حاتمی کیا در «7» چه گفت؟/از نقد «سیاه نمایی» بنی‌اعتماد تا تاسف برای سینمایی که «با حرف پایین‌تنه زدن، دنبال مخاطب است»

ابراهیم حاتمی کیا شب گذشته در برنامه سینمایی «هفت» حضور یافت و به سینمای دفاع مقدس و آسیب هایی که به آن وارده شده، پرداخت.

به گزارش «انتخاب»، ابراهیم حاتمی کیا در برنامه شب گذشته "هفت" طی گفتگویی با محمود گبرلو عنوان کرد: پیش از ساخت "چ" مدتها بود فکر می‌کردم در مورد شخصیتی واقعی حرف بزنم که دیدم شهید چمران بهترین پاسخ برای سوالات خودم در سینماست. شخصیتی چندبعدی که عالم، چریک بود و در سیاست هم وارد میشود و دنبال خدمت بود.

*گفتن همه شخصیت شهیدچمران مرا هم دچار وحشت کرد

وی با اشاره به فیلم "چ"، ادامه داد: این شهید همه اینها را در کنار هم داشت اما قرار نبود با "چ" دنبال نمایش همه اینها باشم چون واقعا سخت بود در سینما گفتن این خلوت و رهبریت بیرونی اش را. من تا حدی که در وسعم بود سراغش رفتم.

این کارگردان توضیح داد: وحشت می‌کردم که "چ" را بسازم برای همین هم زیاد طول کشید و فکر می‌کردم آیا میتوانم آن را دربیارم یا نه آنهم آدمی که هرکسی یک تصوری از او داشت. می‌ترسیدم "چ" را طوری بسازم که برخی را به وحشت بیاندازد یا سرخورده کند. ترش داشتم که راحت آن را بتوانم در سینما نشان دهم.

*حضورم در سینما حرام است اگر...

به گفته حاتمی‌کیا؛ فیلم "چ" خالقش منم و از نظر من تفسیر و ساخته شده است و شاید هرکس دیگری بود نگاه دیگری به آن داشت. امیدوارم بقیه هم بیایند و بهترین نکات دیگر در مورد شهید چمران را بگویند. اگر تعهد و قطب نما را از من بگیرند که حرفی را بزنم که مسأله جامعه نباشد حضورم در سینما حرام است. برای همکار من مسأله نیست وقتی می‌گوید این همه فیلمنامه دارم و نمی‌دانم ابتدا کدام را بسازم.

حاتمی‌کیا ادامه داد: مشکل سینمای مال از زمانی آغاز شد که هنرمند را از زمانش گرفتند و باعث شد که فیلمساز از زمان و مسائل زمان فاصله بگیرد و سمت سینمایی رفتیم که نسبتی با ما ندارند شاید بخاطر محدودیت و این سانسورهاست.

*سینمای ما انگار برای سیاره دیگری است

این کارگردان در ادامه این گفتگو، بیان کرد: خیلی غم انگیز است این سینمای ما؛ انگار این سینما سیاره دیگری را نمایش میدهد. من افق و نگاهمان را در این سینما نمی‌بینم. جدای از بحث اقتصادی، مردم به سینما نمی‌روند چون در سینما مگر چه مسأله‌ای را می‌بیند که با ان ارتباط بگیرد؟ من که نباید صرفا آئینه به دست بگیرم و مصیبتهای مردم را به خودشان نشان دهم.

حاتمی‌کیا گفت: سینما قرار بود که مسائل جامعه را نشان دهد تا آینده بهتر داشته باشیم اما امروز این اتفاق را نمی‌بینم. وقتی یک منتقدی نمی‌فهمد و به من می‌گوید جنگ تمام شده و دیگر بس است با اینها چکار کنم؟ جنگ ما که شوخی نبود. دردهای این دوران که التیاپ پیدا نکرده اما چطور سینما میخواهد به دردهای دفاع مقدس اعتنا نکند و به آن پشت کند. منظورم هم تنها فیلمساز نیست.

*یک عده‌ای دیده‌بانی‌شان برای آن ور آب است

این کارگردان همچنین بیان کرد: فیلمسازان ما سه جورند؛ بدنه  که به هرحال خیلی هم خوب است. یک جریانی هم هست جشنواره ای و روشنفکری با مخاطب آن ور آب که دیده بانی‌اش برای آنهاست تا مخاطب خودی که من هم به آن کار ندارم. دیگری سینمای بومی که با درد وارد سینما شده است.

حاتمی‌کیا در این رابطه توضیح داد: روشنفکران سینما که با این کشور و آن کشور رفتن شبیه مارکوپولو هستند و دلارهایشان از دیگر کشورها می آید و هر چیز میخواهند نصیبشان میشود.

وی افزود: سینمای بدنه که در 10 روز فیلمش را میسازد و تمام؛ حرف من اینها نیست. نوک پیکان حرف من سینمای ملی است که باید مصونیت داشته باشند برای گفتن حرفها و باید سیاستمدار حوصله داشته باشند در قبالش.

این کارگردان گفت: من فیلمی را باید بسازم که مردم درکش کنند و با آن ارتباط برقرار کنند درحالیکه در بدترین وضعیت آن را گذاشته‌اند. فیلمهایی که باید با حوصله آن را ساخت. بازیگری به فیلمهای ماها متلک می‌گوید که خودشان در فیلم به اصطلاح فاخر بازی می‌کند. این فیلمسازی نیاز به فیلمسازانی دارد که پای حرفش بایستند و حوصله کنند.

*در سینما هم باید بجنگیم

وی با بیان اینکه مسأله ما تعداد تماشاچیان شده نه اینکه آیا فیلمسازی مثل ما میتواند حرفش را بزند یا نه، ادامه داد: ما هم باید در سینما بجنگیم که حرفمان را بزنیم. باید فیلمساز خودش مقاومت کند برای آنچه که باید بگوید. اصلا انتظار از سیاستگذار نداشته باشد. فیلمساز الان ما میگوید نمیگذارند ما بسازیم! این چه حرفی است؟

وی به فیلمسازان دفاع مقدس اشاره داشت و گفت: فیلمسازی که خون دیده و جنگیده جای سوال من است که چرا وقتی اینها را دیده ای، صحنه را ترک کرده ای و سراغ جای دیگری از سینما رفته ای؟  مگر حرف "شیار 143" حرف تازه ای بود که واکنش مردم را داشت؟ نه حرف تازه ای نداشت اما مردم دنبال اینها هستند.

*قرار نیست فیلمی جنگی توپ و تفنگ داشته باشد

حاتمی‌کیا همچنین تأکید کرد: من نمی‌گویم فیلمساز فیلم توپ و تفنگی بساز؛ بلکه جامعه را مطرح کن مگر آژانس شیشه ای و ... توپ و تفنگ دارد؟ من میگویم از نسل انقلاب و جنگ بگو که بچه های ما با آن غریبه نباشند.

وی افزود: قرار است که سینمای دفاع مقدس هم سخت باشد و فیلمساز هروقت توانست، بیاید فیلم جنگی را بسازد. چون سخت است باید بروی سراغ هر فیلمی؟ من با هم قبیله های خودم در سینمای جنگ حرف میزنم و کاری به بقیه فیلمسازان ندارم. خانه سینما و .. کار خودشان را میکنند من به هم قطاران خودم و کسانی که باید از سینمای جنگ حرف بزنند کار دارم. شرم بر فیلمسازی باشد که بخاطر نان بیشتر برود سراغ یک ژانر.

*بچه های جنگ پای سینمای دفاع مقدس نایستاده اند

وی با بیان اینکه بچه های فیلمساز جنگ پای کار نایستادند و تحمل نکردند و صحنه را رها کرده اند، عنوان کرد:  قرار نیست وقتی مشکلی را بببینم سریع کنار بکشیم. بحثم مشکل و مدیر نیست مشکل خود ماست. دنبال چیزی باشید که مشکل زمانه را جواب بدهد. متأسفانه دوستان این را فراموش کرده اند که حرف زمانه بزنند. از باکری و چمران هم اگر حرف میزنیم باید دنبال بخشی باشد که به درد جوان امروز بخورد. قرار نیست که حتما فیلم بفروشد. نمیدانم چرا کسی مثل بهزادپور فیلم نمیسازد و سراغ تئاتر و .. رفته؛ چرا صحنه سینمای جنگ را ول کرده ای؟

حاتمی‌کیا در ادامه یادآور شد: وقتی ماها میدان را خالی میکنیم فیلمهایی می آید که اشخاص این گوی و میدان را سکوی پرتاب میدانند؛ طرف هیچ اعتقادی به این مباحث نداشت و می امد که با پولی، کار دفاع مقدسی بسازد و بعد برود سراغ کار خودش.

*حرف نسل ماها بوی باروت می‌دهد

این کارگردان در ادامه نشست خود، گفت: مسئول ما باید به بهترینها فرصت ساخت فیلمسازی دفاع مقدس بدهد نه هرکسی که لباس بسیجی دارد و چفیه گذاشته. گرچه بخشی از ان به میدان خالی کردن از طرف ماها برمیگردد.

وی عنوان کرد: حرف نسل انقلاب بوی باروت می‌دهد و وقتی این نقدها را تحمل نکنند، مسئول ما راه به اینها نمیدهد. بچه های تازه کار که دنبال الفبای فیلمسازی است را وارد سینمای جنگ می‌کنند؛ به حرف بچه های ما که منتقد هستند و بوی باروت میدهند، اعتماد نمی‌کنند.

وی گفت: کسی که ادعا می‌کند حرفش واقعیت است و دیگر جز این نیست من به اینها شک دارم. اینها جوک است و دنبال رام کردن مخاطب؛ هرکسی از نگاه خودش یک واقعه را نشان میدهد مثل من که چمران را از دید خودم روایت کردم.

ابراهیم حاتمی کیا در بخش دیگری از گفتگوی خود در برنامه "هفت" بیان کرد: من تا الان به انجمن سینمای دفاع مقدش نرفته ام وآنان را  جدی نمی‌گیرم. دوستان من از شما و کار و تشکیلات شما چه چیزی درآمده است؟ اگر چیزی درنیامده در آن را ببندید. این تشکیلات پولها را خورد اما عملا سرما را پایین انداختند. پشت این بچه ها هم نماز میخوانم اما بحثم سر تخصص سینماست که مانع کار ما هم شده اید.

این کارگردان تأکید داشت: ما فیلمسازان پر از اشتباهاتیم و باید به این اشتباهات افتخار کرد. قرار نیست هرچه من بگویم عین حقیقت باشد و ما اشتباه نکنیم؛ اصلا حرف درستی نیست که من اشتباه نکنم.

*خیلی ظلم است که در فیلم دفاع مقدس هم دنبال سیاه نمایی باشید!

حاتمی کیا در این رابطه به فیلم نرگس آبیار اشاره کرد و گفت: در "شیار143" کل فیلم روایتگر انتظار یک مادر بخاطر فرزند شهیدش را نشان میدهد و چه زیبا ساخته شده اما یک فیلم دیگر طوری این را نشان میدهد که فلان بچه با رنگ چشم آبی جنگ رفته اما امروز با وضعیت فلاکت باری، جانباز شده و ... .

وی ادامه داد: این دو فیلم خیلی متفاوتند و این همان به اصطلاح بقیه سیاه نمایی میشود. فلان فیلمساز تو فقط چسبیدی به این بخش؛ این خیلی ظلم است. چطور میتوانی جنگ را نبینی چون اولین تقه ای که خورد آبادان را رها کردی  و به تهران آمدی.

*آدمهای آرمانی در اقلیت هستند؛ این درد است

کارگردان فیلم "چ" در این نشست خاطرنشان ساخت: برخی فیلمها جنگ تحمیلی را بد نشان میدهند و این درد است. این درد است که فیلمساز آبادانی ما از قبل انقلاب و فضای آن حرف بزند ولی از درد جنگ چیزی نگوید. فیلمهای جنگی هم ساختیم که مثلا سیاه نمایی است و شرم باد.

وی تأکید کرد: درد این مملکت است که هرم سینما طوری شده که ما آدمهای آرمانی در اقلیت هستیم و ما را به بازی گرفته اند. خدا به ما این مقاومت را بدهد و بچه های ما کوتاه نیایند و مقاوم باشند.

*وای بر ما با سینمایی که دنبال حرف پایین تنه زدن، برود

وی همچنین گفت: سینما ورشکسته است. قرار نیست من حرف پایین تنه بزنم که سینما بچرخد و پر از مخاطب شود که وای بر ما و آینده ما که متأسفانه برخی بچه ها سراغش هم رفته اند. من کاری به اینها ندارم و باید حرف خودم را بزنم.

این کارگردان در ادامه گفت: آقای ایوبی و دوستان مدیر را کاری ندارم و امیدوارم زحمتشان را بکشند. ما خیلی حرف در سینمای دفاع مقدس برای گفتن داریم و بچه های ارزشی نباید خاله زنکها سینما، آنان را گمراه کنند. حرفت را بزن چندین سال دیگر فیلمت را می‌بینند. به اندازه کافی هستند که چرخ دهنده سینما را چرخ دهند وسینما را بتکده کنند. ما کاری به اینها نداریم.

*به حرف منتقدی که فقط دنبال بی بی سی است، کاری ندارم

به گفته این کارگردان؛ کار دفاع مقدس و مسائلی از این دست سخت است و ممکن است جلویت را بگیرند. حتی "گزارش یک جشن" نیز همین گونه است که با آن مخالفت کرده اند. من درد دارم و حامل پیامم و این را به کسانی میگویم که میگویند سینما نیازمند پیام نیست. اگر پیامی نداشته باشم برای چه به سینما می آیم.

ابراهیم حاتمی کیا در پایان گفتگوی خود در برنامه "هفت" بیان کرد: خداروشکر که مردم مرا بعنوان فرزند خودشان پذیرفته اند. منتقد آدم را گمراه میکند. به منتقدی که مسأله اش ارزش نیست و افتخار میکند که فیلم ایرانی بد است و تلویزیون جمهوری اسلامی را نمی‌بیند و دنبال بی بی سی است، کاری ندارم.