باربارا اسلاوین: فرانسوی ها دوست دارند به چپ بپیچند، وقتی همه دنیا به راست پیچیده

موسسه "شورای روابط خارجی" آمریکا در گفت‌وگویی با "باربارا اسلاوین" ، عضو ارشد "شورای آتلانتیک" به بررسی مذاکرات آتی ایران با غرب پرداخت.

به گزارش سرویس بین الملل سایت خبری تیک Tik.ir، به گفته «باربارا اسلاوین،» کارشناس امور ایران در «شورای آتلانتیک» با از سر گرفتن روند دیپلماتیک در ژنو، امکان دستیابی به توافقی موقت، میان تهران و قدرت‌های جهان بر سر محدود کردن برنامه غنی‌سازی هسته‌ای ایران در وضعیتی «بهتر از پنجاه پنجاه» قرار دارد.

- هفته طولانی و پرکاری از دیپلماسی هسته‌ای را میان ایران و به اصطلاح گروه 1+5  پشت سر گذاشتیم که در نهایت نیز در دستیابی به توافقی موقت ناکام ماند. تا چه اندازه به چنین تفاهمی نزدیک شده‌ایم؟

- اسلاوین: احساس من این است که ما واقعاً نزدیک شدیم. هفته گذشته با چند نفر که در جریان گفت‌وگوها حضور داشتند صحبت کردم، و آنها خوش‌بین بودند که ما چندان هم از این توافق دور نیستیم، هر چند که یکی دو مسئله مهم وجود دارد که باید رفع شوند، اما آنها هنوز امیدوارند، و همانطور که جان کری گفته بود، در ادامه گفت‌وگوها در 20 نوامبر، این یک «توافق دست‌یافتنی» خواهد بود.


- آیا مشخص است که در نشست اخیر چه عواملی مانع از دستیابی به توافق شد؟

- اسلاوین: به نظر می‌رسد که فرانسه در چند مورد مخالفت کرده است -آنها خواستار تعهد مشخصی از سوی ایران مبنی عدم تکمیل راکتور آب سنگین اراک بودند که از دغدغه‌های گسترشی محسوب می‌شود؛ و از طرفی ایرانی‌ها نیز خواهان این بودند که «حق» غنی‌سازی اورانیوم در سند پایانی برای آنها به رسمیت شناخته شود؛ و این چیزی بود که ظاهراً گروه 1+5 در این مرحله آن را نمی‌پذیرفت. بنابراین بازگشت به پایتخت‌ها برای دریافت رهنمودهایی برای عبور از این موانع لازم بود.

- ایران روز دوشنبه (11 نوامبر) تفاهم‌نامه جداگانه‌ای را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به امضا رساند. اهمیت آن در چیست؟

- اسلاوین: این توافق در واقع یک بیانیه مشترک در خصوص چارچوب همکاری‌ها بود؛ و چنین توافقی در طول شش سال گذشته بی‌سابقه بوده است. این بیانیه یک متن مفصل است که می‌گوید ایران پیش از آغاز ساخت و ساز تأسیسات جدید هسته‌ای، آژانس را از تصمیم خود آگاه خواهد کرد. چنین تعهدی در قالب پیمان منع گسترش هسته‌ای [NPT] برای ایران تعریف نشده، اما آژانس مدت‌ها است که مشتاقانه خواهان آن است -بنابراین این توافق گام بسیار مهمی محسوب می‌شود.

اگر به ضمیمه این تفاهم‌نامه نگاهی بیندازید، می‌بینید که شامل مجوزی برای دسترسی به معدن اورانیوم [معدن گچین در بندرعباس] است. از سویی تأمین اطلاعاتی در خصوص تمام رآکتورهای تحقیقاتی جدید، و همینطور اطلاعاتی در مورد شانزده سایت در نظر گرفته‌شده برای ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای نیز تضمین شده است.

اما در مورد اراک، با اینکه ایرانی‌ها قول دسترسی به تأسیسات تولید آب سنگین را داده‌اند، اما این دسترسی، دقیقاً خود راکتور در حال ساخت را شامل نمی‌شود. بنابراین این می‌تواند محل اختلاف باشد. به علاوه اشاره‌ای به سایتی به نام پارچین هم نشده است، جایی که گفته می‌شود محل انجام پژوهش‌های تسلیحاتی هسته‌ای ایران است. با این حال از آنجا که ایرانی‌ها با ایجاد تغییراتی بنیادین، این مکان را به یک پارکینگ تبدیل کرده‌اند، حتی اگر آژانس امکان دسترسی به آنجا را داشته باشد، باز هم معلوم نیست که بتواند چیزی در آنجا پیدا کند؛ البته اگر اساساً چیزی وجود داشته باشد. اما علی‌رغم این مسئله، یوکیا آمانو [دبیر کل آژانس اتمی] ، در گذشته همیشه در پی دسترسی به این مکان بوده است.

از طرف دیگر، من حدود ده روز پیش، زمانی که آمانو در واشنگتن بود او را ملاقات کردم؛ به خاطر ندارم که هیچ وقت او را اینقدر خوش‌بین به همکاری با ایران دیده باشم. او می‌گفت پس از دور باطلی که سال‌ها، در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، با ایرانی‌ها داشتیم، حالا آنها حقیقتاً و به شکل چشمگیری در پی پیشبرد مذاکرات هستند. بنابراین تصور می‌کنم که این تفاهم‌نامه دستاورد مهمی محسوب می‌شود. در عین حال که این توافق تمام مشکلات را حل نمی‌کند، اما مفاد مهمی در آن وجود دارد که از خواسته‌های آژانس بوده است.

- برگردیم به مذاکرات آخر هفته گذشته در ژنو؛ نظر شما چیست؟ من فکر می‌کنم این مذاکرات به شکلی باورنکردنی جالب توجه بود، زیرا وزرای خارجه شش کشور در آنجا حضور داشتند، البته به غیر از چین -که قائم مقام وزارت خارجه خود را به ژنو فرستاده بود- و آنها همگی حقیقتاً درگیر بحث‌ها بودند. برای مثال، کری در یک نشست پنج ساعته با جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و کاترین اشتون، نماینده عالی اتحادیه اروپا به گفت‌وگو نشست.

- اسلاوین: این یکی از مثبت‌ترین تحولاتی بود که ما شاهد آن بوده‌ایم، زیرا گفت‌وگوی آمریکا و ایران در سطوح بالای دیپلماتیک را به امری عادی بدل کرد؛ و این دقیقاً نشان می‌دهد که این گفت‌وگوها تا چه اندازه جدی بوده، و تا چه اندازه به نتیجه نزدیکند. خیلی خنده‌دار است که حالا این فرانسوی‌ها هستند که به عنوان مانعی بر سر شکل‌گیری توافق شناخته می‌شوند. من به خوبی به یاد می‌آورم زمانی که مشغول تحقیق برای کتابم با عنوان «دوستان سرد، دشمنان صمیمی» بودم، با دیپلمات‌هایی فرانسوی صحبت کردم که به تلخی از مانع‌تراشی‌ها آمریکا در زمان جورج دبلیو. بوش شکایت می‌کردند. اما در هر حال خبر خوب این است که آمریکا و ایران اکنون به شکلی عادی و طبیعی با یکدیگر گفت‌وگو می‌کنند، و مطمئناً به سطحی از تفاهم نیز رسیده‌اند؛ و حالا مسئله این است که آیا ممکن است بتوانند این تفاهم را در قالبی تنظیم کنند، که بقیه نیز آن را بپذیرند؟

- چه چیز فرانسوی‌ها را به مخالف واداشت؟ و چرا آنها اینقدر محکم بر مواضع خود پافشاری کردند؟

- اسلاوین: آنها عموماً در مورد برنامه هسته‌ای ایران، مواضع شدیدی اتخاذ می‌کردند. برای مثال در زمان گروه به اصطلاح «E3» هم آنها از انگلیس و آلمان سختگیرتر بودند. این موضع سرسختانه آنها هم در دوره [رئیس جمهور پیشین فرانسه نیکولا] سارکوزی و هم در دوره [رئیس جمهور کنونی فرانسه] فرانسوا اولاند حفظ شده است -زیرا در حال حاضر هم همان بوروکرات‌هایی به اولاند مشاوره می‌دهند که در زمان سارکوزی به او مشاوره می‌دادند.

بنابراین فرانسوی‌ها عموماً در مورد این مسئله سختگیر بوده‌اند، اما مسائل دیگری نیز وجود دارد. اولاند این هفته به اسرائیل سفر خواهد کرد -شاید به دنبال آن است که در آنجا امتیازاتی بگیرد. از طرفی فرانسوی‌ها معاملات تسلیحاتی بسیار مهمی با سعودی‌ها دارند. به علاوه فرانسه از دست آمریکا عصبانی است، زیرا پس از اینکه آنها ریسک کردند و حتی بعد از اینکه پارلمان بریتانیا حاضر به موافقت با طرح مشارکت در حمله به سوریه نشد، آمادگی خود را برای همکاری با آمریکا اعلام کردند، ما از حمله نظامی به سوریه صرف نظر کردیم؛ و در آخر اینکه فرانسوی‌ها دوست دارند فرانسوی باشند -آنها دوست دارند به چپ بپیچند وقتی که همه دنیا به راست پیچیده است.


- با این حساب فکر می‌کنید در ادامه مذاکرات در تاریخ 20 نوامبر در ژنو، احتمال رسیدن به یک توافق موقت چقدر است؟

- اسلاوین: بهتر از پنجاه پنجاه. تصور می‌کنم که طرف ایرانی، نیاز حقیقی و مجاب‌کننده‌ای برای دستیابی به توافق احساس می‌کند. من در ماه آگوست، هنگام تحلیف حسن روحانی، در ایران بودم و کسانی که او واقعاً باید آنها را راضی نگاه دارد، هنوز آنجا منتظرند. تردیدهای بسیاری در مورد عملکرد وی در مقام رئیس جمهور وجود دارد. روحانی در حال گذر از مرز صد روز است، و در حالی که قرار بود برای حذف تحریم‌ها با غرب به توافق برسد، هنوز چنین اتفاقی نیفتاده است. بنابراین، ایرانی‌ها به لغو تحریم‌ها نیاز دارند.

- در دور اول چه مقدار از تحریم‌ها کاهش خواهد یافت؟

- اسلاوین: استنباط من این است که آنها از امتیازاتی که از اوایل امسال در نظر گرفته شده بود، یعنی لغو تحریم‌های صادرات محصولات پتروشیمی، رفع برخی محدودیت‌های تجاری، و امکان مبادله فلزات گرانبها بهره‌مند خواهند شد، و به درآمدهای نفتی خود که در حال حاضر در حساب‌هایی در بانک‌های چین، ژاپن، کره جنوبی، ترکیه، و هند -کشورهایی که هنوز در حال وارد کردن نفت ایران هستند- مسدود شده است، دسترسی خواهند یافت. و این مسئله بسیار مهمی است زیرا در حال حاضر آنها عمدتاً مجبور به خرید محصولات مورد نیاز خود از کشورهایی هستند که ذخایر ارزیشان در آنجا مسدود شده است. ایرانی‌ها می‌خواهند بتوانند روابط تجاری عادی داشته باشند و چیزهایی مانند دارو را از آمریکا و اروپای غربی خریداری کنند.

- آیا فکر می‌کنید ناکامی در حصول توافقی در دور گذشته در ژنو، می‌تواند به سناتورهای تندروی آمریکایی فرصت دهد که بحث تحریم‌های بیشتر را به کرسی بنشانند؟

- اسلاوین: این مسئله بسیار نگران‌کننده‌ای است. ما اکنون دو هفته زمان داریم؛ و کنگره پیش از فرا رسیدن تعطیلی روز شکرگزاری، جلسه خواهد داشت؛ و به عقیده من، این همان چیزی است که قرار است اتفاق بیفتد؛ سنا باید لایحه اختیارات دفاع ملی را تصویب کند؛ و در این میان تلاش‌هایی نیز برای گنجاندن طرح تحریم‌های جدید ایران در این لایحه صورت خواهد پذیرفت؛ این اتفاق در سال 2011 نیز رخ داده بود.

و چنین اتفاقی به شدت به فرآیند دیپلماتیکی که در حال حاضر در جریان است، آسیب خواهد رساند. تحریم‌ها هم اینک نیز در حال اجرا هستند، و تا همین جا هم تأثیر هولناکی بر ایران داشته‌اند؛ و یکی از دلایلی که باعث شده ایرانی‌ها اکنون پای میز مذاکره نشسته باشند، همین است. اعمال تحریم‌های بیشتر فقط می‌تواند ایران را متقاعد کند که مذاکره هیچ سودی نخواهد داشت، زیرا آمریکا به دنبال تغییر حکومت است. با توجه به انتخابات سال آینده، برخی در کنگره به دنبال این هستند که با چنین اقدامی برای خود امتیاز بگیرند، اما این حرکت بسیار زیان‌باری [برای مذاکره کنندگان] است.