پسر چهار ساله من به تازگي حرف هاي زشت و ناسزا زياد مي زند اين مسئله باعث شده است جلوي ديگران خجالت زده شوم. چه کار بايد بکنم تا اين کارش را ادامه ندهد.
زهرا حسين زاده ملکي- روان شناس: بسياري از والدين نگران بددهاني يا ناسزاگويي فرزندانشان هستند؛ آن ها معمولا از خود سوال هاي گوناگوني مي پرسند؛ مي خواهند بدانند که کودکانشان اين الفاظ را چگونه و از کجا ياد گرفته اند؟ آيا مقصر اين رفتار خود والدين هستند؟ و سرانجام به دنبال راه حلي مي گردند تا کودک شان اين عادت زشت را کنار بگذارد.
۱ -متاسفانه بايد پاسخ داد مانند بسياري از مشکلات رفتاري کودکان که از خانواده نشات مي گيرد، در اغلب موارد، ناسزاگويي نيز ريشه در خانواده و مسائل آن دارد. در واقع، همان گونه که کودکان رفتارهاي خوب والدين را مي آموزند در رفتارهاي نامطلوب نيز از آنان الگو مي گيرند؛ زيرا کودکان به صورت طبيعي گرايش دارند که رفتارهاي والدين را به صورت هوشيارانه يا ناهوشيارانه جزوي از رفتارهاي خود کنند و اصطلاحاً با آنان همانندسازي کنند. جالب است بدانيد تفاوتي هم نمي کند که والدين اين واژه ها را نسبت به فرزندان خود به کار برند يا در حضور او و خطاب به ديگران استفاده کنند. ۲-همچنين از ديگر علت هاي ناسزاگويي کودکان، يادگيري از طريق ديگر کودکان است. در حقيقت، بچه ها در تعاملات روزمره با هم سالان درمي يابند که آن ها از اين طريق مي توانند خشم خود را بروز دهند و ديگران را کنترل کنند از اين رو، مي آموزند که با اين شيوه مي توانند به خواسته هاي خود برسند، احساس قدرت کنند و ديگران را برنجانند. ۳-همچنين برخي از کارتون ها، فيلم ها و بازي هاي رايانه اي نيز از جمله مواردي است که ممکن است الفاظ ناپسند را مطرح کند. ۴-در تمامي اين رويدادها نکته مهم اين است که کودک در مقابل بيان اين کلمات به نوعي پاداش دريافت کرده است؛ به عنوان مثال وقتي پدر که نماد قدرت و توانايي براي فرزندان است از ناسزا استفاده مي کند کودک احساس مي کند که گفتن حرف هاي زشت نوعي توانايي است. يا مثلاً زماني که شخصيت محبوب کارتوني او حرف هاي زشتي به زبان مي آورد او احساس نمي کند که گفتن اين حرف ها کار بدي باشد! ۵-گاهي پيش مي آيد که کودک براي اولين بار از کلمات زشت استفاده مي کند و موجب خنده اطرافيان مي شود در چنين مواقعي او مستقيما از بالاترين پاداش موجود يعني جلب توجه ديگران بهره مند شده است. بنابراين ضرورتي نمي بيند که اين رفتارش را تغيير دهد. البته دقت داشته باشيد که اين پاداش ها همواره هم به نوع مثبت ارائه نمي شود يعني گاهي براي کودکي که حوصله اش سر رفته به کار بردن ناسزا باعث مي شود تا مادر به نحوي به او توجه نشان دهد حتي اگر اين توجه به صورت دعوا يا داد و بيداد باشد که در واقع اين هم به نوعي پاداش محسوب مي شود!۶ -علاوه بر اين ها افسردگي و اضطراب نيز از انگيزه هايي است که باعث مي شود تا کودک واژه هايي را که شنيده است و به نظر نمي آمد که آن ها را آموخته است به کار برد. در ضمن ضرورتي هم ندارد که کودک ناسزا گفتن را بلافاصله تقليد کند گاهي بين يادگيري يک رفتار و بروز آن فاصله وجود دارد حتي ممکن است ماه ها قبل واژه اي را شنيده باشد، اما امروز و به اقتضاي موقعيت آن را به زبان بياورد.
اما چه روش هايي به کاهش اين مشکل کمک مي کند؟ در حل اين موضوع توجه به منشاء يادگيري بسيار مفيد است:
۱ -والدين بايد به طور کلي ناسزاگويي را ترک کنند همچنين به کودک توضيح دهند که رفتار قبلي آن ها صحيح نبوده است.
۲ -کنترل محيط و تعاملات کودک بسيار حائز اهميت است بايد با دور کردن کودک از محيط هاي ناسالم، دوستان و رفت و آمدهاي مناسبي را نيز جايگزين کرد. مناسب تر است که والدين به طور ويژه از ۲ سالگي يعني زماني که کودک تقليد کلامي رو به پيشرفتي را نشان مي دهد به اين نکته توجه داشته باشند.
۳ -والدين با دقت بيشتري کارتون ها، فيلم ها و بازي هاي رايانه اي را براي کودکانشان انتخاب کنند.
۴ -روش هاي سختگيرانه والدين، رفتارهاي پرخاشگرانه به خصوص ناسزاگويي کودک را افزايش مي دهد، تغيير شيوه هاي تعامل با کودک از تثبيت اين رفتار جلوگيري مي کند.
۵ -در مقابل فحاشي کودک هيچ گونه واکنشي نشان ندهيد و کاملا حرکات او را ناديده بگيريد تا حس کنترل کردن ديگران در او تقويت نشود.
۶ -با شنيدن حرف هاي زشت کودک نخنديد، بلکه با او صحبت کنيد و برايش توضيح دهيد هر روزي که حرف هاي ناپسند نزند يا درمهماني ها اين رفتار را نداشته باشد پاداش خواهد گرفت.
۷ -بايد در پي ايجاد کردن موقعيت هايي باشيد که کودک احساس نشاط و دوست داشتني بودن را تجربه کند. در چنين مواردي بايد به درمان حالات افسرده وار او نيز بپردازيم. اين حس را بايد در تمامي تعاملات بگنجانيد تا از افسردگي و اضطراب او بکاهيد.
با اين حال چنان چه ناسزاگويي همراه با لجبازي يا تحرک بيش از حد باشد و کودک خشونت زيادي را نيز ابراز کند مراجعه به روان پزشک کودکان توصيه مي شود زيرا ممکن است استفاده از الفاظ ناپسند تنها بخشي از يک مشکل عمده تر باشد.
