پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : دبیر جشنواره شعر فجر می‌گوید به اعضای شورای سیاستگذاری جشنواره پیشنهاد می‌کند پای انتخاب چهره‌های برگزیده‌شان بایستند و تسلیم فشارهای بیرونی نشوند.
صبح امروز، ۲۴ فروردین عبدالجبار کاکایی، محمدعلی بهمنی، فاطمه راکعی، سعید بیابانکی و قادر طراوت‌پور در ساختمان فجر وزارت ارشاد میزبان خبرنگارانی بودند که برای پرسیدن از هشتمین جشنواره شعر فجر به آنجا دعوت شده بودند.
در آغاز این نشست و بعد از رونمایی از پوستر جشنواره توسط محمدعلی بهمنی و عبدالجبار کاکایی، قادر طراوت‌پور دبیر اجرایی این جشنواره به تغییرات ایجاد شده در وزارت ارشاد بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری و انتخاب حسن روحانی به عنوان رییس‌جمهور اشاره کرد و گفت: «بعد از حضور آقای جنتی در هیات دولت به عنوان وزارت ارشاد، ایشان دیداری با اصحاب فرهنگ و هنر داشتند. در آن دیدار گفتند که سیاست‌شان متمایل به حضور همه اصحاب فرهنگ و هنر در عرصه‌های اجرایی است و به این موضوع به چشم یک فرصت نگاه می‌کند. به همین دلیل در ۲۵ شهریور ۹۲ چهره‌های مطرح شعر معاصر به دیدار آقای جنتی رفتند.»
او گفت که اصل حرف مطرح شده در آن جلسه این بوده که اهالی شعر از هر نحله و تفکری باید در برنامه‌های وزارت ارشاد حضور داشته باشند: «آقای وزیر گفتند فضا برای هر کسی که دل در گرو ادبیات دارد باز است.»
طراوت‌پور ادامه داد: «بعد از انتخاب آقای صالحی به عنوان معاون فرهنگی و برگزرای جلساتی با او، شورای سیاستگذاری جشنواره با دو ملاک شکل گرفت، اول، حضور چهره‌های شاخص و دوم استفاده از تجربه‌های اجرایی سال‌های گذشته این جشنواره.»
بنا به روایت طراوت‌پور بر اساس همین ملاک‌ها بود که اعضای شواری سیاستگذاری جشنواره شعر فجر با حکم وزیر انتخاب شدند. وزیری که اعتقاد داشت پرشمار بودن تعداد اعضای شورای سیاستگزاری تصمیم‌گیری را سخت خواهد کرد: «افراد زیادی بودند که می‌توانستند در بین اعضای شورای سیاستگزاری جای بگیرند اما آقای وزیر چنین اعتقادی نداشت و می‌گفت در غیراین‌صورت فرصت اجرایی کاهش می‌یابد.»
نهم دی‌ماه اما آنهایی که عضو شورای سیاستگزاری شده بودند از علی جنتی خواستند که خودشان دبیر علمی جشنواره را انتخاب کنند. درخواستی که مورد قبول واقع شد و بعد از رای‌گیری میان سه نامزد عبدالجبار کاکایی به عنوان دبیر هشتمین دوره جشنواره انتخاب شد.
این انتخاب از نظر دبیر اجرایی جشنواره شعر فجر حاوی دو پیام بود: یکی انتخاب دموکراتیک دبیر جشنواره و دیگری تبعیت وزیر از نظر ارائه شده توسط شورای سیاستگذاری.
شاعران انقلاب در جشنواره میزبانی می‌کنند
بعد از سخنان طراوت‌پور، عبدالجبار کاکایی، در آغاز سخنانش آرزو کرد که این آخرین دوره جشنواره شعر باشد که دولتی برگزار می‌شود: «این، آرزوی قلبی من است و البته خود آقای جنتی نیز این موضوع را به زبان آورده‌اند. امیدواریم زمانی برسد که شاعران به واسطه خودشان و با توان اقتصادی اتحادیه‌ها و اصناف مرتبط با خودشان جشنواره شعر را برگزار کنند.»
کاکایی که از زمان برگزیده شدن به دبیری جشنواره شعر فجر، شعار چندصدایی بودن این جشنواره را سرلوحه کار خود قرار داده اما درباره ترکیب شورای سیاستگزاری این جشنواره هم گفت. شورایی که اعضای آن همه از میان طیف شاعران انقلاب اسلامی انتخاب شده‌اند: «این انتخاب باعث به وجود آمدن شبهاتی شد. شعار ما حضور تمام نحله‌های فکری و همگرایی بین همه اهالی شعر و ادبیات بود و با این شورا این پرسش مطرح می‌شد که آیا چنین ترکیبی در شورای سیاستگزاری توان این همگرایی را دارد؟»
او به این پرسش چنین پاسخ داد: «بله، این امکان وجود دارد و استعداد ظهور و بروز آن نیز مشاهده می‌شود. کما این که در شعار ما که به تایید شورای سیاستگزاری نیز رسیده است، دعوت از صداهای متفاوت به وضوح عنوان شده است.»
این شاعر و ترانه‌سرا گفت چهره‌های دیگری هم بودند که می‌توانستند به این شورا اضافه شوند و اعضا هم بر سر آنها اتفاق نظر داشتند، اما: «بنا به مصالحی این اتفاق نیفتاد و تنها شاعران منصوب به انقلاب میزبان جشنواره شدند.»
کاکایی باز هم تاکید کرد که تریبون دادن به تمامی صدا نباید کار محالی باشد و تنوع سلیقه‌ها نباید حمایت‌ها را به سمتی خاص سوق دهد: «آنچه که بعدها شعر انقلاب نام گرفت توسط افرادی شکل گرفت که همه مومن به انقلاب ۵۷ بودند، هرچند که سلایق برخی از آنها در سال‌های بعد تغییر کرد یا در مواردی به نقد حاکمیت هم پرداختند اما هیچ کدام آنها نمی‌تواند خود را خارج از چتر شعر انقلاب تعریف کند.»
شاعر «آوازهای واپسین» همچنین گفت که همیشه بین سیاست و شعر پیوندی محکم برقرار بوده بدین معنا که بخشی از ادبیات ما به نام دوران‌های سیاسی شناخته می‌شود، مثلا شعر مشروطه که در آن طیف‌های مختلفی از افکار و عقاید حضور داشتند اما همه زیر عنوان شعر مشروطه جمع شدند.
او ادامه داد: « تاریخ هم شاعران نسل انقلاب را شاعر انقلاب می‌داند حتی اگر برای شعر انقلاب تعاریف متفاوتی وجود داشته باشد. به همین خاطر ما در شورای سیاستگزاری دیدیم که به اتاق فکری نیاز داریم تا بتواند همه صداهای متفاوت و مختلف را به هم نزدیک کند.»
دبیرجشنواره به حضور چهره‌های متفاوت در شورای سیاستگزاری و تضارب آرا نیز اشاره کرد. اختلاف نظرهایی که سرانجام باعث خروج دو تن از شورای سیاستگزاری شد: «البته چند تن از شاعران توان همکاری با این اتاق فکر را نداشتند و یا نمی توانستند آن را تحمل کنند و از مجموعه خارج شدند که افرادی جایگزین آنها شدند اما در نهایت آن چه مد نظر بود در حال شکل گیری است.»
او همچنین گفت که در بخش شعرخوانی این دوره از جشنواره که طی مدت چهار شب در تهران برگزار خواهد شد، سعی شده از همه صداهای متشخص در شعر ایران دعوت شود و کمیته علمی در حال آماده‌سازی اسامی آنهاست. مبنای دعوت از افراد اما تشخص ادبی و خلاقیت شعری‌ست.
محمدعلی بهمنی شاعر و ترانه‌سرا نیز با ابراز خوشحالی از جمع شدن شاعران زیر یک آسمانه و سقف، اظهار امیداوری کرد این روند ادامه داشته باشد.
شعر انقلاب به بازتعریف نیاز دارد
فاطمه راکعی، شاعر و عضو هیات‌مدیره خانه شاعران اما به سخنان حسن روحانی در دیدار با اهالی فرهنگ و هنر در تالار وحدت اشاره کرد و گفت: « آقای جنتی در دیدار خصوصی‌شان با شاعران و پس از آن سخنان ارزشمند آقای روحانی در تالار وحدت این نوید را دادند که همصدایی در ادبیات و فرهنگ ما خواهد افتاد.»
او گفت به طور کلی دو تعبیر از شعر انقلاب وجود دارد: یک تعبیر متعلق به برخی عزیزان عرصه شعر انقلاب است که چون فکر می کردند نام این جشنواره، جشنواره شعر فجر است تنها باید با مضامین و فرهنگ شعر انقلاب در آن حضور پیدا کرد که البته این مساله در جای خود درست است. تعبیر دیگر هم این بود که می توان متناسب با پیروزی انقلاب در کشور صداهای مختلف و سلیقه های متعدد را به رسمیت شناخت و گاه از آنها تجلیل کرد. در جشنواره شعر فجر هم ماند جشنواره فیلم فجر می توان عمل کرد و از شعر ایران اسلامی به ما هو شعر تجلیل کرد شرایطی فراهم کرد که همه زبان های شعری کشور در آن حضور داشته باشد؛ کسانی که شعرشان در داخل کشور مجوز انتشار دارند و کسانی که اشعارشان پرچم بلند شعر ایران است اما در نحله‌های مختلف فکری این جریان را به پیش می برد. ما در شورای سیاست گذاری جشنواره تعبیر دوم از شعر انقلاب را در نظر گرفتیم و همه ما خوشحالیم که جمع شاعران انقلاب به این تصمیم رسیدند که هم به نفع شعر است و هم به نفع سیاست عمومی کشور.
شعر جشنواره‌پذیر نیست
بعد راکعی نوبت به سعید بیابانکی شاعر رسید که گفت شعر در ذات خود جشنواره‌پذیر نیست: «در طول این 8 دوره از جشنواره نیز مدل‌های مختلفی امتحان شد تا بتوانیم این موضوع را در قالب یک جشنواره وارد کنیم و در نهایت در این دوره به شعار چند صدایی رسیدم من معتقدم در روزگاری هستیم که شعر انقلاب و مفهومش نیاز به بازتعریف دارد اگر در دهه 60 شاعران حوزه هنری را به عنوان شاعران انقلاب می شناختند الان اما تئوری‌هایی مطرح شده که با آن تعاریف متفاوت است و حتی می بینیم که گفتمان انقلاب در شعر تغزلی عاشقانه و شعر اجتماعی هم وارد شده به همین خاطره معتقدم بهتر است از عنوان شعر عصر انقلاب و دوره انقلاب اسلامی استفاده کنیم.»
اوتاکید کرد: می دانیم که گفتمان انقلاب و مستقل دو گفتمان مجزا از هم هستند. در 7 دوره گذشته جشنواره شعر فجر بیش از هر چیز به گفتمان انقلاب توجه شد و به خارج از این گفتمان توجهی نشد. سیاست امسال جشنواره بر این است که به گفتمان های مستقل بیشتر توجه کنیم و آنها را در اتاق فکر و داوران جشنواره بیشتر وارد کنیم.
این شاعر و طنزپرداز همچنین گفت: «همه معتقدیم که یک معیار را برای حضور در تریبون های دولتی باید پذیرفت و آن قانون نشر در کشور است. اگر خیلی از آثار با این قانون مجوز گرفته‌اند و چاپ می‌شوند این که بگوییم نباید صاحبانش را و خود آن آثار در جشنواره حضور داشته باشند یک نقض غرض است. از سوی دیگر معتقدم باید به سمت جدایی از بدنه دولت حرکت کنیم و شرایطی را فراهم کنیم تا لااقل یک نهاد مستقل تر مانند دانشگاه ها به برگزاری این جشنواره بپردازد تا میل به حضور جریان های دیگر را نیز در آن به وجود آورد.»
حضور رویایی وارد پروسه تخریبی برخی رسانه‌ها شد
در بخش دوم این جلسه اما کاکایی به پرسش‌های خبرنگاران پاسخ داد. او درباره وضعیت چاپ کتاب، و متوقف شدن کتاب‌ها در وزارت ارشاد گفت: «قاعدتا شاعران با کتاب‌های‌شان ارزیابی می‌شوند اما پیچیدگی‌هایی در این زمینه وجود دارد. چون بعضی از کارشناسان سال‌های گذشته کتاب‌های شعر را در ممنوع کرده بودند به همین خاطر امسال عجالتا آخرین سروده‌ها مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. امیدوارم تحمل و سعه صدر اهالی اداره کتاب باعث شود سال آینده مجموعه اشعار بیشتری منتشر شود.»
دبیر جشنواره هشتم شعر که طی ماه‌های گذشته تلاش کرده کتاب‌های توقیف شده شاعران ممنوع‌القلم را از توقیف بیرون بیاورد در این باره هم توضیح داد: «پیشنهاد دادیم آمار کتاب‌های متوقف شده به ما اعلام شود تا به چاپ آنها کمک کنیم. تا آنجایی که شاعران به ما خبر دادند سعی کردیم تک تک کارشان را پیگیری کنیم، من هم از آقای شجاعی مدیر اداره کتاب آمار کتاب‌های متوقف شده را خواستم و بدین ترتیب، دنبال کار آنها هستیم.»
او همچنین به لیست ۹۰ نفره‌ای اشاره کرد که کمیته علمی تهیه کرده تا بتواند از میان آن کسانی را برای تقدیر و تجلیل انتخاب کند.
از او درباره خبر حضور یدالله رویایی در تهران هم پرسیده شد و او گفت: «آن ماجرا مربوط به حوزه کاری کمیته بین‌الملل بود. چون آقای رویایی واسطه دعوت از میشل دوگی شاعر فرانسوی بود از ما تقاضا کرد که بتواند به ایران سفر کند. اما این تقاضای ساده در چنان پروسه تخریبی مطرح شد که قابل باور نبود. سرانجام هم اعلام کردند که از ایشان دعوت شده است. حتی مقام وزارت فکر کرد که یدالله رویایی الان در تهران است. ناگهان یک شاعر تبدیل شد به موضوع اصلی بعضی رسانه‌ها و تلویزیون هم به غلط آن را پر و بال داد.»
او ادامه داد: «یدالله رویایی ۳۴ سال خارج از ایران بوده است و طبق تحقیقاتی که من کرده‌ام هیچ سابقه فعالیت سیاسی نداشته. کتاب‌هایش هم تا همین یکی دو سال پیش در ایران چاپ می‌شد و بی‌مساله بود. جدای از این ما اصلا از ایشان دعوتی نکردیم چون این کار اصلا جزو وظایف کمیته علمی بود که آن هم این کار را انجام نداد.»
شاعر «با تو این ترانه‌ها شنیدنی‌ست» به پرسش خبرآنلاین نیز پاسخ داد. پرسشی مبنی بر اینکه اگر اتفاقی که برای حضور یدالله رویایی افتاد برای انتخاب چهره‌های بیفتد که جشنواره تصمیم گرفته از آنها تجلیل کند واکنش شما چه خواهد بود؟ او گفت: «شورای سیاستگزاری بخش قابل اعتنایی از شعر انقلاب هستند، به همین خاطر فضاسازی بر علیه این لیست تقابل با شعر انقلاب و اصولا حرکت مشکوکی است. توصیه‌ام به شاعران انقلاب و کسانی که سمت میزبانی در جشنواره شعر دارند این است که از انتخاب‌شان دفاع کنند. چون شاعری که کتابش در جمهوری اسلامی منتشر می‌شود هیچ دلیل ندارد که از داشتن تریبون محروم بماند.»
سعید بیابانکی در ادامه و در پاسخ به این پرسش گفت: «آقای روحانی در جلسه خود با اهالی فرهنگ و هنر گفتند هنرمند نه زینت‌المجالس است نه اپوزویسیون. این معنای واقعی اعتدال است. بر همین اساس شاعرانی به جشنواره دعوت می‌شوند که در این تعریف بگنجند.»
