فاصله سحرخیزی تا کامروایی

 از قدیم گفته اند سحرخیز باش تا کامروا باشی و آنان که تجربه سحرخیزی دارند، کامروایی را در طول روز حس می کنند.

در آموزه های دینی برای سحر و عبادت سحرگاهی روایات زیادی نقل شده و ائمه معصومین(ع) سحرخیری را موجب زیاد شدن برکت در رزق و روزی ذکر کرده اند و عارفان و بزرگان دین نیز سفارش می کنند که سلوک معنوی و فضیلت های اخلاقی را در سحرگاهان بجویید.

برخی نیز مهمترین منبع نشاط روحی روز را از سحرخیزی و شب زنده داری می دانند و به قول آیت الله حسن حسن زاده آملی «آن که سحر ندارد، از خود خبر ندارد»

بسیاری از مفسرین معتقدند منظور از آیه «ان قرآن الفجر کان مشهودا» همان نماز فجر یعنی نماز صبح است و این نماز مشهود فرشتگان است. در روایات آمده است که نماز صبح از میان نمازها این امتیاز را دارد که ملائکه شب و ملائکه روز آن را مشاهده می کنند. زیرا نماز صبح اگر در اول وقت خوانده شود، دقیقا در لحظه ای انجام شده که ملائکه شب جای خود را به ملائکه روز می دهند و هر دو گروه از فرشتگان شاهد اقامه آن خواهند بود.

شاید داستان آن بازرگانی که برای یک سفر تجاری خدمت امام صادق(ع) رسید و از آن حضرت درخواست استخاره کرد، برای اهمیت نماز صبح کافی باشد.

استخاره تجارت در شهری دیگر برای آن تاجر بد بود ولی او استخاره امام را نادیده گرفت و به سفر رفت و اتفاقا به او خوش گذشت و سود فراوانی نیز به دست آورد اما از آن استخاره در تعجب بود و لذا پس از مسافرت خدمت امام رسید و عرض کرد: یابن رسول الله! یادتان هست چندی قبل خدمت شما رسیدم و برایم استخاره کردید و بد آمد. استخاره ام برای سفر تجارت بود ولی به سفر رفتم و سود فراوانی کردم.

امام صادق(ع) تبسمی کرد و به او فرمود: در سفری که رفتی یادت هست در فلان منزل خسته بودی نماز مغرب و عشایت را خواندی، شام خوردی و خوابیدی و زمانی بیدارشدی که آفتاب طلوع کرد و نماز صبح تو قضا شده بود؟

عرض کرد آری و حضرت فرمود: اگر خداوند دنیا و آنچه را که در دنیاست، به تو داده بود، جبران آن خسارت نمی شد.

از طرف دیگر مراجع تقلید هنگام بیان احکام نماز به اهمیت و فضیلت برگزاری نماز جماعت پرداخته و به این روایت اشاره می کنند که اگر تعداد نمازگزاران یک جماعت از 10 نفر بیشتر شوند، پاداش آن از حساب و کتاب فرشتگان خارج می شود.

در زمان رسول خدا(ص) برخی از مسلمانان در نماز جماعت صبح حاضر نمی شدند و پیامبر اعظم(ص) در بیان اهمیت جماعت فرمود: اگر آنها از ثواب زیاد نماز جماعت صبح و عشا خبر داشتند، مانند راه رفتن کودکان شیرخوار، خود را به نماز جماعت می رساندند.

بیان این روایات درس آموز و نکات اخلاقی بزرگان، بهانه ای را فراهم کرد تا برگزاری همایشی با این موضوع را مطرح کنیم که قرار است اواخر بهمن امسال برگزار شود.



* همایش پرچمداران بهشت

معاون هماهنگی مرکز رسیدگی به امور مساجد از برپایی همایش پرچمداران بهشت در روزهای پایانی بهمن خبر داد تا شاهد تجلیل از ائمه جماعاتی باشیم که نماز صبح را در مساجد استان تهران برگزار می کنند.

حجت الاسلام حمید آقایی به خبرنگار معارف ایرنا گفت: این همایش با هدف تجلیل از ائمه جماعاتی که نماز صبح را سالیانی متمادی در مساجد اقامه کرده اند، برگزارمی شود و در واقع این همایش نقطه آغازی برای شناسایی و بررسی مشکلات نرم افزاری و سخت افزاری این موضوع خواهد بود.

وی یکی دیگر از نکات قابل توجه این همایش را انجام زمان بندی برای مساجدی دانست که قابلیت برگزاری نماز جماعت صبح را دارند و افزود: همایش پرچمداران بهشت آغاز حرکتی برای نماز صبح است تا هر سال بگوییم چقدر نماز جماعت صبح را می توانیم در مساجد استان تهران افزایش دهیم.

آقایی همچنین از مذاکرات انجام شده با مرکز فعالیت های دینی شهرداری تهران و اعلام آمادگی شهرداری تهران برای اجرای بهتر این سنت سخن گفت و از برخی مشکلات سخن گفت و افزود: در بعضی مساجد نماز جماعت برپا می شود ولی تعداد نمازگزاران زیاد نیست یا در برخی مساجد نماز صبح به امامت نایب امام جماعت برپا می شود و یا فاصله منزل امام جماعت تا مسجد زیاد است و مشکلات خادم مسجد نیز در این زمینه مهم است.

وی تجلیل از تمام ائمه جماعات نماز صبح را در برنامه همایش پرچمداران بهشت دانست و افزود: بعضی از این ائمه جماعات بیش از50 سال به اقامه نماز صبح همت داشته اند.



* نگرانی رهبر معظم انقلاب

سه سال و نیم پیش یعنی ششم تیر سال 90 بود که حجت الاسلام محمد محمدی گلپایگانی رییس دفتر مقام معظم رهبری در مراسم معارفه حجت الاسلام محمدجواد حاج علی اکبری رییس مرکز رسیدگی به امور مساجد از نگرانی رهبر معظم انقلاب درباره اقامه نشدن نماز صبح در مساجد سخن گفت.

وی در آن مراسم که در حضور مرحوم آیت الله محمدرضا مهدوی کنی و در دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد، اینگونه گفت: یکی از نگرانی های رهبر معظم انقلاب که قبلا نیز اظهار فرموده اند، مساله اقامه نماز صبح در مساجد است که متاسفانه به نحو وجه غالب در شهر تهران چنین چیزی وجود ندارد.

البته وی تاکید کرد: چقدر خوب است که ائمه جماعات، تمام نمازها چه صبح، ظهر و عصر و مغرب و عشا را در مساجد به جماعت بخوانند.

از همان روز که حاج علی اکبری مسوولیت مرکز رسیدگی به امور مساجد را از حجت الاسلام حسین ابراهیمی تحویل گرفت، بارها به این موضوع اشاره کرده و مسوولین این مرکز نیز فرهنگسازی برای برپایی نماز جماعت صبح در مساجد را دنبال می کنند، به گونه ای که حاج علی اکبری اسفند سال گذشته توجه به نماز صبح را یکی از برنامه های مهم سال 93 اعلام کرد و از برگزاری همایش پرچم داران بهشت در راستای تجلیل از ائمه جماعاتی که به نماز جماعت صبح اهتمام دارند، خبر داد.



* ضرورت ایجاد جذابیت برای برگزاری نماز صبح

از میان 2 هزار و 500 مسجدی که در استان تهران وجود دارد، فقط درهای 760 مسجد به روی سحرخیزان برای برگزاری نماز جماعت صبح باز است و همانگونه که معاون مرکز رسیدگی به امور مساجد گفته همایش پرچمداران بهشت طلیعه ای برای باز کردن درهای بقیه مساجد استان تهران است ولی بررسی و حل مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد، زمینه ساز این سنت حسنه خواهد بود.

حجت الاسلام هوشیار خردکیش امام جماعت مسجد صاحب الزمان در شهرک رسالت در این زمینه گفت: خواندن سه وعده نماز جماعت برای یک امام جماعت در مسجد به ویژه برای کسانی که کهولت سن دارند، سخت است.

وی که در مسجد رسالت واقع در صالح آباد غربی در بزرگراه بهشت زهرا، اقامه نماز دارد، افزود: از طرف دیگر دوری منزل امام جماعت از مسجد و همچنین عدم استقبال مردم از نماز صبح از دیگر مشکلاتی است که در این زمینه وجود دارد.

حجت الاسلام سید محمود مجد امام جماعت مسجد امام حسن مجتبی(ع) گفت: برکات نماز صبح بسیار زیاد است و همه ائمه جماعات دوست دارند که نماز صبح را به جماعت برگزار کنند ولی فاصله زیاد میان منزل امام جماعت و مسجد یکی از مشکلاتی است که در این زمینه وجود دارد.

البته وی تاکید کرد: نایب امام جماعت یکی از مزایایی است که در برخی مساجد برای برپایی نماز صبح وجود دارد ولی ممکن است بسیاری از مساجد چنین امکانی را نداشته باشند.



* بعد منزل نبود در سفر روحانی

برخی از ائمه جماعات توصیه می کنند که برای برپایی این سنت، هم مردم و هم امام جماعت باید پای کار باشند. یعنی مسجد به منزل امام جماعت نزدیک باشد و از طرف دیگر امام جماعت باید جذاب باشد و همچنین نماز را طول ندهد.

در این میان برخی عقیده دارند که فاصله میان مسجد و منزل امام جماعت خیلی در این زمینه اثرگذار نیست. چون مصادیقی در این زمینه وجود دارد که خلاف آن را ثابت می کند.

حجت الاسلام سلمان متدین امام جماعت مسجد اوین گفت: برخی دوری منزل امام جماعت از مسجد را دلیل برگزار نشدن نماز جماعت در مسجد می دانند ولی منزل بسیاری از ائمه جماعات از مسجد دور نیست با این حال نماز صبح نیز در آن مساجد برگزار نمی شود وبالعکس آن نیز وجود دارد. یعنی منزل امام جماعت کیلومتر ها از مسجد فاصله دارد ولی به برگزاری نماز صبح اهتمام دارد.

حجت الاسلام خردکیش ریشه یابی در زمینه علت استقبال کم از نماز جماعت صبح را ضروری دانسته و افزود: اگر در برخی مساجد مردم از نماز صبح استقبال نمی کنند، باید علت را جویا شوند. چون بعضی افراد دیر می آیند و برخی نیز در ابتدای صبح کسل بوده و شاداب نیستند. لذا باید جذابیت ایجاد کرد و همچنین باید به دنبال جوانان بود.



* ضرورت بیان ثواب نماز صبح

بسیاری از کارشناسان دینی بر تبیین آموزه های دینی در ارتباط با سحرخیزی و نماز صبح تاکید دارند و بیان این معارف را راهی برای افزایش تعداد نمازگزاران صبح می دانند.

خردکیش بیان فضلیت های نماز صبح را از نکات مهم در زمینه ایجاد جذابیت در این زمینه دانسته و تاکید کرد: اگر مردم ثواب نماز صبح را بدانند، از خواب دست می کشند کما این که در صبح های ماه مبارک رمضان جمعیت بسیاری به مساجد می آیند.

حجت الاسلام سلمان متدین امام جماعت مسجد اوین نیز گفت: برگزاری نماز صبح در مسجد کاری سخت است. چون افضل الاعمال است و هر اندازه که انجام کاری سخت تر باشد، پاداش آن نیز بیشتر است.

وی که در 25 سال گذشته نگذاشته چراغ نماز جماعت صبح مسجد اوین خاموش شود و معتقد است همت امام جماعت می تواند گرمابخش این برنامه باشد، اضافه کرد: اگر مردم بدانند که خدا تمام برکات خود را در سحرگاهان میان مردم تقسیم می کند؛ به مسجد هجوم می آورند.



* وجود برنامه های جانبی

حجت الاسلام مجد نیز یکی از راه های استقبال مردم از نماز صبح را برنامه های جانبی آن دانسته و افزود: مردم از نماز صبح استقبال می کنند. به ویژه کسانی که صبح زود راهی محل کار خود هستند اگر بدانند که نماز جماعت صبح در مسجد اقامه می شود و در ادامه نیز دعای عهد یا زیارت عاشورا و پذیرایی و صبحانه صورت می گیرد، استقبال بیشتری می کنند.

حجت الاسلام هادی توکلی امام جماعت مسجد احرار نیز گفت: برخی کارمندان که صبح زود راهی اداره می شوند، در مقابل مسجد به انتظار می ایستند تا پس از باز شدن درهای مسجد، نماز خود را در مسجد بخوانند و سپس راهی محل کار خود شوند.

البته این استقبال با توجه به تغییر فصل و کم و زیاد شدن زمان اذان صبح، بالا و پایین می شود ولی به هرحال باز بودن درهای مساجد و اقامه نماز جماعت، اشتیاق مردم را برای برپایی نماز صبح در مسجد بیشتر می کند.



* هماهنگی صدا و سیما برای اقامه نماز صبح

حجت الاسلام خردکیش راه حضور حداکثری مردم در نماز جماعت صبح را برنامه ریزی برای خوابیدن زودتر دانسته و اضافه کرد: برای شادابی صبح باید شب ها زودتر بخوابیم و متاسفانه بسیاری از مردم دچار کسری خواب هستند.

توکلی نیز که معتقد است برای فراگیر شدن این سنت باید نماز صبح تبلیغ شود، به رسالت صدا و سیما در این زمینه اشاره کرد و گفت: ترویج نماز بایستی در صدر برنامه های فرهنگی رسانه ها به ویژه رادیو و تلویزیون قرار گیرد.

وی اضافه کرد: هرچند گاهی در یک سریال صحنه هایی از نماز می بینیم، ولی باید فرهنگ نماز به روش های مختلف و بیش از این ترویج شود.

امام جماعت مسجد احرار افزود: وقتی ترویج نماز این گونه است، طبیعی است که نماز صبح کمتر ترویج می شود و به همین دلیل نمازگزاران کمتری برای نماز صبح حاضر می شوند.



* فرهنگی که می تواند درهای مساجد را برای نماز صبح باز کند

هرچند برگزاری نماز جماعت صبح در 760 مسجد نسبت به دو سال پیش که فقط درهای 400 مسجد در استان تهران برای اقامه نماز جماعت صبح باز بود، نشان از رشد قابل توجهی در این زمینه است ولی فرهنگسازی برای به پاداشتن این سنت نیکو سبب خواهد شد تا روزی شاهد بازشدن درهای تمام مساجد کشور و از جمله 2 هزار و 500 مسجد تهران به روی سحرخیزان و جویندگان فضل الهی باشیم.

از: محمدرضا جعفرملک