المانیتور: تعداد سانتریفیوژها نباید مانع از توافق می شود

پایگاه خبری المانیتور در گزارشی با اشاره به مذاکرات هسته‌ای ایران در گذشته نوشت: شرایط کنونی مذاکرات هسته‌ای ایران بی‌شباهت به مذاکرات این کشور با اتحادیه اروپا در سال 2005 نیست. در آن زمان نیز اختلاف بر سر تعداد سانتریفیوژها به شکست مذاکرات و در نتیجه بی‌اعتمادی دو طرفه منجر شد.

به گزارش ایسنا، المانیتور در ادامه نوشت: پس از توافق پاریس در ماه نوامبر سال 2004 طرف‌های مذاکره‌کننده به دستیابی به توافق در سال 2005 بسیار نزدیک بودند. ایران برای جلب اطمینان فعالیت‌های غنی‌سازی، واردات قطعات سانتریفیوژ و فعالیت‌هایش در زمینه تحقیق و توسعه را به حالت تعلیق در آورد و توانست به سطحی از روابط برسد که برای اولین‌بار در دو سال نامی از ایران در نشست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ماه مارس 2005 برده نشود.

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارشاتش تایید می‌کرد که بازرسان آژانس اجازه دارند روزانه به طور کامل به تاسیسات هسته‌ای ایران دسترسی داشته باشند. توافق پاریس علاوه بر مساله هسته‌ای، همکاری‌های اقتصادی، سیاسی و حتی امنیتی میان ایران و سه کشور اتحادیه اروپا شامل فرانسه، انگلیس و آلمان را در بر می‌گرفت.

اکنون نوبت اروپا بود تا به تعهداتش طبق توافق پاریس عمل کند. اگرچه یک سال پس از حصول این توافق یعنی در نوامبر سال 2005 و تحت شرایط بسیار سختی که فضای کمی برای خوش‌بینی ایجاد می‌کرد پرونده ایران آماده بود تا به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده شود چیزی که باعث شد این مذاکرات در آخرین مراحل رسیدن به توافق متوقف شود شبیه همان چیزی است که مذاکرات کنونی ایران و 1+5 با آن درگیر است، یعنی تعداد سانتریفیوژهای ایران در سال 2005 تعداد واقعی سانتریفیوژها مورد بحث بود و اکنون ظرفیت آن‌ها.

حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران که در سال 2005 مذاکره‌کننده ارشد ایران محسوب می‌شد نامه‌ای را به این سه عضو اتحادیه اروپا ارائه و در آن طرحی را پیشنهاد داد که بر اساس آن ایران خواستار استفاده از 500 سانتریفیوژ برای اهداف تحقیق و توسعه به علاوه امکان افزایش تعداد آن تا سقف سه هزار تا بود. این میزان بسیار کم‌تر از ظرفیت تاسیسات نطنز بود که برای جای دادن حدود 54 هزار سانتریفیوژ ساخته شده است اما این طرح از سوی غرب مورد مخالفت قرار گرفت.

ایران به منظور اطمینان دادن به غرب و دستیابی به توافق سیاسی و تجاری با آن‌ها غنی‌سازی خود در سطح صنعتی را به حالت تعلیق در آورد اما دولت جرج بوش، رییس‌جمهور وقت آمریکا تاکید داشت که ایران نباید اجازه استفاده از حتی یک سانتریفیوژ را داشته باشد.

محمد البرادعی، مدیرکل پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در کتاب خود آورده است: من به کاندولیزا رایس، مشاور امنیت ملی دولت بوش و رابرت ژوزف، معاون وزیر امور خارجه آمریکا در امور امنیت بین‌الملل و کنترل سلاح گفتم که یک برنامه کوچک تحقیق و توسعه چیزی نیست که آن‌ها نگرانش باشند. اگر ایران بخواهد تکنولوژی غنی‌سازی‌اش در سطح تحقیق و توسعه را کامل کند به راحتی می‌تواند آن را انجام دهد. هیچ کس به اندازه ایرانی‌ها سخاوتمندانه رفتار نکرده است.

با این حال اروپایی‌ها که بعدتر مشخص شد تحت تاثیر آمریکا قرار داشتند با تعداد محدود سانتریفیوژ در ایران برای اهداف تحقیق و توسعه موافقت نکردند. زمانی که ایران تاسیسات غنی‌سازی در اصفهان را در دهم اوت 2005 بازگشایی کرد توافق پاریس که تنها مساله مورد اختلاف تعداد سانتریفیوژها بود به شکست منجر شد. ایران سپس در اوایل ژوییه 2006 یک ریسک حساب شده را به جان خرید و تصمیم گرفت تا غنی‌سازی را از سر گیرد. نتیجه این اقدام ایران مشخص بود پرونده ایران به شورای امنیت ارجاع داده شد و ایران تصمیم گرفت تا همکاری داوطلبانه‌اش تحت پروتکل الحاقی را در معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌.پی‌.تی) متوقف کند.

اختلاف بر سر تعداد سانتریفیوژهایی که حتی به اذعان مدیرکل وقت آژانس ظرفیت نگران‌کننده‌ای نبود سبب شد تا توافق احتمالی تاریخی میان ایران و اروپایی‌ها را به شکست بکشاند اما برنامه هسته‌ای ایران پس از گذشت 9 سال در شرایط متفاوتی قرار دارد. ظرفیت سانتریفیوژهای ایران در سطح تحقیق و توسعه به سطح صنعتی تبدیل شده و این کشور حدود 19 هزار سانتریفیوژ در اختیار دارد. ایران اکنون دارای غنی‌سازی در سطح بیست درصد است.

شواهد نشان می‌دهد که اختلاف بر سر تعداد سانتریفیوژها و ظرفیت غنی‌سازی باز هم به دلیل اصلی درگیری میان طرف‌های مذاکره‌کننده تبدیل شده است.

آن چه در 9 سال گذشته اتفاق افتاده ثابت می‌کند که تعداد سانتریفیوژها یا ظرفیت غنی‌سازی مساله نگران‌کننده‌ در مورد تئوری گریز هسته‌ای ایران نیست. بازرسی‌های کنونی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به راحتی می‌تواند هرگونه احتمال گریز هسته‌ای را حذف کند. در واقع از زمان تاسیس آژانس تاکنون حتی یک مورد گریز هسته‌ای در میان کشورهای عضو ان‌.پی‌.تی ثبت نشده است. کره شمالی، پاکستان و هند که هیچ‌گاه نیز به این معاهده نپیوسته‌اند تنها کشورهایی‌اند که دست به چنین اقدامی زدند. بنابراین یک چنین اتهامی نمی‌تواند در مورد برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران مطرح شود.

این پایگاه خبری در ادامه آورده است: پس از یک سال از آغاز مذاکرات میان دولت کنونی ایران و گروه 1+5 شامل پنج عضو دائم شورای امنیت به علاوه آلمان این کشور به طور واضح آمادگی خود را برای رسیدگی به نگرانی‌های غرب نشان داده و غرب نیز در توافق ژنو نشان داد که تابوی تعداد سانتریفیوژها شکسته شده و آن‌ها حق غنی‌سازی ایران را به رسمیت شناختند.

مقامات ایرانی می‌گویند که کشورشان نیازمند 190 هزار سو (واحد اندازه‌گیری توان سانتریفیوژ) هستند تا بتوانند سوخت مورد نیاز راکتورهای خود در آینده را تامین کنند.

به گفته علی‌اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی ایران، ایران حاضر است که ظرفیت سانتریفیوژهای کنونی خود را تا هشت سال آینده در همین حد نگه دارد.

ایران در حال حاضر 19 هزار سانتریفیوژ دارد که تنها 9 هزار تای آن به طور کامل در فعالیت‌های غنی‌سازی در حال انجام عملیات هستند.

آمریکا خواستار برخورداری ایران از تنها پنج هزار سانتریفیوژ طی بیست سال آینده است. در این‌جا اختلاف بر سر چهار هزار سانتریفیوژ و البته مدت زمان اجرای هرگونه توافق است. این همان مساله‌ای است که طرف‌های مذاکره‌کننده معتقدند اختلاف اصلی وجود دارد. دیگر مساله مورد اختلاف در این مذاکرات آینده راکتور آب سنگین اراک و لغو تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه ایران است. ایران با پیشنهاد بازطراحی راکتور اراک در تلاش است تا راه‌حلی کامل برای این مساله ارائه کند.

ادامه اختلاف در مورد تعداد سانتریفیوژها و ظرفیت غنی‌سازی در این مرحله حساس از مذاکرات تنها می‌تواند به شکست آن همان‌طور که در سال 2005 به وقوع پیوست منجر شود به ویژه اینکه هیچ شواهدی که ثابت کند ایران از معاهده ان‌پی‌تی و پروتکل الحاقی در طول 10 سال گذشته انحراف داشته وجود ندارد.

المانیتور در پایان افزود: طرف‌های مذاکره‌کننده باید بر روی راه‌حلی جهت افزایش قدرت نظارت آژانس از طریق پادمان‌های آژانس به جای تعداد سانتریفیوژها تمرکز کنند. این مساله اجازه می‌دهد تا خواسته‌های ایران به علاوه نگرانی‌های غرب در مورد ظرفیت غنی‌سازی این کشور که ممکن است شکست مذاکرات را در پی داشته باشد رفع کند.

بازرسی‌های جامع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در کشورهایی چون برزیل، آرژانتین و ژاپن که در حال حاضر دارای ظرفیت غنی‌سازی در سطح صنعتی هستند موثر بوده است بنابراین هیچ دلیلی وجود ندارد که ایران نیز بتواند به همین طریق به فعالیت‌های هسته‌ای‌اش ادامه دهد.

با توجه به این که مذاکرات به نقطه حساس خود رسیده است مذاکره‌کنندگان باید به مساله تعداد سانتریفیوژها که پیش از این نیز روند مذاکرات هسته‌ای را متوقف کرده بود توجه بیش‌تری نشان داده و مانع از تاثیرات منفی آن بر حصول توافق نهایی شوند.