نخستین گام در راهی دشوار

از ساعت 12:30 دوشنبه 30 دی ماه و 10 صبح 20 ژانویه به وقت اروپای مرکزی ، اجرای سند اقدام ژنو کلید خورد تا گامی مهم در جهت حل و فصل پرونده هسته ای ایران برداشته شود که بیش از یک دهه از عمر آن می گذرد. پرونده ای که در صورت بسته شدن ، منافعی را هم برای ایران و هم برای جامعه بین المللی به همراه خواهد داشت. هرچند این هنوز آغاز راهی پر فراز و نشیب و دشوار است که عبور از آن عزم راسخ طرفین را می طلبد.

نیم ساعت پس از اعلام اجرای توافق هسته ای ژنو از سوی ایران ، آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز تایید کرد، ایران بخش قابل توجهی از فعالیت های غنی سازی حساس خود را متوفق کرده است. 10 بازرس آژانس بین المللی انرژی اتمی که به گفته رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در گروه های 2 یا 3 نفره در مکان های مورد نظر مستقر شده اند، روند نظارت بر اجرای سند اقدام مشترک ژنو را بر عهده دارند. به گزارش آسوشیتد پرس، آژانس بین المللی انرژی اتمی در ساعت 13 به وقت تهران، اجرای تعلیق غنی سازی 20 درصدی از جانب  ایران را تایید کرد.ویلیام هیگ، وزیر خارجه انگلیس در پیام توییتری این روز را روز مهمی برای ایران توصیف کرده و اعلام کرده است که با اشتیاق منتظر شنیدن گزارش آژانس است.

از سوی دیگر نماینده ایران در آژانس اعلام کرد: آژانس به منظور تشریح گزارش اخیر مدیرکل درباره نحوه نظارت و راستی آزمایی بر اجرای "برنامه اقدام مشترک" پیش از ظهر روز دوشنبه (به وقت وین) با اعضای شورای حکام نشستی را پشت درهای بسته برگزار می کند.  رضا نجفی ادامه داد: در این نشست ضمن توضیح گزارش توزیع شده 4 صفحه ای که جمعه گذشته منتشر شد، در خصوص شروع اجرای اقدامات طبق توافق ژنو اطلاعاتی به اعضا داده خواهد شد.

 همزمان با اجرای توافق ژنو، کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که در راه شرکت در جلسه وزیران خارجه اتحادیه اروپا بود، ابراز امیدواری کرد مذاکرات بر سر برنامه های هسته ای ایران ظرف هفته های آینده از سر گرفته شود. وزیران خارجه اتحادیه اروپا امروز نشستی را بر گزار می کنند که دستور کار آن بررسی روند لغو تحریم های ایران است. مایکل مان، سخنگوی اشتون پیش از این گفته بود، باتوجه به گزارشی که بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی به اتحادیه اروپا ارایه می کنند، این اتحادیه در مورد لغو تحریم ها تصمیم گیری می کند. اشتون نیز در این زمینه اظهار داشت:بسته به اینکه امروز امور چگونه پیش برود، امیدوارم مذاکرات در هفته های آینده از سرگرفته شود. وی همچنین خاطرنشان کرد در روزهای آینده موضوع را با اعضای گروه 1+5 در میان می گذارد و سپس با مقامات تهران رایزنی خواهد کرد.

هدف از دور بعدی مذاکرات ایران و گروه 1+5، دستیابی به توافق نهایی بر سر برنامه های هسته ای ایران تعریف شده است که بنا بر اذعان مقامات تهران و غرب راهی بسیار پیچیده و دشوار است. در حالی که باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا شانس دستیابی به توافق جامع تر که برای دو طرف رضایتمندی های بیشتری ایجاد می کند را 50-50 می داند،عباس عراقچی می گوید این احتمال از آنچه اوباما می گوید هم پایین تر است.
وزیر خارجه انگلیس در پیام توییتری این روز را روز مهمی برای ایران توصیف کرده و اعلام کرده است که با اشتیاق منتظر شنیدن گزارش آژانس است.

آنچه اتفاق می افتد

ایران و گروه 1+5(آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) ، ساعت 3 بامداد سوم آذرماه سند اقدام مشترکی را در ژنو امضاء کردند که به مدت شش ماه در مقابل برخی محدودیت ها در برنامه های هسته ای ایران، برخی تحریم ها را لغو می کند. این سند اقدام در واقع برای مذاکرات بیشتر به منظور دستیابی به توافق جامع زمان می خرد و آنگونه که مقامات دو طرف می گویند احتمال تمدید آن برای یک مهلت شش ماهه دیگر وجود دارد. گزارش آژانس در مورد اجرای این توافقنامه در ایران مستقیما به نشست وزیران خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل مخابره می شود و آنها نیز تعهدات متقابل در مورد لغو تحریم ها را در قالب بیانیه ای روی وب سایت رسمی خود قرار می دهند. همچنین ایران و گروه ۱+۵ کمیسیونی مشترک با شرکت کارشناسان دو طرف تشکیل می دهند که به آژانس برای انجام بازرسی ها و حل و فصل نگرانی های گذشته و حال در مورد برنامه اتمی ایران کمک می کند. این کمیسیون دست کم ماهی یک بار تشکیل جلسه می دهد تا چگونگی اجرای توافق ها را بررسی و به مشکلات احتمالی رسیدگی کند. نظرات کارشناسان برای تصمیم گیری نهایی به مسئولان سیاسی در اتحادیه اروپا، کشورهای گروه ۱+۵ و ایران ارجاع می شود.

آنچه ایران انجام می دهد

از امروز بازرسان بین المللی به جای بازرسی های چند هفته یک بار از سایت های نطنز و فوردو می توانند روزانه از این سایت ها بازرسی کنند. همچنین بازرسی از تاسیسات اراک که قبلا هر سه ماه یکبار بود نیز، به طور ماهیانه انجام خواهد شد. از سوی دیگر ایران تولید اورانیوم 20 درصدی را متوقف و روند رقیق کردن نیمی از ذخیره گاز هگزا فلورید اورانیوم با غنای 20 درصد را ظرف مدت 3 ماه به پایان می رساند. در شش ماه پیش رو تاسیسات غنی سازی ایران توسعه نمی یابد و تولید سانتریفوژهای جدید نیز تنها برای جایگزین کردن با دستگاه های از کار افتاده یا معیوب قابل انجام است. همچنین غنی سازی در نیمی از سانتریفوژهای فعال در نطنز و سه چهارم سانتریفوژهای فعال در فوردو متوقف می شود. مساله دیگر مربوط به پرهیز از تزریق سوخت به راکتور آب سنگین اراک است و تولید سوخت و آزمایش های بیشتر برای این راکتور متوقف می شود. افزون بر این محدودیت هایی برای میزان ذخیره اورانیوم غنی شده 5 درصدی ایران وجود دارد . نکته دیگر این است که ایران برای اولین بار اطلاعات مربوط به طراحی راکتور اراک را در اختیار آژانس قرار می دهد و بازرسان بین المللی می توانند دسترسی کنترل شده ای به کارگاه های مونتاژ و انبارها و معادن اورانیوم در ایران داشته باشند.

آنچه طرف مقابل انجام می دهد

از امروز تحریم صادرات محصولات پتروشیمی، واردات کالا و خدمات مرتبط با بخش خودروسازی، صادرات و واردات طلا و فلزات گرانبها، خرید قطعات یدگی هواپیماهای مسافربری و خدمات مربوط به آن به حال تعلیق در می آید. از سوی دیگر آمریکا و متحدان اش برای کاهش هر چه بیشتر صادرات نفتی ایران تلاش نمی کنند و مبادلات مالی برای تجارت اقلام ضروری و بشردوستانه ای که قبلا مجاز اعلام شده بود از طریق ایجاد یک کانال بانکی انجام می شود. در همین ارتباط پرداخت های مالی برای مخارج درمانی و دانشجویی در خارج از کشور نیز تسهیل می شود. اتخادیه اروپا نیز قوانین خود در مورد مبادلات مالی با ایران را بازنگری می کند و ایران به طور قسطی به 4 میلیارد و 200 میلیون دلار اموال بلوکه شده نفتی دست می یابد. پیش از این یک مقام عالی رتبه دولت آمریکا میزان دارایی های نفتی ایران در خارج از کشور را 100 میلیارد دلار برآورده کرده بود.


*دیپلماسی ایرانی