آيا تحريم ها در دولت روحانى بيشتر شده است؟

آقای رحیم‌پور ازغدی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، در سخنرانی پیش از خطبه‌های نماز جمعه این هفته تهران، ضمن انتقاد از انعطاف دولت روحانی در مذاکرات با گروه ۵+۱، ادعا کرده‌اند که "در طول یک سال گذشته، نه تنها تحریم‌ها کم نشده بلکه بیشتر شده است". البته این ادعا با داده‌ها و فاکت‌های موجود به هیچ عنوان قابل تایید نیست و طرح آن از تریبون نماز جمعه، آن هم بدون ارائه ادله لازم،‌ تنها می‌تواند موجب گمراهی و سوءبرداشت بخش زیادی از مستمعین چند میلیونی ایشان شود.

ارزیابی میزان تحریم عمدتاً از دو طریق میسر است:

اول، از طریق شمارش تعداد قوانین تحریمی (Sanction legislation و Restrictive measures) تصویب شده در سطح قوای مقننه و مجریه کشورهای تاثیرگذار، نهادهای بین‌المللی و منطقه‌ای: در این صورت، یک ارزیابی ساده نشان می‌دهد که در دولت پیشین (دولت آقای احمدی‌نژاد)، هفت قانون در سطح کنگره ایالات متحده، ده قانون اجرایی در سطح قوه مجریه آمریکا (Executive Order)، چهار قطعنامه الزام‌آور در سطح شورای امنیت، چهار قطعنامه در سطح اتحادیه اروپا و تعداد زیادی قوانین خارج از این چارچوب‌ها در سطح ملی در کشورهای ثالث (مانند قانون SEMA در کانادا) و تعداد بی شماری دستورالعمل در سطح بخش خصوصی و بانک‌ها (مانند تحریم‌ شبکه Swift) به تصویب رسیده است. در حالی که از زمان آغاز مذاکرات در دولت دکتر روحانی ـ (یا به قول آقای ازغذی، از یک سال گذشته تا امروز) - حتی یک قانون، یک دستور اجرایی، یک قطعنامه یا یک مصوبه جدید علیه ایران در هیچ یک از این سطوح فوق تصویب و اجرایی نشده است.

دوم، از طریق شمارش تعداد اشخاص حقیقی و حقوقی (entities) که به لیست تحریم‌های موجود اضافه یا کم می‌شوند: در این صورت، هرچند از سال گذشته تعداد معدودى از انتيتىهاى جدید (متشکل از اشخاص حقیقی و حقوقی) به لیست تحریم‌های قدیمی وزارات دارایی آمریکا اضافه شده (كه اين كار مورد اعتراض نيز قرار گرفته)،‌ اما حقيقت اين است كه توافق ژنو موجب شده که تعداد بسیار بیشتری از کنشگران اقتصادى و صنعتى که در بخش پتروشیمی، صنعت خودروسازی، صنعت هواپیمایی، خدمات حمل و نقل و صنعت فلزات گرانبها كه پيش از اين مشمول تحريم بودند، فعالیتهاى خود را از سر گيرند و از بند این دسته تحریم‌ها خلاص شوند. ضمن اینکه، به جز در وزارت دارایی آمریکا، در هیچ‌یک از لیست‌های نهادهای بین‌المللی موردی به موارد تحریمی پیشین اضافه نشده و در مجموع دامنه تحریم حوزه‌هایی کمتری را در برمی‌گیرد.

در نتیجه،‌ فرمایش آقای ازغدی مبنی بر اینکه "در طول یک سال گذشته، نه تنها تحریم‌ها کم نشده بلکه بیشتر شده است" ظاهراً اساس محکمی ندارد و جا دارد ایشان - چنانچه بر ادعای خود مصر مانده‌اند - معیار خود برای اندازه‌گیری میزان تحریم‌ را نیز با افکار عمومی در میان بگذارند.

*عضو مؤسسه عالى مطالعات بين الملى ژنو