آنچه باید از اسکار بهترین فیلم خارجی بدانیم

سینمای ایتالیا در حالی با کسب 13 جایزه در بخش بهترین فیلم خارجی اسکار همچنان پیشتاز تمام دوره‌های این رویداد سینمایی است که امسال نیز شانس اول کسب این جایزه محسوب می‌شود و می‌تواند فاصله خود را با 12 جایزه سینمای فرانسه در این بخش افزایش دهد.

شصت و ششمین دوره جوایز سینمایی اسکار در حالی بامداد دوشنبه (12 اسفند) در دالبی تئاتر لس‌آنجلس برگزار می‌شود که از میان 76 کشوری که فیلمهای خود را برای حضور در بخش بهترین فیلم خارجی به آکادمی داده‌اند در نهایت فیلمهای «زیبایی بزرگ» (ایتالیا)، «سقوط دایره شکسته» (بلژیک)،« شکار» (دانمارک)، «تصویر گمشده» (کامبوج) و «عمر» (فلسطین) برای اسکار خارجی رقابت می‌کنند. از آنچه از نتایج سایر جوایز سینمایی و پیش‌بینی منتقدین برمی‌آید امسال نیز سینمای ایتالیا با «زیبایی بزرگ» ساخته «پائولو سورنتینو» بخت اصلی کسب اسکار این رشته از جوایز آکادمی است.

«زیبایی بزرگ» که جایزه بهترین فیلم خارجی جوایز گلدن گلوب و بفتا را نیز به‌دست آورده است، در جوایز آکادمی اروپا مهمترین جوایز از جمله بهترین فیلم، کارگردانی و بازیگر نقش اصلی مرد را به‌دست آورده است و از سوی جشنواره فیلم هالیوود و همچنین انجمن منتقدین فیلم بوستون به عنوان بهترین فیلم خارجی سال 2013 معرفی شده است.

داستان فیلم «زیبایی بزرگ» که در واقع نسخه به‌روزشده فیلم «زندگی شیرین» ساخته «فدریکو فلینی» است، درباره‌ی نویسنده‌ای سالخورده‌ای است که به لطف رمان معروفی که 40 سال پیش نوشته همیشه مطرح بوده و اکنون در 65 سالگی زندگی یکنواختی دارد. در همان حال که وی به این فکر می‌کند که نوشتن را از نو آغاز کند، شیوه زندگی لذت‌جویانه و ثروت‌اندوزی خود را زیر سئوال می‌برد.

فیلم «شکار» ساخته «توماس وینتربرگ» از دانمارک دیگر نامزد این بخش است که در سال 2012 در جشنواره کن نامزد نخل طلای این رویداد سینمایی بود و در نهایت سه جایزه از جمله بهترین بازیگر مرد و بهترین فیلم معنوی را از آن خود کرد و «وینتربرگ» به همراه «لیندهولم» جایزه بهترین فیلمنامه را نیز از جوایز فیلم اروپا به‌دست آوردند. «شکار» روایتگر داستان معلمی است که پس از اتهام سوءاستفاده از کودکان، در پی اثبات بی‌گناهی و حفظ آبرویش است.

فیلم «عمر» به نمایندگی از سینمای فلسطین پنجمین اثر بلند داستانی «ابو اسعد» و دومین فیلمی است که در میان آثار سینمایی وی، پس از «بهشت همین‌ حالا» در سال 2005، به لیست نامزدهای نهایی جوایز اسکار راه یافته است. داستان فیلم به صورت کلی درباره یک کارگر نانوایی به اسم «عمر» است که هر روز خود را در تیررأس سربازان اسرائیلی قرار می‌دهد و از دیوار امنیتی اسرائیل بالا می‌رود تا زن مورد علاقه‌اش «نادیه» را ملاقات کند. ازدواج عمر و نادیه پس از اینکه عمر توسط سربازان اسرائیلی در یک درگیری بازداشت می‌شود، به هم می‌خورد و عمر در بازداشتگاه رژیم اشغالگر زیر شکنجه‌های شدیدی قرار می‌گیرد.

فیلم «سقوط دایره شکسته» ساخته «فلیکس فن گرونینگن» برنده جایزه بهرین فیلم جوایز لوکس پارلمان اروپا و همچنین برنده جایزه منتخب تماشاگران از جشنواره برلین یکی دیگر از نامزدهای اسکار فیلم غیرانگلیسی امسال است که توصیف‌کننده یک داستان عاشقانه و زندگی خوشبخت است که ناگهان به یک تراژدی مبدل می‌شود. «فن گرونینگن» به زیبایی رابطه میان پدر و مادر و دخترشان را در فیلم به تصویر می‌کشد و همچنین نحوه فیلمبرداری و ساختار غیرخطی فیلم از دیگر مشخصات قابل ملاحظه این نماینده سینمای بلژیک در میان نامزدهای نهایی اسکار در شاخه بهترین فیلم خارجی است.

فیلم «تصویر گمشده» ساخته «ریتی پان» از کامبوج برنده جایزه بخش نوعی نگاه جشنواره فیلم کن پنجمین فیلم نامزد در بخش بهترین فیلم خارجی است. این فیلم نیمه‌مستند درباره «خِمِرهای سُرخ»، گروهی با تفکرات و ایدئولوژی مائویستی، است که از سال ۱۹۷۵ تا ۱۹۷۹ میلادی بر کشور کامبوج حکومت می‌کردند. این حکومت برآمده از حزب کمونیست کامبوج بود و روش حکومتی آنها به گونه‌ای بود که منجر به نسل‌کشی و قتل‌ عام میلیونها نفر شد.

مروری بر تاریخچه بخش بهترین فیلم غیرانگلیسی

بخش غیرانگلیسی جوایز اسکار یکی از جذاب‌ترین شاخه‌های جوایز اسکار است و فیلم‌های بلندی که خارج از آمریکا تولید شده باشند و دیالوگ‌های به کار رفته در آن‌ها عمدتا غیرانگلیسی باشند، مجاز به رقابت در آن هستند.

زمانیکه اولین مراسم اعطای جوایز اسکار در 16 می 1929 برای تقدیر از بهترین فیلم‌های سال 1927 برگزار شد، بخش جداگانه‌ای برای فیلم‌های غیرانگلیسی تعریف نشده بود. اگرچه آکادمی اسکار بین سال‌های 1947 تا 1955 جوایز افتخاری به بهترین فیلم‌های غیرانگلیسی ساخته‌شده در خارج از آمریکا اعطا می‌کرد،‌ اما این جوایز مبنای قابل قبولی نداشتند.

در سال‌های برگزاری این جایزه، فیلم‌های محصول کشورهای اروپایی یکه‌تاز بی‌رقیب این عرصه بوده‌اند؛ به طوری ‌که از 63 جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی اسکار تا به امروز، 51 جایزه نصیب فیلم‌های اروپایی شده است و سهم کشورهای آسیایی تنها شش جایزه، کشورهای آفریقایی سه جایزه و کشورهای قاره آمریکا نیز سه جایزه اسکار بوده است.

یکی از انتقاداتی که همیشه به آکادمی اسکار در برگزاری این بخش وارد می‌شود، محدود بودن کشورها در معرفی تنها یک فیلم است. قانون آکادمی اسکار می‌گوید «هر کشور، یک فیلم» و این قانون اگرچه فرصت برابری برای همه کشورها در این رقابت ایجاد می‌کند، اما ازسوی دیگر موجب می‌شود تا کشورهایی چون ایتالیا، آلمان یا فرانسه که از سینمای پویا و قدرتمندی بهره می‌برند، مجبور به نادیده گرفتن برخی فیلم‌های مطرح خود شوند.

دیگر محدودیتی که قانون این بخش ایجاد می‌کند، گریبان کمپانی‌های سازنده آن را می‌گیرد. در برخی موارد چندین کشور مشترکا اقدام به ساخت یک فیلم می‌کنند و از آنجایی که هیچ‌ یک نمی‌توانند منحصرا آن را متعلق به خود بدانند، در نتیجه آن فیلم به رغم شایستگی از حضور در رقابت اسکار بازمی‌ماند؛ نمونه بارز آن «خاطرات دوچرخه» (2004) محصول مشترک چند کشور بود که نتوانست از سوی هیچ یک از سازندگان به اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی معرفی شود. هرچند این فیلم جایزه اسکار بهترین موسیقی را کسب کرد و در جشنواره‌های متعدد تحسین شد.

در تمام دوره‌های برگزاری بخش غیرانگلیسی جوایز اسکار، فیلم‌های ایتالیایی مجموعا 13بار موفق به کسب جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی شده و در مجموع 27 بار نامزد این جایزه بوده‌اند.

زمانی که بحث به کارگردانان رکورددار کسب اسکار خارجی می‌رسد، تنها حرف از سینمای ایتالیا به میان می‌آید و به نظر نمی‌رسد فیلم‌سازان فرانسوی تا سال‌ها بتوانند به این رکورد نزدیک شوند. «فدریکو فلینی» و «ویتوریو دسیکا» در مقام کارگردان هریک توانسته‌اند چهار بار این جایزه معتبر را کسب کنند و از این حیث همچنان رکورددار تاریخ محسوب می‌شوند.

فلینی در سال‌های 1956 برای «جاده»، 1957 برای «شب‌های کابیریا»، 1963 برای «هشت‌ونیم» و در سال 1974 برای «آمارکورد» چهار اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی را برای سینمای ایتالیا به‌ همراه آورد.

«دسیکا» هم با فیلم‌های «واکسی»، «دزد دوچرخه»، «دیروز، امروز، فردا» و «باغ خانواده فینتسی کونتینی» توانست چهار جایزه اسکار خارجی را برای سینمای کشورش به دست آورد.

در زیر نگاهی به برندگان دوره‌های گذشته جایزه‌ بهترین فیلم غیرانگلیسی اسکار می‌اندازیم:

«عشق» اتریش (2013)؛ «جدایی نادر از سیمین» ایران (2012)؛ «در دنیای بهتر» دانمارک (2011)؛ «راز چشم‌هایش» آرژانتین (2010)؛ «عزیمت» ژاپن (2009)؛ «خائنین» اتریش (2008)؛ «زندگی‌های دیگران» آلمان (2007)؛ «توتسی» آفریقای‌ جنوبی (2006)؛ «دریای درون» اسپانیا (2005)؛ «تهاجم بربرها» کانادا (2004)؛ «هیچ‌جا در آفریقا» آلمان (2003)؛ «سرزمین هیچ‌کس» بوسنی (2002)؛ «ببر خیزان، اژدهای پنهان» تایوان (2001)؛ «همه‌چیز درباره مادرم» اسپانیا (2000)؛ «زندگی زیباست» ایتالیا (1999)؛ «کاراکتر» هلند (1998)؛ «کولیا» جمهوری‌ چک (1997)؛ «خط آنتونیا» هلند (1996)؛ «آفتاب سوخته» روسیه (1995)؛ «بل اپوک» اسپانیا (1994)؛ «ایندوچین» فرانسه (1993)؛ «مدیترانه» ایتالیا (1992)؛ «سفر امید» سوییس (1991)؛ «سینما پارادیزو» ایتالیا (1990)؛ «پله فاتح» دانمارک (1989)؛‌ «ضیافت بابت» دانمارک (1988)؛ «حمله» هلند (1987)؛‌ «گزارش رسمی» آرژانتین (1986)؛ «حرکات خطرناک» سوئیس (1985)؛ «فانی و الکساندر» سوئد (1984)؛ «آغاز دوباره» اسپانیا (1983)؛ «مفیستو» مجارستان (1982)؛ «مسکو اعتقادی به گریه ندارد» روسیه (1981)؛ «طبل حلبی» آلمان‌ غربی (1980)؛ «دستمالتو در بیار» فرانسه (1979)؛ «مادام روزا» فرانسه (1978)؛ «سیاه و سفید رنگی» ساحل‌ عاج (1977)؛ «درسو اوزالا» روسیه (1976)؛ «آمارکورد» ایتالیا (1975)؛ «روز برای شب» فرانسه (1974)؛ «جذابیت پنهان بورژوازی» فرانسه (1973)؛ «باغ خانواده فینتسی کونتینی» (1972)؛ «بازپرسی درباره یک شهروند دور از سوءظن» ایتالیا (1971)؛ «Z» الجزایر (1970)؛‌ «جنگ و صلح» شوروی سابق (1969)؛ «قطارهای تحت مراقبت» چک‌واسکواکی (1968)؛ «یک مرد و یک زن» فرانسه (1967)؛ «مغازه در خیابان اصلی» چک‌واسلواکی (1966)؛ «دیروز، امروز، فردا» ایتالیا (1965)؛‌ «هشت‌ونیم» ایتالیا (1964)؛ «یکشنبه‌ها و سیبل» فرانسه (1963)؛ «در یک آینه» سوئد (1962)؛ «چشمه باکرگی» سوئد (1961)؛ «اورفئو سیاه» فرانسه (1960)؛

«عموی من» فرانسه (1959)؛‌ «شب‌های کابیریبا» ایتالیا (1958)؛ «استرادا» ایتالیا (1957)؛ «سامورایی، افسانه موساشی» ژاپن (1956)؛‌ «دروازه جهنم» ژاپن (1955)؛ «بازی‌های ممنوعه» فرانسه (1953)؛‌ «راشامون» ژاپن (1952)؛ «دیوارهای مالاپاگا» فرانسه (1951)؛ «دزد دوچرخه» ایتالیا (1950)؛ «موسیو ونسان» فرانسه (1948)؛ «واکسی» ایتالیا (1947).