مداحي هنر است، نه شغل

 «بنده مداحي را شغل نمي بينم بلکه هنر مي دانم.» اين جمله کليدي را يکي از پيشکسوتان عرصه مداحي مي گويد. کسي که رد پايي از بزرگان اين عرصه به همراه دارد؛ حاج اکبر ناظم، حاج محمد علامه، حاج احمد شمشيري، حاج احمد سالک، حاج سيد مصطفي هاشمي دانا.

رسالت در بررسي آسيب هاي عرصه مداحي با حاج علي ميرزا ابوطالبي، مداح پيشکسوت به گفتگو نپرداخته است:

* با اينکه شما از چهره هاي آشنا و شناخته شده عرصه مداحي هستيد، لطفاً خودتان را بيشتر معرفي نماييد.

علي ميرزا ابوطالبي هستم، فرزند مرحوم حاج قاسم ميرزا ابوطالبي از بنيانگذاران هيئت متوسلين به حضرت علي اصغر(ع) که از حدود 52 سال قبل تاکنون در حال فعاليت مي باشد. از زمان طفوليت که در کنار پدر در جلسات حضور پيدا مي کردم، علاقه و عشق به اين هنر در من به وجود آمد. بنده مداحي را شغل نمي بينم بلکه آن را هنر مي دانم. به اين دليل که کار حضرت سيدالشهدا (ع) در کربلا هنر بود، به تصوير کشيدن آن وقايع براي مستمع نيز هنر است. در زمان طفوليت در جلسات اساتيدي مانند مرحومين حاج اکبر ناظم، حاج محمد علامه، حاج احمد شمشيري، حاج احمد سالک، حاج سيد مصطفي هاشمي دانا، فيض مي بردم و تجربه
مي اندوختم. به نظر من خود جلساتي که برگزار مي شود بهترين کلاس است. مداحان تازه کار بايد ببينند پيشکسوتان چه مي کنند. هم نقاط قوت و هم ضعف را تجربه کنند. در حال حاضر، هم خودم و هم پسرانم از محضر شاعر و مرثيه سراي معاصر، حاج علي انساني کاشاني بهره مند هستيم. از ايشان مي خواهيم معايب ما را تذکر بدهند. از ابتداي پيروزي انقلاب اسلامي هم به عنوان نماينده مداحان کرج و استان البرز توسط مرحوم آيت الله فلسفي، خطيب شهير، به تهران معرفي شدم. همان حکم را هنوز هم دارم. به دليل بالا رفتن سن، اظهار ناتواني کرده ام اما قبول نکردند.

* دليل ورود شما به اين عرصه خطير چه بود؟

علاقه شديد داشتم و با تمام وجودم وارد اين عرصه شدم.

* به نظر شما آسيب هاي اساسي آيين مدح و مداحي در روزگار ما چيست؟

مديريت کم شده است. مقام معظم رهبري (مد ظله العالي) در اين باره در ملاقات ها تاکيد زيادي دارند. متاسفانه نسل جوان اين توصيه ها را عملي نکردند. نقش مداح بسيار مهم است. دو بيت شعر مداح اگر پيامش قوي باشد، اثرگذاري زيادي دارد. مداحان جوان ما کم کار شده اند. خيلي کم مطالعه مي کنند. مداحان بايد شعرها را حفظ باشند. بايد مقاتل را خودشان بخوانند نه از طرف کسي نقل قول کنند. حتي در مقاتل هم بايد تشخيص بدهيم که اين مطلب موجب ذلت اهل بيت (ع) است يا عزت آنها. البته تمام وجود اهل بيت (ع) عزت است. به عنوان مثال روضه مشهوري در اربعين خوانده مي شود با اين مضمون که «حضرت زينب (س) در اربعين سر مزار سيدالشهدا (ع) گفت: برادر اگر نامحرم نبود، جاي تازيانه ها را نشانت مي دادم.» اين غلط است، حتي اگر در کتاب نوشته شده باشد بايد آن را قلم زد. دست پرورده دامان حضرت زهرا (س) چنين حرفي را نمي زند.

* اصولاً مداح مقبول چه ويژگي هاي بارزي را داراست؟

کسي که وارد اين وادي مي شود، اولين ويژگي اي که بايد دارا باشد، داشتن تقواست. همه چيز در تقوا موجود است. به مداح ديگر حسادت نورزند. مداح بايد شعرها را از حفظ باشد. بحث ماديات را مطرح نکنند. اعضاي هيئات مي دانند چگونه با زحمات يک مداح برخورد کنند. هنر را نفروشند. حيف است هنرمان را با پول معاوضه کنيم. بنده هميشه عرض مي کنم حق الزحمه ما را حضرت زهرا (س) پر قنداقمان قرار داده است. البته اگر هبه دادند گرفتنش ايرادي ندارد اما خودشان نبايد مطالبه کنند. يکي از افتخاراتم اين است که در محضر مرحوم حضرت آيت الله بهجت مداحي کردم و ايشان هبه دادند، من هم گرفتم.

* ديدگاه شما در باره تغيير سبک هاي مداحي در سال هاي اخير چيست؟

تغيير سبک هاي مداحي اشکالي ندارد اما به بيراهه رفتن ايراد دارد. سبک برخي خواننده هايي را که سوابق خوبي نداشتند، تقليد مي کنند. بعضي ها عجله دارند که از ديگران سبقت بگيرند، به همين خاطر اين سبک ها را انتخاب مي کنند. سوز و اصالتي که سبک هاي سنتي دارد، سبک هاي جديد ندارد. من 12 سال اجازه نمي دادم پسرانم مداحي کنند در صورتي که آماده خواندن بودند. مي گفتم فقط بايد شعر حفظ کنيد. سينه هايتان را از اشعار پر کنيد. حتي من ديدم روضه را هم از روي کاغذ مي خوانند. هم اکنون نيز توصيه مي کنم دنبال شعرهاي با مضامين بلند و پربار باشند. مستمع مجلس امام حسين (ع) عزيز و قابل احترام است، در هيچ زمينه اي عباراتي مانند «اين صداي اين جمعيت نيست، چرا دستهايتان را بالا نمي آوريد و...» نبايد به او بگوييم.

* چه توصيه اي به مداحاني که در حال ورود به اين عرصه هستند، داريد؟

همان طور که گفتم تقوا پيشه کنند. حسادت در آنها نباشد. با ذوق در اين عرصه وارد شوند، دراز مدت را در نظر بگيرند. بنده هنوز هم شعر حفظ مي کنم. اگر هم شعر انتخاب مي کنيم، شعر قوي انتخاب شود. شعر و شعور بايد با هم باشد. مداحي خيلي کار دارد، فکر نکنند کار راحتي است. دنبال مقاتل قوي باشند. مداحان در پوشش بايد دقت زيادي داشته باشند. مضامين بلند و قوي انتخاب کنند. در يک کلمه عزت و سربلندي اهل بيت (ع) را برسانند.

* بازتاب مدح و مداحي در آيينه روح شما چگونه بوده است؟

من موقع انتخاب اوليه، اشعار و مطالب به دلم مي نشيند. البته گاهي پيش آمده که در خود مجلس هم حالم منقلب شده و مجلس را رها کردم و نشستم و در حال خودم فرو رفتم.

* راهکار شما براي توسعه و ساماندهي مناسب اين هنر و آيين چيست؟

متصديان امور و پيشکسوتان، حضورشان را بيشتر کنند و وقت بيشتري بگذارند. البته نظراتشان را اعلام کرده اند، اما بي توجهي شده است. مادحين جوان سعي کنند الگوهاي پيشکسوتان را استفاده کنند. البته نه به اين معنا که کاملاً سنتي خوانده شود، اما بخشي از ميراث گذشتگان را انتقال دهند و خميرمايه اي از قبل در مداحي جديد باشد. از موارد قابل تحسين که قابل ذکر است اينکه گاهي مراسم مداحان پيشکسوت و زندگينامه آنها را پخش مي کنند اما بسيار کم است. اينها را بيشتر پخش کنند که الگو شوند.