تقابل و تعامل اروپا و آمریکا با ایران

 دولت ایالات متحده آمریکا به این نتیجه رسیده که پس از سه دهه کدورت روابطش را با ایران به سمت و سوی تعامل مثبت هدایت کند. این رویکرد جدید دیپلماسی آمریکا را می‌توان در ایفای نقش مثبت این دولت در توافق ژنو در هفته گذشته و اکنون در کاهش برخی از تحریم‌ها جست‌وجو کرد. اما در خود ایالات متحده دو رویکرد به واسطه بیش از 30 سال قطع رابطه با ایران به وجود آمده است. یک رویکرد به دنبال تغییر روند برخورد غرب و به‌خصوص آمریکا با ایران است.

در مقابل این رویکرد جناح محافظه‌کار در آمریکا قرار دارد که خواهان تقابل بیشتر با ایران و منزوی کردن این کشور در دنیای غرب است. ظاهرا در شرایط فعلی دولت دموکرات آمریکا ترجیح می‌دهد که رویکرد اول را در پیش گرفته و تلاش می‌کند رویکرد گذشته را اصلاح و سمت و سوی سیاست خارجی خود را تعامل مثبت با ایران قرار دهد.

همچنین هواداران رویکرد اول به دنبال این هستند که به تدریج تحریم‌های آمریکا و سازمان ملل علیه ایران را از میان برداشته و زمینه را برای برقراری روابط فرهنگی، اقتصادی و تجاری هرچه بیشتر با این کشور فراهم کنند. بی‌تردید هواداران رویکرد اول دردولت آمریکا به دنبال این هستند که ضمن بهبود روابط، دفتر کنسولی آمریکا را در ایران راه‌اندازی و به روابطی مستمر پس از 34سال قطع رابطه با ایران برسند.

بنابه این تحلیل هم دولت دموکرات آمریکا تصمیم گرفت تا بخشی از تحریم‌های نفتی ایران را مطابق وعده‌ای که در ژنو داد بردارد و به ژاپن، هند، کره جنوبی و چین این اجازه را بدهد تا تجارت نفت خود را با کشور نفتخیز ایران از سر بگیرند. این احتمال وجود دارد که به دنبال کاهش اثر تحریم‌ها و بازگشایی برخی از حساب‌های بانکی ایران؛ تحریم واردات هواپیما از میان برداشته شود و به نظر می‌رسد که آمریکا تاکنون توانسته است در جهت کاهش تحریم‌ها پس از توافق تاریخی ژنو گام‌های مثبتی بردارد. اما در مقابل اروپا شریک قدیمی تجاری ایران تاکنون نتوانسته است؛ بخش زیادی از وعده‌هایش را مبنی برکاهش تحریم‌ها عملی کند.

اکنون مشاهده می‌کنیم که این اتحادیه تحریم‌ها را برخلاف سیاست‌های اعلام شده توسط 1+5 علیه تعدادی از شرکت‌های ایرانی تصویب کرده است؛ شاید بتوان گفت این امر نشان‌دهنده وجود نوعی عدم هماهنگی میان سیاست‌های خاورمیانه‌ای برخی کشورهای غربی است. هرچند مفاد تحریم اخیر تصویب شده توسط اتحادیه اروپا ارتباط چندانی با توافق هسته‌ای ژنو ندارد؛ اما به جرات می‌توان گفت فاصله زیادی با اظهارات مقامات اروپایی پس از توافق ژنو دارد. معذالک اروپایی‌ها دوباره تحریم‌های یکجانبه این اتحادیه علیه ایران را احیا کردند اما به طور کل کمتر تحلیلگر روابط بین‌المللی پیش‌بینی می‌کرد که اروپا این بار پیشتاز تصویب تحریم‌ها علیه ایران باشد.

باید اذعان کرد عملکرد این اتحادیه دور از انتظار مفسران و مسیری جدید در خلاف جهت سیاست‌های توافق ژنو بود. اقدام اتحادیه اروپا چند دلیل عمده دارد. هرچند دلایل واقعی این گونه عملکرد هنوز برای هیچ تحلیلگری به درستی روشن نشده است اما به طور کل می‌توان پیش‌بینی کرد که مهم‌ترین دلایل اقدام اخیر اتحادیه اروپا می‌تواند به چند عامل وابسته باشد.

 1- وابستگی برخی از سیاستمداران اتحادیه اروپا به کشور اسرائیل، 2- فعال بودن لابی‌های اقتصادی اسرائیل در اتحادیه اروپا چراکه این اتحادیه به لحاظ اقتصادی مشکلات زیادی دارد همین امر موجب شده که برخی از کشورهای اتحادیه تحت تاثیر رویکرد ضدایرانی لابی اسرائیل قرار بگیرند. 3- دادگاه اتحادیه اروپا استقلال بیشتری نسبت به ایالات متحده آمریکا دارد بنابراین قادر است خارج از سیاست‌های اتحادیه کهن اقدام به افزایش یا کاهش تحریم‌ها کند.

بنابراین باید ادعا کرد که ممکن است برخی از تصمیمات اتخاذ شده در اتحادیه هیچگاه با سیاست‌های اتخاذ شده توسط مسئولان سیاست خارجی اتحادیه اروپا هماهنگی نداشته باشد اما باید اذعان کرد که اتخاذ تحریم‌های جدید از سوی اتحادیه اروپا برخی از تحلیلگران سیاست خارجی را به حیرت فرو برد چرا که این اتفاق حکایت از دوگانگی خیلی عمیق در این اتحادیه کهن دارد.