موثرترین عامل در کاهش پوکی استخوان

پوکی استخوان بیماری است که قالب افراد در سنین مختلف به آن مبتلا می‌شوند. البته با تغذیه مناسب و حتی قرار گرفتن در معرض مستقیم نور آفتاب - البته نه بیش از حد مجاز - می‌توان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد اما موثرتر از همه اینها ورزش کردن است، به طوریکه ثابت شده در افرادی که طی سال‌های طولانی ورزش‌های مداوم را انجام داده‌اند، شیوع پوکی استخوان تقریباً نادر است به خصوص در بانوان.

به گزارش مهر، استخوان‌های بدن که ۲۰۶ عدد هستند علاوه بر اینکه از عضلات، اندام‌ها و در کل بدن انسان محافظت می‌کنند، در تحریک و فعالیت‌های روزمره نیز دخالت عمده دارند. استخوان از دو بخش اصلی - مواد معدنی که عمدتا دارای کلسیم هستند همراه با ماتریس (زمینه) که از جنس پروتئین است - تشکیل می‌شود و کاهش هر یک از آنها بیماری‌های خاص خود را به دنبال دارد.

روند پوکی استخوان در مردان در سنین ۳۰ تا ۴۰ سالگی است و بیش از ۳۰ درصد زنان هم بین ۶۰ تا ۷۰ سالگی به این بیماری مبتلا می‌شوند. (البته پوکی استخوان در زنان پیش از یائسگی آغاز می‌شود)

دکتر لطفعلی پورکاظمی در کتاب "ورزش، درمان بیماری‌ها" با تاکید نقش اساسی استخوان‌ها در عمل خونسازی اینگونه آورده است: در حقیقت حدود ۵ لیتر خون بدن یک انسان بالغ توسط استخوان‌های بدن ساخته می‌شود و در شریان‌ها و رگ‌ها جریان می‌یابد و پس از چهار ماه، گلبول‌های قرمز می‌میرند و دوباره خون و سلول‌های تازه خونی وارد عروق بدن می‌شوند.

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت در افرادی که دچار پوکی استخوان و (استئوپوروز) می‌شوند، میزان تراکم استخوانی از حد طبیعی کمتر می‌شود. از آنجا که استخوان‌ها سست و شکننده می‌شوند پس قدرت خونسازی طبیعی ندارد و فرد را دچار کم خونی و ضعف و بی‌حالی می‌كنند و از فعالیت‌های روزمره محروم می‌سازند.

زنان بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند یا مردان؟

زنان هر جامعه با توجه به نقش هورمون‌های آنها، گذراندن ۹ ماه دوران بارداری و زایمان و استعداد بیشتر چاق شدن، آمادگی بیشتر به پوکی استخوان دارند زیرا هنگامی که یک جنین در رحم مادر در حال رشد و استخوان‌سازی است در واقع استخوان‌های بدن جنین از غذاهای مصرفی و استخوان‌های مادر ساخته می‌شوند و با دخالت برخی مکانیسم‌های طبی، کلسیم از استخوان‌های زن باردار کنده شده و برای استخوان‌سازی به جنین منتقل می‌شود. در نتیجه در استخوان خانم‌ها فضای خالی بیشتر ایجاد می‌شود که این امر زمینه پوکی استخوان را فراهم می‌کند.

البته خانم‌هایی که علاوه بر بارداری، چاق، کوتاه قد و سیگاری هم باشند، از عوارض استخوانی بیشتری هم رنج می‌برند.

برای پیشگیری چه بخوریم و چه کنیم

برای پیشگیری از پوکی استخوان، مداخله زود هنگام در بیشتر مواقع مؤثر است. در ضمن باید همواره لبنیات، گوشت و ویتامین (میوه و سبزی‌ها) در برنامه غذایی قرار داشته باشد. استفاده از نور آفتاب به‌طور مستقیم (نه از پشت شیشه) به مدت ۱۵ دقیقه به کل پوست بدن (بدون لباس) سبب می‌شود که کلسیم از طریق ویتامین D به استخوان‌ها منتقل شده و از پوکی جلوگیری شود.

البته در کتاب "ورزش درمان بیماری‌ها"، دکتر پورکاظمی تاکید کرده که قرار گرفتن در معرض نور مستقیم آفتاب به منظور پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان نباید از حد مجاز توصیه شده بیشتر شود چون در غیر اینصورت موجب مشکلات و بعضا بیماری‌های خطرناکی مانند سرطان می‌شود. وی در این زمینه گفته که تابش زیاد اشعه آفتاب در سواحل دریاها برای ساعت‌های طولانی برای برنزه شدن خطرات سرطان پوست و لب را افزایش می‌دهد اما تابش کمتر از نیم ساعت در طی چند هفته از پنجره اتاق یا در حیاط به بدن خانم‌ها و حتی آقایان بسیار مفید است.

ورزش؛ موثرترین عامل در کاهش پوکی استخوان

برای پیشگیری از پوکی استخوان باید به نوع تغذیه اهمیت زیاد داد و در کنار آن از برخی داروهای تقویتی هم استفاده کرد اما در عین حال و برای نتیجه گرفتن نباید از ورزش هم غافل شد زیرا برای هضم و جذب غذاها و ترمیم و بازسازی استخوان‌ها افزون بر رژیم غذایی صحیح، ورزش‌های مداوم برای استحکام استخوان‌ها و قوی‌تر شدن بافت استخوانی ضرورت دارد.

در کل اینکه ثابت شده در افرادی که طی سال‌های طولانی ورزش‌های مداوم را انجام داده‌اند، شیوع پوکی استخوان تقریبا نادر است و این موضوع در بانوان ورزشکار بسیار واضح‌تر است.

روند تاثیر ورزش در کاهش پوکی استخوان

دکتر لطفعلی پورکاظمی، رئیس فدراسیون پزشکی ورزشی با تاکید بر اینکه مهمترین تاثیر ورزش بر بدن انسان پیشگیری از پوکی استخوان است، اظهارداشت: بافت استخوانی و مجاری داخل آن تشکیل شده از کلسیم و دیگر املاح است. با ورزش میزان آنها بیشتر می‌شود. در واقع از طریق ورزش خون‌رسانی به مغز استخوان بیشتر شده و در نتیجه فرآورده‌های سلول‌های بنیادی در مغز استخوان بیشتر می‌شود. در نتیجه این فعل و انفعالات کلسیم داخل خون افزایش یافته و روی سلول‌های مغز استخوان تاثیر مستقیم می‌گذارد.

وی تصریح کرد: از طرفی وقتی ورزش می‌کنیم سرعت متابولیسم هضم و جذب غذا به ویژه کلسیم‌ها بیشتر می‌شود و در نتیجه این ماده حیاتی بیشتر جذب بدن و از جمله مغز استخوان می‎شود. به همین دلیل است که ورزشکاران غالبا پاها و استخوان‌های محکمی دارند.

رئیس فدراسیون پزشکی ورزشی به یک نکته مهم دیگر هم اشاره کرد و گفت: البته نباید از یاد برد که ورزش کردن باید روی اصول و استاندارد انجام شود چراکه ورزش سنگین و غیرحرفه‌ای نه تنها سودی ندارد بلکه باعث سائیدگی استخوان‌ها هم می‌شوند. در کل افراط در ورزش باعث تخریب زودهنگام استخوان و آرتروز می‌شود.