چشم دوخته شده دنیا به فینال مذاکرات هسته‌ای /شکاف‌های عمیق؛ پرونده هسته‌ای را به ایستگاه بعد از نیویورک می‌فرستد؟

نامه نیوز - خدیجه غبیشاوی: ژنو، وین و اکنون «نیویورک»؛ تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان راهی ایالات متحده شد تا نخستین دور از مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 در آخرین فرصت باقی مانده تا دستیابی به توافق جامعِ نهایی را آغاز کنند.

بر این اساس، از امروز تا سوم آذرماه آینده (24 نوامبر) ، نزدیک به 70 روز تا تعیین تکلیفِ نهایی بیش از یک سال دیپلماسی فشرده‌ی هسته‌ای ایران و غرب بر سر ده سال مناقشه غیرضروری بر سر فعالیت‌های هسته‌ای تهران زمان باقی مانده است.

دیپلماسی مبتنی بر دستیابی توافق برد-برد که با روی کار آمدن دولت حسن روحانی در خرداد ماه سال 92 پایه گذاری شد، در آستانه 100 روزه گی دولت تدبیر و امید به بار نشست و برنامه اقدام مشترک، در صبحگاه پاییزی ژنو، دستان وزرای خارجه قدرتمندترین کشورهای جهان را در دستان ظریف گذاشت و راه را برای پایان این مناقشه طولانی مدت همواره کرد.

بر این اساس برای نخستین بار گام های مشترکی از سوی دو طرف برداشته شد تا ایران به موازات افزایش همکاری‌های خود با آژانس بین المللی انرژی اتمی و دریافت بیش از 4.2 میلیون دلار از دارایی های مسدود شده خود در موسسات و بانک های خارجی و همچنین برداشته شدن بخش گسترده ای از تحریم های آمریکا در صنعت پتروشیمی، نفت و فلزات گران‌بها، غنی سازی در سطح 20 درصد را متوقف و بخشی از ذخایر اورانیوم غنی شده 20 درصد ایران نیز به اکسید تبدیل شود.

پس از پایان 6 دور مذاکرات وین و تمدید اقدام برنامه مشترک به مدت 4 ماه تاکنون اما فضای موجود میان ایران و 1+5 بر سر ادامه مذاکرات و شکاف‌های عمیق موجود میان ایران و غرب با اظهار نظرهای متفاوت و همچنین با بحران امنیتی شدید در عراق و سوریه همراه بوده تا جایی که به شدت شرایط و حاشیه مذاکرات هسته ای دو جانبه ایران و آمریکا در ژنو را تحت تاثیر قرار داد؛پس لرزه‌هایی که همچنان در این زمینه ادامه دارد.

توافق‌ِ نهایی در یک سالگی امضای «برنامه اقدام مشترک» حاصل می‌شود؟

« پیشرفت‌هایی در مذاکرات حاصل شده»، «دستیابی به توافق محتمل است»، « ایران باید درباره ظرفیت غنی‌سازی‌اش از خود انعطاف نشان دهد»، « ایران باید بیش از گذشته با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند»، « خوش‌بین نیستیم»، « اختلافات زیادی باقی مانده است»، « تعداد سانتریفیوژها باید محدود باشد، اما ایرانی‌ها از تعداد بالاتری صحبت می‌کنند»....

این جملات بارها در ماه‌های گذشته از زبان مقامات ارشد ایرانی و غربی شنیده شده است، زیاده خواهی در مقابل انعظاف پذیری، شاه کلید مواضع ایران و 1+5 است که بر اختلاف نظرات عمیق در موضوعات مد نظر دو طرف از جمله توان غنی سازی ایران، تعداد سانتریفیوژها، زمان و نحوه لغو تحریم ها سایه انداخته است؛ شرایط ایران و آمریکا اما دو طرف را برای دستیابی به توافق نهایی در شرایط مبرمی قرار داده است، بی شک حضور معتدلین در ایران و رئیس جمهوری دموکرات در آمریکا که دیپلماسی بر سر برنامه هسته ای ایران را هدف سیاست خارجی کاخ سفید برای حل و فصل پرونده هسته‌ای ایران عنوان کرده است، فرصتی بی نظیر در اختیار ایران و 1+5 قرار داده است. از یک سو روحانی عمل به بخش عمده ای از وعده های انتخاباتی خود را بر پایه رفع انزوای جهانی ایران و حل و فصل پرونده هسته ای ایران بنا نهاده است و از سوی دیگر اوباما در آستانه انتخابات کنگره و ریاست جمهوری آمریکا پس از ناکامی ها در قضایای اوکراین و روسیه و اکنون چالش «داعش» در عراق به موفقیت در حل و فصل پرونده هسته ای ایران نیازمند است تا این دو موضوع بیانگر آن باشد که با وجود زیاده خواهی و عدم انعطاف تهران و واشنگتن، هردوی آنها چشم به توافقِ جامع نهایی دوخته اند.

در این بین و به گفته عباس عراقچی، مذاکره کننده ارشد ایرانی، اختلافات عمیقی میان طرفین همچنان باقی مانده است و با وجود پیشرفت 70 درصدی و باقی ماندن 30 درصد از متن توافق نهایی، 30 درصد باقی مانده از لحاظ مفهوم تمامی متن محسوب می شود، سخنانی که در ادامه آن، وندی شرمن، رئیس تیم مذاکره کننده آمریکا در مذاکرات 1+5 عنوان کرد: بدون موافقت ایران با کاهش ظرفیت غنی سازی ایران، توافقی حاصل نخواهد شد.

هر چند همانند ادوار گذشته، پیش از آغاز دور جدیدی از مذاکرات مقامات دو طرف دست به لابی تبلیغاتی با هدف تقویت موضع خود زده اند و برخی از این اظهارنظرات نیز بعضا مصرف داخلی و گروهی و موقعیتی دارد، حقیقت اما بیانگر آن است که حجم بسیاری از اختلاف نظرات باقی مانده است و دو طرف برای نزدیک کردن دیدگاه های خود به جلسات بحث و بررسی فشرده ای نیازمند هستند و بعید است که در نشست نیویورک، گام مهمی در این مهم برداشته شود و بار دیگر همه چیز به هفته ها و روزهای پایانی آبان ماه موکول شود؛ یا توافق نهایی حاصل و یا شکست مذاکرات رسما اعلام شود، موضوعی که به گفته برخی تحلیلگران باز هم به معنای پایان دیپلماسی نخواهد بود و در صورت موفقیت و یا شکست عرصه جدیدی از سیاست ورزی در حوزه سیاست خارجی ایران و غرب در فضایی جدید و با دستور کار جدیدی آغاز خواهد شد.