جنتلمن‌ها لباس «فرح» را از کجا دزدیدند؟

لباسی با قد متوسط با تور و ترمه‌دوزی‌های طلایی رنگ و مهره‌های فیروزه‌ای را نشان دادند و گفتند متعلق به «فرح پهلوی» است؛ ادعایی که بر اساس شنیده‌ها آن را مطرح‌ کردند و سندی برای اثباتش نداشتند.

اما بنا به دو احتمال به نظر می‌رسد این لباس متعلق به «فرح» نیست، ‌یا طبق توصیف فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی، «جنتلمن‌ها» آن را از یکی از کاخ‌های سعدآباد یا نیاوران دزدیده و قصد قاچاق‌اش را داشته‌اند!

یکم مهرماه امسال در نشست خبری سرهنگ «حسن قسمتی» - فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی - بخشی از حدود 4 هزار اثر قدیمی و بعضا ارزشمند به نمایش گذاشته شد؛ آثاری که اعلام شد مهمترین آنها از سه عملیات در شهریور امسال از قاچاقچیان آثار تاریخی کشف و ضبط شده‌اند.

در میان آثار به نمایش در‌آمده لباسی رنگین نیز به چشم می‌خورد که اعلام شد آن لباس متعلق به «فرح» است؛ ‌شخصی که نه عمرش به زیر خاکی بودن وسایل‌اش می‌خورد و نه قدمت لباس‌هایی که تنش می‌کرده!

با توجه به مالکیتی که برای این لباس عنوان شده، این اتفاق از سه بُعد قابل بررسی است؛ اصیل بودن یا نبودن لباس، نوع به دست آمدن آن و منطقه‌ای که این لباس از آن خارج شده است!

یکی از مکان‌های نزدیک به ذهن برای به دست آمدن این لباس «کاخ موزه‌ی سعدآباد» است. جاییکه به عنوان یکی از مکان‌های استقرار خاندان پهلوی از اوایل انقلاب اسلامی وسایل این خاندان به نمایش درآمده است.

این مجموعه حتی از سال 1388 با ایجاد موزه‌ی «هنر و مردم» (تاریخ معاصر) در ساختمانی که متعلق به «شمس پهلوی» بوده و سبک معماری‌اش تلفیقی از معماری اروپایی و ایرانی است، هدایای سلطنتی این خاندان و لباس‌های افراد خانواده را به نمایش گذاشتند.

هرچند این روزها آن بخش از کاخ موزه‌ی سعدآباد به گفته‌ی راهنمایان مجموعه برای مرمت و ساماندهی تعطیل شده است.

«کاخ موزه‌ نیاوران» دومین مکانی است که احتمال خروج این لباس آن هم در صورت تائید اصیل بودن آن وجود دارد. این مجموعه‌ی تاریخی نیز در چند سال گذشته با اختصاص چند بخش مختلف به صورت موقت اقدام به نمایش لباس‌های خاندان پهلوی کرده بود. تالار منسوجات در کاخ اصلی بخشی است که مدتی لباس‌های این خاندان را نمایش داد.

از سوی دیگر نباید قوانین میراث فرهنگی را نادیده گرفت؛ قانون «اصلاح بند "ج" لایحه‌ی قانونی درباره‌ کاخ‌های نیاوران و سعدآباد و نحوه‌ی ارزیابی و نگهداری اموال مربوط و الحاق چهار تبصره به آن» که در نهم اسفند ماه 1360 در مجلس شورای اسلامی تصویب و با تائید شورای نگهبان رسید. بر اساس آن اجازه داده می‌شود همه‌ی اشیای موضوع لایحه‌ی قانونی فوق‌الذکر که بهای آن کمتر از 10 میلیون ریال است و نگهداری آن‌ها در موزه مصلحت نباشد با تائید کمیسیونی متشکل از نمایندگان نخست‌وزیری دادستانی کل کشور، وزارت امور اقتصادی و دارایی از طریق وزارت امور اقتصادی با رعایت مقررات به فروش برسد.»

هرچند احتمالات برای این قانون بسیار کمتر به نظر می‌رسد، چون اگر آن لباس از این طریق از یکی از کاخ‌های نیاوران و سعدآباد خارج شده باشد، جزو آثار قاچاق محسوب نشده و لزومی به کشف و ضبط آن نبوده است.

اما کشف و ضبط لباسی که مالکیت‌اش را به «فرح پهلوی» نسبت داده‌اند، جای تامل دارد. به همین دلیل به نظر می‌رسد نخست باید اصیل بودن یا نبودن این لباس توسط کارشناسان میراث فرهنگی تائید شود، پس از آن اگر جواب مثبت بود، چگونگی خروج آن از یکی از این دو مجموعه باید بررسی شود؟ که این لباس از کدام مجموعه و چگونه دزدیده شده است، مگر می‌شود این لباس از حفاری قاچاق به دست آمده باشد؟ آیا تا کنون مسئولان هر کدام از این موزه‌ها از این اتفاق خبردارنشده بودند؟