عربستان می‌تواند بهای پایین نفت خام را برای یک یا حتی سه سال آینده تحمل کند. اگر روند کاهش بهای نفت خام ادامه یابد، خطر سقوط بها تا بشکه‌ای ۳۰ دلار نیز وجود دارد.

دیپلماسی ایرانی: چه کسی را باید در سقوط بهای نفت مقصر دانست؟ آیا تنها عربستان سعودی در این روند دست داشته و یا آمریکا نیز مقصر است؟ آیا دولت های عربستان سعودی و آمریکا برای آسیب رساندن به روسیه با یکدیگر همکاری می کنند؟ و در صورت ادامه جنگ نفتی، بهای نفت در سال ۲۰۱۵ تا چه اندازه سقوط خواهد کرد؟

برخی تحلیلگران بر این باورند که خطر سقوط بهای نفت به بشکه ای کمتر از ۲۰ دلار نیز وجود دارد. با کاهش شدید بهای نفت خام، آمریکا با ضرر و زیان مالی شدیدی مواجه خواهد شد و میلیون ها فرصت شغلی در این کشور از بین خواهد رفت. از سوی دیگر، نظام مالی جهانی در شرایط کنونی به شدت آسیب پذیر است و می توان گفت پایین آوردن عمدی بهای نفت خام اقدامی به شدت پرمخاطره بوده است. عاملان این جنگ نفتی هر کسی که باشند، اقدامی خطرناک را آغاز کرده اند و این روند ممکن است برای همه جهان عواقب وحشتناکی در پی داشته باشد.

از زمان سقوط اولیه بهای نفت تا امروز بیشتر تحلیلگران عربستان سعودی را در این روند مقصر دانستند و بدون شک، ریاض پیش تر نیز برای دستیابی به اهداف ژئوپلیتیک خود از بهای نفت خام استفاده کرده است.

اندرو تاپف خبرنگار مستقل اخیرا در مقاله خود در این زمینه نوشت: «برای مشاهده اعمال نفوذهای عربستان بزرگترین صادرکننده و تولیدکننده نفت در تغییر عمدی بهای این کالا برای دستیابی به اهداف سیاسی، لازم نیست در تاریخ چندان به عقب برگردیم. رئیس جمهور مصر در سال ۱۹۷۳ عربستان را راضی کرد برای مجازات آمریکا که از اسرائیل در مقابل کشورهای عرب دفاع کرده بود، تولیدات نفت خام را کاهش دهد تا بهای نفت بالا رود. عربستان سعودی همچنین در سال ۱۹۸۶ از پایین آوردن بهای نفت خام برای تحت فشار گذاشتن روسیه استفاده کرد. اقدامات عربستان در این زمینه در نهایت در سال ۱۹۹۸ روسیه را در بازپرداخت بدهی های مالی، دچار مشکل کرد.

عربستان سعودی و دیگر کشورهای عضو اوپک پیش تر از بهای نفت خام برای افزایش درآمدهای ارزی خود استفاده کرده اند، به طوری که بهای نفت خام را بالا نگه داشتند تا درآمد حاصل از فروش بالا رود. در سال ۲۰۰۸ بهای نفت خام به شدت بالا رفت و به بشکه ای ۱۴۷ دلار رسید. در شرایط کنونی نیز می توان گفت عربستان سعودی و اوپک از پایین آوردن بهای نفت خام برای آسیب رساندن به دیگر رقبا در بازار همچون تولیدکنندگان نفت شیل آمریکا استفاده می کنند. به رغم همه این مسائل، پایین آمدن بهای نفت خام از جنگ نفتی میان عربستان سعودی و آمریکا ناشی می شود.»

عربستان سعودی اگر خواستار ایجاد ثبات در بهای نفت خام بود، می توانست با کاهش تولیدات خود قیمت نفت را تثبیت کند.

برخی معتقدند عربستان سعودی علاوه بر تلاش برای آسیب رساندن به تولیدکنندگان نفت شیل آمریکا، قصد دارد با پایین آوردن بهای نفت خام به ایران ضرر برساند.

نشریه دیلی میل در مقاله ای در این زمینه نوشت: «عربستان سعودی و دیگر متحدان این کشور در حوزه خلیج فارس، ایران را مخالف مذهبی و سیاسی خود می دانند. این کشور ها بر این باورند که ایران از اقلیت شیعه ساکن در کشورهای حوزه خلیج فارس حمایت می کند و این حمایت ایران احتمال بروز ناآرامی علیه رژیم آل سعود را افزایش می دهد. خاندان آل سعود که سنی هستند همچنین از حمایت ایران از دولت بشار اسد رئیس جمهور سوریه ناخوشنودند. این کشور ها همچنین می دانند ایران که اخیرا شاهد فساد اقتصادی بوده و با تحریم های بین المللی فلج شده است، به شدت به افزایش بهای نفت خام نیاز دارد. واقعیت این است که خاندان آل سعود تاکنون در پی هزینه های پایین تولید نفت و داشتن ذخایر نفتی بسیار موفق به حفظ قدرت در عربستان بوده اند. عربستان سعودی به راحتی می تواند بهای پایین نفت خام را برای یک یا حتی سه سال آینده تحمل کند.»

برخی دیگر بر این باورند که عربستان سعودی و آمریکا بهای نفت خام را با هدف آسیب رساندن به روسیه پایین آورده اند.

در واقع نیکولاس مادورو رئیس جمهور ونزوئلا آشکارا این نظریه را در سخنرانی خود در تلویزیون ملی کشورش مطرح کرد و به نظر می رسد ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه نیز از این نظریه حمایت می کند. پوتین در این باره گفت: «همه ما در چند مدت گذشته شاهد کاهش بهای نفت خام بوده ایم. در باره علل این اتفاق صحبت های زیادی می شود. کاهش بهای نفت خام ممکن است حاصل توافقنامه ای میان آمریکا و عربستان سعودی برای مجازات ایران و تحت تاثیر قرار دادن اقتصادهای روسیه و ونزوئلا صورت گرفته باشد.»

برخی تحلیلگران جنگ نفتی را حتی پیچیده تر از نظریات مطرح شده می دانند. مارین کاتوسا نویسنده «جنگ سرد تر» و استراتژیست ارشد موسسه تحقیقاتی کیسی در زمینه سرمایه گذاری انرژی، بر این باور است که کاهش بهای نفت حاصل جنگی سه جانبه میان اوپک، روسیه و آمریکاست.

وی در این باره می گوید: «جنگی سه جانبه میان اوپک، روسیه و تولیدکنندگان نفت شیل در شمال آمریکا در گرفته است.»

در این حال، جدای از دلایلی که منجر به کاهش بهای نفت خام شده، به نظر نمی رسد این روند به این زودی ها پایان یابد.

حال مسئله این است که روند کاهش بهای نفت خام تا چه زمانی ادامه می یابد و بهای نفت خام تا چه میزانی کاهش خواهد یافت؟

یک تحلیلگر اخیرا در گفتگو با شبکه خبری سی ان ان تصریح کرد بهای نفت خام در سال ۲۰۱۵ ممکن است تا بشکه ای ۳۰ دلار نیز پایین بیاید. این تحلیلگر تصریح کرد: «عده اندکی کاهش بهای انرژی را پیش بینی می کردند؛ اما اکنون که بهای نفت خام کاهش یافته، احتمال سقوط بیشتر آن نیز وجود دارد. اگر روند کاهش بهای نفت خام ادامه یابد، خطر سقوط بها تا بشکه ای ۳۰ دلار نیز وجود دارد.»

در این حال، حتی اگر بهای نفت خام به بشکه ای ۳۰ تا ۴۰ دلار سقوط نکند، باز هم چنین روندی آسیب های شدیدی به اقتصاد و نظام مالی آمریکا وارد خواهد کرد. بهای نفت خام و عملکرد سهام انرژی و اوراق بهادار انرژی ارتباط مستقیمی با یکدیگر دارند و این مسئله جای نگرانی دارد. آخرین مرتبه بهای نفت در اواخر سال ۲۰۰۸ سقوط اینچنینی داشت که پس از آن، رکود اقتصادی جهانی روی داد.

در شرایط کنونی و با توجه به روند سقوط بهای نفت خام می توان گفت احتمال وقوع بحران مالی در سال جدید به شدت زیاد است؛ اما متاسفانه تا زمانی که بحران روی ندهد کسی اقدامی جدی در خصوص آن انجام نخواهد داد.
نویسنده: مایکل اسنایدر