العربيه: تهران - مسکو،نه چندان دوست نه چندان دشمن

ديپلماسي ايراني: روابط اقتصادي، ژئوپولتيکي و استراتژيک بين تهران و مسکو اخيرا ارتقاء يافته است. به خصوص پس از روي کار آمدن دولت حسن روحاني و حضور او در اجلاس سازمان همکاري شانگهاي در بيشکک و بحران کريمه، سير صعودي اين روابط تشديد شده است.

بسياري از قراردادهاي انرژي ايران و روسيه به ارزش ميليارد ها دلار نگراني کشورهاي غربي و به ويژه ايالات متحده را برانگيخته کرده است. روسيه و ايران توانسته اند تحريم هاي غرب را تضعيف کنند و از روش هاي جايگزين و دورزدن تحريم ها براي تقويت مناسبات اقتصادي خود بهره ببرند.

قراردادهاي اخيري که بين دو کشور در حال مذاکره است، شامل تهاتر نفت در برابر کالا به ارزش يک ميليارد دلار در ماه مي شود. اين قرارداد به ايران کمک مي کند صادرات نفتي خود را افزايش داده و در نهايت وضعيت اقتصادي را سر و سامان ببخشد. گزارش رويترز حاکي از آن است که به موجب اين قرارداد ايران روزانه 500 هزار بشکه نفت به روسيه صادر مي کند و در مقابل محصولات روسي را وارد خواهد کرد. اين در شرايطي است که اروپايي ها نيز علاقمند به سرمايه گذاري در ايران هستند و تحرک هاي روسيه را به دقت زير نظر دارند.

يکي ديگر از زمينه هاي همکاري بين ايران و روسيه قرارداد انرژي است که ارزش آن 10 ميليارد دلار برآورد مي شود. اين قرارداد از مسکو مي خواهد 500 مگاوارت برق به ايران صادر کند و ضمن به روز کردن نيروگاه هاي ايران در اين کشور نيروگاه هاي هيدرو الکتريکي ايجاد کند. در مقابل اين اقدامات روسيه هم از ايران نفت وارد خواهد کرد.

قرارداد ديگري که بين ايران و روسيه در حال مذاکره است، ساخت 8 راکتور هسته اي ديگر براي ايران است. شرکت روس اتم روسيه مديريت ساخت اين راکتورها را بر عهده خواهد داشت. اين در حالي است که روسيه در گذشته قراردادهاي هسته اي خود در ايران را با تاخير بسيار زيادي به سرانجام رسانده است.

در حالي که برخي تحليلگران دليل اين همکاري ها را انگيزه هاي سياسي توصيف مي کنند بايد توجه داشت که عوامل استراتژيک و ژئوپولتيکي نيز در اين زمينه نقش دارند. اين قراردادهاي به نفع اقتصاد ايران است و در مقابل منافع استراتژيکي براي روسيه دارد.

هم روحاني و هم ولاديمير پوتين، همتاي روسي او بر اين باورند که تقويت روابط دوجانبه مي تواند نقشي موثر در مقابله با نفوذ آمريکا و اروپا درمنطقه داشته باشد. اين همکاري رو به رشد اهرم سياسي مسکو و موقعيت منطقه اي آن در آينده را تقويت مي کند.از سوي ديگر از نگاه تهران، مسکو يک اهرم در مقابله با نفوذ آمريکا به شمار مي رود.
اما باوجود تمامي اين همکاري ها نبايد تصور کرد که روابط تهران و مسکو تنها براي دو طرف منفعت به همراه دارد. تنش بين ايران و روسيه همچنان وجود دارد و زمينه هايي براي تشديد آن مشاهده مي شود.

نخست،ايران و روسيه هر دو صادر کننده انرژي هستند. برخي گزارش ها حاکي از آن است که منابع گازي ايران از روسيه بيشتر است.اين موضوع از زماني که بحران اوکراين آغاز شده حساس تر شده است. تنش ها بين پوتين و رهبران اروپايي بر سر بحران کريمه و تهديد به قطع منابع گازي صادراتي از سوي روسيه موجب شده است که کشورهاي اروپايي به دنبال منابع جايگزين براي واردات گاز و قطع وابستگي به مسکو باشند. اتحاديه اروپا حدود 30 درصد از منابع گازي مورد نياز خود را از روسيه وارد مي کند. اما برخي کشورهاي اروپايي 60 درصد از منابع گازي را از طريق روسيه تامين مي کنند.

به همين دليل کشورهاي اروپايي در صدد واردات گاز از ايران هستند. در مقابل تهران نيز بارها اعلام کرده است که تمايل دارد مشتريان گازي خود را افزايش داده و به اتحاديه اروپا گاز صادر کند.

دوم، سياستمداران ايراني به خصوص اصلاح طلبان و ميانه رو ها به مسکو به عنوان يک شريک ژئوپولتيکي، استراتژيک و اقتصادي اعتماد ندارند. روسيه باوجود در اختيار داشتن راي وتوي شوراي امنيت به هر چهار قطعنامه تحريمي سازمان ملل عليه ايران راي مثبت داده است.

از نگاه ايرانيان، روسيه استراتژي دو سويه اي را در مورد تهران دنبال مي کند. به اين معني که در زمان نياز تهران در عرصه بين المللي صحنه را ترک مي کند و حاضر است براي منافع اقتصادي خود بر سر ايران معامله کند. همين نکته مي تواند دليل تمايل روحاني به بهبود روابط با غرب و کاهش وابستگي به روسيه را تشريح کند.