تحليلي از مناقب امام علي (ع) به روايت ابن المغازي

علي به زيوري آراسته است كه هيچ يك از بندگان به آن آراسته نيست. از عمار بن ياسر روايت شده كه گفت: پيغمبر خدا (ص) به علي‌بن‌ابي‌طالب (ع) فرمود: «اي علي، خداوند تو را به زيوري آراسته كه بندگان آراسته به زيوري دوست داشته‌تر از آن نزد خداوند نيستند.» فضايل و مناقب مولي الموحدين حضرت علي(ع) چنان فراوان است كه در مقاله و رساله و كتاب نمي‌گنجد. در اين گفتار شمه‌يي از فضايل و مناقب آن حضرت كه در قرآن مجيد آمده و فقيه شافعي معروف به ابن المغازي (متوفي 283ق) آن را در كتاب «مناقب علي ابن ابي طالب» ذكر كرده است، به اختصار ياد مي‌شود.

1- انما يريد‌الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطّهركم تطهيراً. (الاحزاب 33/33) از حسن بن علي (عليهما السلام) روايت شده كه فرمود: وقتي آيه تطهير نازل شد، رسول خدا (ص) ما را در زير پرده‌يي گرد آورد سپس فرمود: «اللهم هولاء اهل بيتي و عترتي فاذهب عنهم الرجس و طهرّهم تطهيرا.» پنج تني كه در زير اين پرده يا كسا بودند، عبارتند از: محمد (ص) و فاطمه و علي و حسن و حسين عليهم السلام كه به اصحاب كسا به همين مناسبت اشتهار دارند و شاعران درباره آنان اشعار فراواني سروده‌اند.

2- قل لااسالكم عليه اجرا الاّ المودّه في القربي. (الشوري 42/23) از ابن عباس روايت شده كه گفته است: وقتي كه آيه «قل لااسالكم عليه اجرا الاّ الموده في القربي» نازل شد، سوال كردند: ‌اي رسول خدا، چه كساني‌اند آنان كه خداوند دوستي و مودت آنان را فرمان داده است؟» حضرت (ص) فرمود: «علي و فاطمه و فرزندان آنان.»

3- والنجم اذا هوي. (النجم 53/1) از ابن عباس روايت شده كه گفته است: من با جواناني نزد پيغمبر (ص) نشسته بودم كه ناگهان ستاره‌يي فرود آمد. پس رسول خدا فرمودند: «به خانه هركس كه اين ستاره فرود‌ آيد، او جانشين پس از من خواهد بود.» جوانان بني‌هاشم برخاستند و نگريستند، ديدند آن ستاره در خانه علي (ع) فرود آمد.

گفتند: «اي رسول خدا، در دوستي علي گمراه شده‌يي. » سپس خداوند تعالي آيات والنجم إذا هوي... تا و هو بالافق الاعلي را نازل كرد.

4- انّما وليكم‌الله و رسوله والذين امنوا الذين يُقيمون الصلوه و يُوتون الزكوه و هم راكعون. (المائده 5/55) از ابن عباس روايت شده كه گفته است: سائلي بر پيغمبر (ص) گذر كرد و بر دستش انگشتري بود. پيغمبر فرمود: «اين انگشتر را چه كسي به تو بخشيده است؟» سائل پاسخ داد: «آن مردي كه در ركوع است. » و اين درحالي بود كه علي (ع) نماز مي‌گزارد. پيغمبر فرمود: شكر خدايي را كه آيه: انّما وليكم‌الله و رسوله... الخ را درباره من و اهل بيت من قرار داد. روي انگشتري كه علي (ع) آن را صدقه داد، عبارت زير منقوش بود: «سبحان من فخري بانني له عبد.»

5- ولتعرفنهم في لحن القول. (محمد 47/30) از ابوسعيد خدري روايت شده كه درباره قول خداي عزوجل: ولتعرفنهم في لحن القول گفته است: «ببغضهم علي بن ابي طالب.»

6- و من يقترف حسنه نزد له فيها حسنا. (الشوري 42/23) از سدّي روايت شده كه درباره قول خداي عزوجل: و من يقترف حسنه نزد له فيها حسنا، گفته است: مراد از حسنه دوستي آل پيغمبر است. و درباره قول خداي عزوجل: ولسوف يعطيك ربك فترضي، گفته است: مراد از رضايت محمد (ص) اين است كه اهل بيت او وارد بهشت شوند.

7- مثل نوره كمشكاه فيها مصباح. (النور 24/35) از ابوالحسن (ع) روايت شده كه فرمود: «مشكات» فاطمه و «مصباح» حسن و «زجاجه» حسين است. كانها كوكب دري، فاطمه است كه ستاره‌يي درخشان در ميان زنان عالم است. يوقد من شجره مباركه، مراد شجره مبارك ابراهيم است. لاشرقيه و لاغربيه نه تمايل به سوي يهوديت دارد و نه كشش به جانب نصرانيت، يكاد زيتها يضيئي نزديك شد كه به دانش ناطق شود و لو لم تمسسه نار نور علي نور، امامي پس از امامي ديگر. يهدي‌الله لنوره من يشاء خداوند عزوجل هر كه را بخواهد، به ولايت ما هدايت فرمايد.

8- ولاتقتلوا انفسكم ان‌الله كان بكم رحيما. (النساء 4/29) از ابن عباس روايت شد درباره قول خداي عزوجل: و لاتقتلوا انفسكم إن‌الله كان بكم رحيما گفت: مكشيد اهل بيت پيغمبر خود را همانا خداوند عزوجل در كتاب خود مي‌گويد: تعالوا ندع ابناءنا و ابناءكم و نساءنا و نساءكم و انفسنا و انفسكم ثم نبتهل فنجعل لعنهالله علي الكاذبين، گفت: پسران اين امت حسن و حسين‌اند و نساي امت فاطمه است و «انفس امت» پيغمبر و علي است.

9- وتعيها اذن واعيه. (الحاقه 69/12) از مكحول روايت شده است كه گفت: شنيدم كه علي ابن ابي طالب مي‌گفت وقتي آيه وتعيها اذن واعيه نازل شد، پيغمبر (ص) به من گفت: «اي علي، از خدا خواسته‌ام كه گوش تو را آن گوش قرار دهد. » و نيز از مكحول روايت شده كه علي (ع) گفت: از آن پس من ديگر چيزهايي را كه مي‌شنيدم، فراموش نمي‌كردم.

10- والسابقون السابقون اولئك المقربون. (الواقعه 56/10) از ابن عباس درباره قول خداي تعالي: والسابقون السابقون روايت شده كه گفت: يوشع بن نون نزد موسي و صاحب يس نزد عيسي و علي نزد محمد (ص) سبقت گرفته است.

11- فاما نذهبنّ بك فانا منهم منتقمون. (الزخرف 43/41) از عيسي بن جابر روايت شده كه گفته است: وقتي آيه فاما نذهبن بك فانا منهم منتقمون آن حضرت «بك» را به «علي بن ابي طالب» تفسير فرمود.

12- اجعلتم سقايه الحاج و عماره المسجد الحرام كمن آمن بالله و اليوم الاخر و جاهد في سبيل‌الله لايستوون عند‌الله و‌الله لايهدي القوم الظالمين. (توبه 9/19) عامر روايت كرده است كه آيه اجعلتم سقايه الحاج الخ درباره علي (ع) و عباس نازل شده است. و تفصيل آن بنا بر روايت عبدالله بن عبيده ربذي بدين قرار است كه علي (ع) به عباس گفت: «اي عموي من، چرا به مدينه مهاجرت نمي‌كني؟» عباس پاسخ داد: «آيا من در جايگاهي نيستم كه به هجرت برتري دارد؟ آيا من حاجيان را آب نمي‌دهم و مسجدالحرام را عمارت نمي‌كنم؟» سپس خداوند اين آيه را نازل فرمود: اجعلتم سقايه الحاج و عماره المسجدالحرام الخ