتخت خلافت اموی انتخاب کرد و این شهر بهعنوان مرکز سیاسی و اداری امپراتوری اسلامی که از خاورمیانه تا شمال آفریقا و بخشهایی از اروپا گسترش یافته بود، انتخاب شد. این انتخاب استراتژیک بود، چرا که دمشق پیش از فتح اسلامی توسط مسلمانان، یکی از شهرهای مهم امپراتوری بیزانس بود و موقعیت مناسبی برای اداره امور سیاسی و نظامی داشت.
مسجد اموی: نماد قدرت و میراث
یکی از نمادهای قدرت معاویه و خلافت اموی، مسجد اموی است (که بهعنوان مسجد بزرگ دمشق نیز شناخته میشود). ساخت این مسجد در 705 میلادی تحت حکومت معاویه آغاز شد و تحت خلافت پسر او، عبدالملک بن مروان، تکمیل گردید. مسجد اموی بر روی بقایای یک کلیسای مسیحی به نام کلیسای سنت یحیی ساخته شد و نماد سلطه اسلام و ادامه تاریخ غنی این شهر بود.
مسجد اموی تنها یک مکان عبادت نبود بلکه نماد سیاسی خلافت اموی نیز بود. معاویه از این مسجد برای تحکیم قدرت خود استفاده کرد و خود را بهعنوان حاکم مشروع دنیای اسلام معرفی کرد و نقش دمشق را در دولت اسلامی جدید تثبیت کرد. ساختار عظیم مسجد، با کاشیهای مزین، حیاطهای وسیع و منارههای بلند، نمایانگر ثروت، قدرت و اقتدار دینی امویان بود.
مسجد اموی فراتر از شکوه معماری، نقش مهمی در زندگی دینی و سیاسی خلافت ایفا کرد. این مسجد محل برگزاری مراسم مهمی از جمله نمازهای عمومی و سخنرانیهای خلیفه بود. نزدیکی مسجد به کاخ خلافت آن را به نماد سیستم سیاسی خلافت اموی تبدیل کرد که جنبههای مذهبی و سیاسی حکومت را در یک مکان بههم پیوند میزد.
دمشق بهعنوان قلب قدرت اموی
دمشق تحت حکومت معاویه و جانشینان او به مرکز حکمرانی اداری و نظامی خلافت اموی تبدیل شد. خلافت اموی از دمشق برای گسترش نفوذ خود در سرزمینهای وسیع امپراتوری بهره برد. آنها کاخها و ساختمانهای اداری بزرگ ساختند که به تقویت کنترل آنها بر منطقه کمک کرد.
خلافت اموی با تمرکز قدرت در دمشق به شکلی سازمانیافته اداره میشد و این شهر بهطور کامل برای نشان دادن قدرت خلافت اموی طراحی شده بود. علاوه بر مسجد اموی، چندین مؤسسه و ساختار دیگر نیز در این شهر ساخته شد تا نقش دمشق بهعنوان مرکز خلافت تثبیت گردد.
در دوران حکومت عبدالملک بن مروان، یکی از قدرتمندترین خلیفههای اموی، سیستمهای اداری و مالی خلافت تقویت شد و دمشق همچنان بهعنوان مرکز قدرت باقی ماند. عبدالملک همچنین آثار فرهنگی مهمی بهجای گذاشت، از جمله توسعه سکه عربی و ساخت قبه الصخره در قدس که وحدت امپراتوری را تقویت میکرد.
زوال امویان و میراث سیاسی دمشق
اگرچه خلافت اموی برای بیش از یک قرن قدرت و نفوذ زیادی داشت، اما این خلافت در نهایت با چالشهای داخلی و خارجی روبهرو شد. شورش عباسیان در 750 میلادی به سقوط خلافت اموی انجامید. عباسیان پایتخت خلافت را به بغداد منتقل کردند و این به معنای پایان دوران دمشق بهعنوان مرکز سیاسی جهان اسلام بود.
با این حال، حتی پس از سقوط امویان، دمشق همچنان شهری مهم در منطقه باقی ماند. این شهر مرکز تجارت، علم و فعالیتهای دینی بود. با وجود تغییر قدرت، مسجد اموی بهعنوان نماد ماندگار نقش دمشق در تاریخ اسلام باقی ماند.
دمشق در دوران معاصر
در دوران معاصر، دمشق همچنان بهعنوان یک پایگاه سیاسی باقی مانده است، هرچند در زمینهای متفاوت. تحت حکمرانی بشار الاسد، این شهر همچنان پایتخت سوریه است و مرکز قدرت برای اقلیت علوی در این کشور محسوب میشود. خانواده اسد با استفاده از اتحادهای سیاسی، قدرت نظامی و حمایت از قدرتهای خارجی مانند روسیه توانستهاند کنترل خود را بر دمشق و سراسر سوریه حفظ کنند.
حتی با وجود جنگ داخلی سوریه، دمشق همچنان پایتخت سوریه باقی مانده است و نماد متمرکز قدرت رژیم اسد است. نخبگان سیاسی همچنان مانند امویان، از دمشق بهعنوان ابزاری برای اثبات سلطه خود بر سوریه استفاده میکنند.