پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : دست فروشی به عنوان یک معضل یا پدیده اجتماعی معلول علل و عوامل گوناگونی بوده و با وضعیت و ساختارهای اقتصادی و اجتماعی جامعه در ارتباط و نیازمند برخوردهای کارشناسانه است.
به گزارش جمهوری اسلامی دست فروشی پدیده‌ای است که در بیشتر کشورهای جهان اعم از توسعه یافته و درحال توسعه به چشم می‌خورد و به عنوان شغلی کاذب در اقتصاد و منظره‌ای نازیبا در فضاهای شهری شناخته می‌شود.
در ایران این پدیده از 9 سال پیش در کلان شهرها روز به روز دامنه بیشتری یافته تا جایی که سیستم حمل و نقل عمومی درون شهری را نیز درگیر خود ساخته است.
این پدیده در جامعه بیشتر به عنوان یک معضل شناخته می‌شود و در سال‌های اخیر بخشی جدانشدنی از سیستم حمل و نقل عمومی مترو و اتوبوس شده و با توسعه آنها نیز روز به روز گسترش بیشتری می‌یابد.
افزایش حضور دست فروشان در مترو به اندازه‌ای است که در بیشتر مواقع مانع تردد راحت و آرامش مسافران شده و از این رو موجب ناراحتی و اعتراض آنان می‌شوند.
اما این پدیده یا به عبارتی معضل، موضوعی است که چرایی و چگونگی پدیدار شدن آن نیازمند بررسی است و نمی‌توان آن را به تنهایی و بدون هیچ علت و منشا، تاثیر و نتیجه ای، در نظر گرفت.
دست فروشی، نمونه‌ای از مشاغل کاذب جامعه است که روز به روز افراد بیشتری به آن گرایش پیدا می‌کنند.
اشتغال کاذب یا بیکاری پنهان پدیده‌ای است که بعد از انقلاب صنعتی همراه با توسعه شهرها در کشورهای پیشرفته و سپس در حال توسعه از جمله ایران گسترش بیشتر یافته و هم اکنون نیز ادامه دارد.
اشتغال کاذب به عنوان مقوله‌ای چند وجهی بر بستری از تعاملات برآمده از تاثیر و تاثرات مولفه‌های متعدد نمایان می‌شود. به طوری که گاهی تشخیص پیشین و پسین این مولفه‌ها نسبت به یکدیگر مشکل بوده و انسان را دچار خطا می‌کند.
در کنار سایر مشاغل کاذب در ایران، دست فروشی در مترو پدیده‌ای است که پیدایش آن به ورود مترو به کشور بر می‌گردد و جمعیت زیادی از زنان و مردان را به خود مشغول کرده است.
بیشتر دست فروشان مترو را زنان تشکیل می‌دهند که برای امرار معاش و داشتن منبع درآمدی به این کار روی آورده‌اند و با ورود به قطار اجناس گوناگونی را به فروش می‌رسانند و بدین گونه فروشندگی در مترو نوعی کسب و کار و مترو نیز به بازار متحرکی برای خرید و فروش تبدیل شده است.
دست فروشان به ویژه زنان، خود را نان آور و سرپرست خانوار معرفی کرده و مترو را با وجود دغدغه‌ها و استرس‌های آن مکانی امن و آبرومند برای کسب درآمد قلمداد می‌کنند. مسوولان مترو نیز سال‌ها است درباره برخورد با دست فروشی در مترو برنامه ریزی می‌کنند و بارها نیز برای اجرای آن اقدام کرده‌اند تا جایی که گاه برخوردهای فیزیکی با دست فروشان را به همراه داشته است اما دلیل این که چرا این برخوردها چاره ساز نشده، پرسشی است که همچنان بدون پاسخ باقی مانده است.
باشگاه خبرنگاران جوان پنجم دی ماه 1393 از طرح برخورد با دستفروشان مترو و بی‌آر تی توسط شورای شهر تهران خبر داد.
به نوشته همان روز باشگاه خبرنگاران جوان «ابوالفضل قناعتی» عضو هیات رئیسه شورای شهر تهران، با اشاره به اهمال در جمع آوری دستفروشان مترو گفت: اقدام‌های لازم برای جلوگیری از دستفروشی در وسیله‌های حمل و نقل عمومی انجام می‌گیرد.
«حسین ایمانی جاجرمی» مدرس موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران در مورد این پدیده بر این نظر است هنگامی که بازار کار رسمی توانایی تامین تقاضاهای موجود برای اشتغال را ندارد و همواره عده‌ای از این بازار دست خالی بیرون می‌روند، یکی از راهکارها برای گروه‌های بدون منابع تولید و صلاحیت‌های حرفه‌ای در پیش گرفتن دستفروشی است. البته تمامی جویندگان کار به ضرورت نیازمند شغل نیستند، برخی از آنها ممکن است منابعی مانند اجاره بگیری، اتکا به کمک‌های خانواده و شیوه‌های دیگر را برای تامین نیازهای خویش در پیش گیرند.
دست فروشی به عنوان یک معضل یا پدیده اجتماعی معلول علل و عوامل گوناگونی است و با وضعیت جامعه و ساختارهای اقتصادی و اجتماعی در ارتباط است و از این رو بایستی با آن همچون یک مساله اجتماعی برخوردهای کارشناسانه صورت گیرد.
به نوشته تارنمای شرکت بهره‌برداری راه آهن شهری تهران و حومه به نقل از «هادی زند»قائم مقام معاونت فرهنگی و اجتماعی شرکت بهره‌برداری مترو تهران، معضل دستفروشی در مترو و روی آوردن روز افزون به این شغل کاذب موضوعی تک بعدی و ساده نیست که بتوان با ارایه یک راهکار ساده به آن برای همیشه پایان داد. بلکه این معضل دارای لایه‌های پنهانی است که باید آنها را به دقت مورد مطالعه و بررسی قرار داد و متروی تهران مصمم است با همکاری و مشارکت سایر سازمانها و نهادهای مسوول گام‌های موثری در جهت برطرف کردن این معضل اجتماعی بردارد.
به نوشته همان تارنما، زند فرهنگ سازی را راهکاری مهم برای برخورد با این آسیب اجتماعی دانسته و معتقد است: با توجه به توسعه شهر زیرزمینی مترو و افتتاح ایستگاه‌های تازه، هر روز به تعداد مسافران این وسیله نقلیه عمومی افزوده می‌شود. در شرایطی که اگر این افزایش با مطالعه و شناسایی آسیب‌های اجتماعی و در نهایت اقدامات پیشگیرانه موثر همراه نباشد به معنای زنگ خطری برای بروز معضلی سازمان یافته‌تر و از بین رفتن تدریجی آرامش و احساس امنیت شهروندان و از همه مهم‌تر به نمایش گذاشتن چهره‌ای زشت و ناخوشایند از متروی تهران خواهد بود.
**جمع بندی
هیچ پدیده‌ای به تنهایی بدون علت یا عاملی بروز نمی‌کند و پدیده‌های اجتماعی نیز از آنجا که در جامعه و در ارتباط با انسان ایجاد می‌شوند از پیچیدگی بیشتری برخوردارند.
دست فروشی در مترو و اتوبوس نیز نمونه‌ای از این پدیده‌ها است که برطرف کردن آن به مطالعه و بررسی علمی و برخوردهای کارشناسانه نیازمند است.
تجربه نشان داده که طی سال‌های گذشته برخوردهای سلبی و تنبیهی نتوانسته این پدیده را از میان بردارد و از طرفی رها کردن آن نیز به خودی خود راه به جایی نبرده بلکه روز به روز بر دامنه آن افزوده و راهی آسان برای سوء استفاده‌ها و بروز انواع جرایم و آسیب‌های اجتماعی فراهم می‌کند.
نابرابری‌های اجتماعی، نبود توازن و تعادل یا به عبارتی عدالت اجتماعی و اقتصادی در توزیع امکانات بین آحاد گوناگون مردم، برخی کاستی‌ها در اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های رفاهی و... از تنگناهای اجتماعی و اقتصادی جامعه است که موجب بروز برخی مشکلات در زندگی افراد و خانواده‌ها می‌شود و از این رو در موارد این چنینی افراد برای جلوگیری از بروز مسائل حاد و برآوردن نسبی انتظارات و نیازها به این مشاغل روی می‌آورند.
ایجاد محیطی امن و کم هزینه به عنوان محل فروش دست فروشان، فرهنگ سازی مناسب در جامعه و بین شهروندان و قانون‌گذاری و برنامه ریزی می‌تواند راهکاری مناسب و بلند مدت برای برطرف کردن این مشکل و جلوگیری از ایجاد مسائل دیگر باشد.
* دست فروشی پدیده‌ای است که در بیشتر کشورهای جهان اعم از توسعه‌یافته و در حال توسعه به چشم می‌خورد و به عنوان شغلی کاذب در اقتصاد و منظره‌ای نازیبا در فضاهای شهری شناخته می‌شود
* اشتغال کاذب یا بیکاری پنهان پدیده‌ای است که بعد از انقلاب صنعتی همراه با توسعه شهرها در کشورهای پیشرفته و سپس در حال توسعه ازجمله ایران گسترش بیشتر یافته و هم‌اکنون نیز ادامه دارد
