پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : آیا آن‌گونه که باراک اوباما رئیس‌جمهوری ایالات متحده می‌گوید، ترکیه بخشی
از ائتلاف حمله به گروه خلافت خودخوانده اسلامی است یا نه؟ در اینجا
می‌توان چندین عامل را بررسی کرد که به تلاشش می‌ارزد: ترکیه طولانی‌ترین
مرز را با سوریه دارد، بسیاری از مخالفان میانه‌روی بشار اسد برای مدت
طولانی است که در ترکیه پناه گرفته‌اند و حکومت ترکیه در کنار برخی از
کشورهای غربی، در پیشانی مخالفت با دولت دمشق قرار گرفته است.
ترکیه
در این میان به ائتلاف کشورهای عربی و ایالات متحده که قصد دارند مواضع
داعش را در سوریه بمباران کنند نپیوست و به صراحت اعلام کرد که در هیچ
عملیات نظامی علیه مواضع داعش مشارکت نخواهد داشت. آنکارا می‌گوید ترجیح
می‌دهد که در این ائتلاف بخش کمک‌های انسان‌دوستانه را بر عهده گیرد یا در
بهترین حالت کمک‌های پشت پرده باشد.
نخستین دلیلی که وجود داشت این
بود که ترکیه 49 گروگان نزد افرطیون داشته و نگران جان شهروندان خود بوده
است. داعش زمانی که موصل را به تصرف خود درآورد، این افراد را به گروگان
گرفته بود. این در شرایطی است ترکیه‌ای‌های گروگان گرفته شده در روز
20سپتامبر آزاد شدند. گروگان گرفته شدن این افراد در سوریه نشان می‌داد که
آنکارا در مورد سوریه راه را اشتباه رفته است. سقوط موصل باعث شده بود که
آنکارا به خطا فکر کند که چون آنها در ائتلاف ضد اسد مشارکت دارند، از
این‌رو جان شهروندانش در امان خواهد بود و داعش کاری به کار آنها نخواهد
داشت.
به‌رغم اینکه بحران گروگانگیری در موصل پایان یافت، این اما
به معنای رهایی ترکیه در برابر داعش نیست. آنکارا همچنان با بحران
شبه‌گروگانگیری دوم روبه‌رو است. زیرا آنکارا فکر می‌کند اگر به ائتلاف
اوباما بپیوندد این گروگانگیری رخ خواهد داد. در جنوب ترکیه و در مرزهای
سوریه، یک اسکادران از سربازان ترکیه از یک مقبره قدیمی که متعلق به سلیمان
شاه است مراقبت می‌کنند. او نخستین نوه سلطان عثمانی است. مقبره در سال
1975 به دلیل خلق دریاچه اسد مجبور به جابه‌جایی شد و در کنار رود فرات
نزدیک به ترکیه قرار گرفت. این جابه‌جایی باعث شد که مقبره در استان حلب و
در 20 مایلی مرز ترکیه قرار بگیرد. از آن زمان به بعد، سربازهای ترک از این
مقبره محافظت می‌کنند.
با این تفاسیر آیا داعشی‌ها می‌توانند این مقبره
را مورد تاخت و تاز قرار دهند. پاسخ این است: آنها به راحتی می‌توانند دست
به این کار بزنند. هر چند که ممکن است این عمل نیروهای داعش با واکنش
سربازان ترکیه مواجه شود.
در هر صورت، این وضعیت برای آنکارا زیاد
خوشایند نیست و تنها راه نجات این گروه کوچک از سربازان مقبره تفاهم با
گروه‌های تندرو است. در این مورد باید گفت جزئیات آزادسازی گروگان‌های
ترکیه هنوز مبهم است. آنکارا به نوعی با گروه خلافت خودخوانده اسلامی
همکلام است. ترکیه همچنین با قبایل و عشایر عراق، طارق‌الهاشمی، که به
ترکیه پناهنده شد نیز همکلام و هم‌سخن بوده است. با وجود چنین معامله‌ای و
همچنین حضور سربازانی از ترکیه برای محافظت از مقبره سلیمان شاه، ایجاب
می‌کند که ترکیه خود را درگیر ائتلاف با اوباما نکند. همچنین ترکیه در داخل
خاک خود نیز با مشکل حضور افراد تندرو دست و پنجه نرم می‌کند. فرانسیس
ریکاردیونه، سفیر سابق ایالات متحده در ترکیه می‌گوید که آنکارا با
گروه‌هایی همکاری می‌کند که برای واشنگتن خط قرمز است. به گفته وی، این
گروه‌ها همان القاعده و جبهه النصره هستند.
اوایل سال جاری، پلیس
ترکیه یک کامیونی را متوقف کرد که متعلق به یک «سازمان مردم نهاد» بود که
به حزب حاکم این کشور نزدیک است. صاحب این کامیون مدعی بود که در حال حمل
کمک‌های انسان‌دوستانه به غزه است. اما در بازجویی‌های بعدی از صاحبان
کامیون معلوم شد که این کامیون در حال ارسال اسلحه برای نیروهای شورشی در
سوریه بوده است. پیش از این احمد داووداوغلو، وزیر امور خارجه سابق ترکیه و
نخست‌وزیر فعلی این کشور موضوع همکاری ترکیه با گروه‌های افراطی را تکذیب
کرده بود و دولت نیز زیر بار این مساله نرفت و گفت که کامیون متعلق به آنها
نیست. این در شرایطی است که کمک‌ها، مهمات و جنگجویان گروه‌های افراطی همه
از این مرز عبور می‌کنند. گاهی این عبور و مرور با آمبولانس‌ها صورت
می‌گیرد. در نتیجه این زیرساخت- تاسیس خانه‌های امن، همفکری با گروه‌های
افراطی، حمل و نقل و کانال‌های قاچاق- منجر به تشکیل یک حکومت مستقل
می‌شود.
همزمان با این مباحث جاری، رسانه‌های ترکیه هم چندین بار
گزارش داده‌اند که شهروندان ترکیه در حال جذب شدن به گروه داعش هستند. در
این ارتباط گفته می‌شود که بیش از هزار نفر از شهروندان ترکیه برای داعش
سلاح به دست شده‌اند. این در شرایطی است که براساس نظرسنجی‌های صورت گرفته
در ترکیه 70 درصد مردم این کشور معتقدند که گروه خلافت خودخوانده اسلامی
گروهی تروریستی هستند. با در نظر گرفتن این رقم باید گفت که در یک کشور 75
میلیونی، 30 درصد از مردم این کشور چنین اعتقادی ندارند و ممکن است آنجا
تبدیل به پادگانی برای جذب نیروهای داعش شود.
در برخی مواقع، باراک
اوباما مجبور می‌شد که رجب طیب اردوغان، نخست وزیر سابق و رئیس‌جمهوری
فعلی این کشور را درخصوص حمایت از گروه‌های افراطی در سوریه به آرامش دعوت
کند. پس از سقوط موصل و تشکیل ائتلاف علیه خلافت خودخوانده اسلامی، فشارها
علیه ترکیه افزایش بیشتری پیدا کرده است. اوباما هنوز از ترکیه نخواسته است
که از پایگاه اینجرلیک علیه داعش استفاده کند، اما آنکارا، پرزیدنت را
مایوس خواهد کرد و جواب رد خواهد داد. در حالی که استفاده از پایگاه
اینجرلیک هم کم هزینه خواهد بود و هم راه آسان‌تری خواهد بود برای حمله به
مواضع داعش. در مقابل آمریکا مجبور شده است که به جای استفاده از پایگاه
خود در مدیترانه، از پایگاهش در دبی که در حاشیه خلیج فارس قرار دارد
استفاده کند.
در این شرایط اما آمریکا می‌خواهد با آنکارا همکاری
نزدیکی داشته باشد و در مقابل کمتر سر و صدا کند. با وجود این، ترکیه در
حال پیاده سازی زیرساختی است تا از افراطیون حمایت کند. نخستین راه حمایت
از آنها مسیر قاچاق نفتی است که ترکیه برای داعش هموار می‌کند. اردوغان در
مقابل هر انتقادی موضع می‌گیرد و رسانه‌های آمریکایی را با اتهام‌های
گوناگون و خرابکاری‌های پروپاگاندایی روبه‌رو می‌سازد. اما او در موقعیت
سختی قرار دارد. بیشتر این مشکل هم زاییده کردارش است. منصفانه بگوییم، مرز
900 کیلومتری را محافظت کردن کار سختی است. مخصوصا که پیش از این ماجراها
این مرز، خط قاچاق بوده است. اما مشکل بزرگ این است که ترکیه به کار آمریکا
ایمان ندارد و عمدتا این مشکل، ایدئولوژیک است.
هنری جی. بارکی
ترجمه: حسین موسوی
منبع: دنیای اقتصاد
