پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : براساس گزارش مرکز آمار ایران، روند تغییرات ضریب جینی نشان میدهد در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی فاصله میان فقیر و غنی در کشور کاهش یافته است. بهویژه در سالهای اخیر این آمار گویای کاهش چشمگیر درآمد دهکهای مختلف است؛ اما این آمار تاثیری بر آنچه مردم به شکل ملموس در جامعه با آن مواجه هستند، نداشته است.
سیر صعودی قیمتها و عدم تناسب آن با درآمدها و نیز کاهش ارزش پول ملی، فشارهایی را بر دوش عموم مردم وارد آورده، که بهبود ظاهری شاخصهای اقتصادی چیزی از آن کسر نخواهد کرد.
بهطور کلی، ضریب جینی یک واحد اندازهگیری پراکندگی آماری است که معمولا برای سنجش میزان نابرابری در توزیع درآمد یا ثروت در یک جامعه آماری استفاده میشود.
این ضریب با نسبتی تعریف میشود که ارزشی بین صفر و یک دارد: یک ضریب جینی پایین برابری بیشتر در توزیع درآمد یا ثروت را نشان میدهد در حالیکه ضریب جینی بالاتر توزیع نابرابر را مشخص میکند.
صفر یعنی همه درآمد و ثروت یکسان دارند (برابری مطلق) و عدد یک یعنی نابرابری مطلق بهگونهای که ثروت تنها در دست یکنفر است و مابقی هیچ درآمدی ندارند. درآمد جینی مشروط بر این است که هیچکس دارای درآمد و ثروت خالص منفی نباشد. در دنیای حاضر، ضریب جینی بین 0/230 در سوئد تا 0/707 در نامیبیا متغیر است البته تمامی کشورها در این ارزیابی وارد نشدهاند.
براساس گزارشهای مرکز آمار، ضریب جینی از سال 1364 تا سال 1388 در حدود 0/4 بوده است در سال 1389 این شاخص به نسبت سال 1388 کاهش یافت و به عدد 0/3813 رسید که این رقم در 40 سال گذشته رکورد بیسابقه بوده است و نشان میدهد میزان درآمد دهکهای مختلف جامعه به هم نزدیکتر شده است.
نوسان این شاخص بین سالهای 1363 تا 1389 ناچیز است که بخشی از این تفاوت میتواند ناشی از خطاهای نمونهگیری باشد؛ ضمن آنکه نوسانات دارای روند مشخصی نبوده است (افزایشی یا کاهشی) بنابراین میتوان گفت که توزیع درآمد از سال 1363 تاکنون در ایران تغییر زیادی نکرده است.
همانطورکه «سهم 40درصد خانوارهای کمدرآمد» (بدینمعنی که 40درصد خانوارهای کمدرآمد چند درصد از کل درآمد (هزینه) جامعه را دارا بودهاند)، از سال 1363 به بعد در اکثر سالها بیش از 15درصد و کمتر از 16/5 درصد بوده است و در طول این سالها نوسان چندانی نداشته است.
با این وجود، طبق اعلام وزارت اقتصاد و دارایی، اجرای هدفمندی یارانهها در دو سال گذشته سبب شد که ضریب جینی و نسبتهای درآمدی در مناطق شهری و روستایی با بهبود قابل توجهی نسبت به سال 1389 مواجه شود، بهگونهای که براساس برآوردهای صورت گرفته ضریب جینی در مناطق شهری از 0/368 به 0/344 رسید و شاخص نسبت 10درصد ثروتمند به 10درصد آسیبپذیر از 12/3 درصد به 10/38 درصد رسید. در مناطق روستایی نیز ضریب جینی از 0/398 واحد به 0/363 واحد و شاخص نسبت 10درصد ثروتمند به10درصد آسیبپذیر از 16/56 درصد به 12/48 درصد رسیده است.
علی دینیترکمانی، عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی و مدرس دانشگاه تهران، در اینباره اظهار داشت: براساس آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار، ضریب جینی طی سال ۹۱ نیز در جوامع شهری و روستایی کشور کاهش یافته است. این مقوله تا حدی قابل انتظار بوده است؛ زیرا یارانه نقدی طی دو سال گذشته، تاثیر مثبتی بر توزیع درآمدها داشته و خالص درآمدها را بهویژه در جوامع روستایی افزایش داده است. همچنین با افزایش حق بازنشستگی و حداقل دستمزدها اما در بلندمدت و با وجود فشارهای تورمی موجود، باز هم شاهد افزایش ضریب جینی در کشور خواهیم بود.
شایان ذکر است، در شرایط فعلی، کاهش ارزش پول ملی و افزایش هزینههای لازم برای کسب حداقل مطلوبیت به شکلی حرکت کرده است که حتی بهبود توزیع درآمد نیز برای مردم قابل لمس نیست.
البته این به مفهوم افزایش توقع مردم یا بیعیب بودن عملکرد اقتصادی دولتها نیست؛ بلکه به معنی آن است که نقاط تعادل میان درآمد و مطلوبیت در نقطهای قرار گرفته است که از سطوح تولید ارزشافزوده در کشور فراتر است.
یک ایرانی اگرچه در خاورمیانه زندگی میکند ولی الگوی مصرفی مطابق با یک کشور اروپایی دارد و این هم یک فرصت است و هم یک مشکل.
یک نکته را اما نباید فراموش کرد و آن هم اینکه اگر ضریب جینی در چند سال اخیر شیب مثبت را هم طی کرده باشد درنهایت به دلیل نحوه مدیریت اقتصاد، عدالت نهتنها حلقه مفقوده توسعه ایرانی بوده است بلکه به دلیل شعارپردازیهای اقتصادی، عدالت نعل وارونهای را نیز در کنار رشد ضریب جینی به تصویر میکشد که اقتصاددانها نمیدانند چگونه باید آن را در مقابل افت معیشت در اقتصاد کشور ارزیابی کنند.
*منبع: روزنامه بهار