معاون روابط و همکاری‌های بین الملل شهرداری تهران معتقد است، امروزه دیپلماسی شهری به موازات دیپلماسی دولتی و رسمی کشورها ایفای نقش می‌کند بر همین اساس مدیران محلی ظرفیت بسیاری خوبی دارند تا وارد عرصه روابط بین الملل شوند و به کمک دولت‌ها بیایند.

گشتاسب مظفری با اشاره به ظرفیت‌ها و جایگاه دیپلماسی شهری و نقش مدیران شهری به موازات مدیران ملی گفت: امروزه مدیران محلی نیز به موازات روسای دولت‌ها در سطح بین الملل نقش آفرین هستند. امروزه مدیران کلان شهرهایی که جهانی شده‌اند و از آنها به نام جهان شهرها یاد می‌شود نقش تاثیرگذاری در سطح روابط بین الملل دارند و دولت‌ها نیز از آنها به عنوان همفکران و همگامان خود در پیشبرد اهداف ملی استفاده می‌کنند.

تاریخچه خواهر خواندگی

مظفری با اشاره به خواهرخواندگی به عنوان اصطلاحی که نخستین بار سال 1920 و بعد از جنگ جهانی اول در اروپا مورد استفاده قرار گرفت گفت: دیپلماسی شهری روند نسبتا جدیدی است که شهرها را به عنوان کنشگران تاثیرگذار در عرصه بین الملل وارد مرحله جدیدی کرده است؛ پیش از این فعالان اصلی حوزه بین الملل دولت‌ها بودند اما بعد از جنگ جهانی دوم به واسطه منازعاتی که در جهان وجود داشت دولت‌ها دریافتند که نمی‌توانند به تنهایی مشکلات موجود را مرتفع کنند. بر همین اساس برای کنترل چالش‌های گوناگونی مانند فقر، حاشیه نشینی، بی خانمانی، منازعات قومی و قبیله‌ای و معضلات محیط زیستی دریافتند که باید از ظرفیت مدیریت‌های محلی استفاده کنند.

وی ادامه داد: با توجه به رشد جمعیت شهرنشین به طوری که امروز بیش از 60 درصد جمعیت جهان در شهرها زندگی می‌کنند لذا کلان شهرها نقش موثری در تحولات اصلی جهان پیدا کردند و پیشتازان تحولات جهانی شدند، برای استفاده از دیپلماسی شهری و ظرفیت مدیران شهری اقداماتی از جمله عقد قراردادهای خواهر خواندگی از سال 1920 آغاز شد.

وی افزود: خواهر خواندگی اصطلاحی است که از ادبیات اروپا وارد دیگر کشورها شده است که نخستین پیمان نامه نیز میان یک شهر انگلستان و یک شهر در فرانسه منعقد شد. ایجاد روابط خواهر خواندگی با هدف ارتقای اعتماد در سطح بین المللی، تبادل برنامه‌های آموزشی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و توسعه صنعت گردشگری اجام می‌شود.

وی تاکید کرد: هدف ابتدایی این بود که شهرها از ظرفیت و توان یکدیگر برای حل مشکلات منطقه‌ای و بین المللی استفاده کنند بر اساس همین هدف در کشورهای توسعه یافته دولت‌ها اعتماد بیشتری به مدیریت‌های شهری کردند و اختیارات بیشتری به آنها دادند.

معاون روابط بین الملل شهرداری تهران در خصوص واژه درست پیمان نامه خواهر خواندگی گفت: هیچ تفاوتی میان خواهرشهری و خواهر خواندگی وجود ندارد و هر دو واژه ترجمه (syster city) است اما چرا از این واژه استفاده شده و به جای آن از برادر خواندگی استفاده نشده به این دلیل است که در بیشتر زبان‌های دنیا واژه شهر مونث است چرا که زمین خاصیت زایندگی و بخشش دارد؛ البته در برخی فرهنگ‌ها مانند بعضی کشورهای عربی اصطلاح برادر خواندگی داریم اما در کشور ایران نیز واژه خواهرخواندگی پذیرفته شده است.

خواهر خواندگی در تهران

مظفری با اشاره به حدود 20 خواهر خوانده شهر تهران گفت: اطلاعاتی در مورد عقد قراردادهای خواهرخواندگی پیش از انقلاب شهر تهران وجود ندارد؛ برخی اظهار نظرها در مورد وجود پیمان نامه خواهر خواندگی میان تهران و لس آنجلس وجود دارد اما هیچ سند دقیقی نه در اسناد شهرداری تهران و نه در وزارت امور خارجه وجود ندارد به طور کلی سابقه‌ای از خواهرخواندگی در قبل از انقلاب نداریم.

وی افزود: پس از انقلاب اسلامی ایران نیز کشور وارد جنگ تحمیلی شد و به نوعی مسئله خواهر خواندگی نیز تحت تاثیر جنگ قرار گرفت و واژه‌هایی که مقداری لوکس تر تلقی می‌شدند به فراموشی سپرده شدند تا سالهای 1370 که شهرهایی مانند تهران و اصفهان به سمت عقد قراردادهای خواهرخواندگی با برخی شهرهای منطقه حرکت کردند.

وی ادامه داد: نخستین پیمان خواهر خواندگی تهران در سال 1373 با شهر "بیشکک" کشور قرقیزستان امضا شد؛ با توجه به فضای سیاسی و دیپلماسی خارجی خاصی که در آن سالها حاکم بود، بیشتر پیمان نامه‌های خواهر خواندگی شهر تهران با کشورهای همسایه بسته شد و با توجه به شرایط موجود توانستیم با شهرهای اروپایی تفاهم نامه‌های همکاری منعقد کنیم. در حقیقت خواهر خواندگی‌های شهر تهران بیشتر با کشورهای منطقه، کشورهای اسلامی، آسیایی، آمریکای لاتین و آفریقایی بوده است.



 وی تاکید کرد: خواهر خواندگی‌ها متاثر از شرایط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است و بر اساس ابراز تمایل میان دو شهر منعقد می‌شود. امیدواریم روابط خواهر خواندگی تهران محدود به قلمروهای جغرافیایی خاصی نباشد و بتوانیم با همه شهرهایی که به لحاظ فرهنگی نزدیکی داریم پیمان نامه خواهر خواندگی امضا کنیم. اما در حال حاضر عمده خواهر خواندگی‌های شهر تهران متاثر از فرآیندهای سیاسی و دیپلماتیک بوده است.

وی با اشاره به وجود ریشه‌های فرهنگی مشترک، عوامل اقتصادی و حفظ منافع ملی به عنوان شاخص‌های تاثیرگذار در عقد پیمان نامه‌های خواهر خواندگی افزود: برخی شهرها مانند تهران که پایتخت یک کشور هستند متاثر از تحولات و فرایندهای سیاسی هستند و در حقیقت تمامی پایتخت‌ها سیاسی هستند بر همین اساس ایجاد روابط خواهر خواندگی برای آنها متاثر از عوامل سیاسی است.

مظفری ایجاد روابط خواهر خواندگی میان تهران و بغداد و برخی پایتخت‌های کشورهای اسلامی را متاثر از عوامل فرهنگی و ایدئولوژیک معرفی کرد و افزود: با توجه به شرایطی که در منطقه داریم بیشتر پیمان نامه‌های خواهر خواندگی تهران به نفع کشورها و شهرهای منطقه بوده است چرا که توان فنی و تجربیات خود را با توجه به رشدی که داشته‌ایم به این شهرها انتقال داده‌ایم برای مثال برای سالها در کابل مشاوری داشتیم که در حوزه‌های عمرانی به مدیران این شهر مشاوره می‌داد اما به دلیل توسعه و پیشرفت بیشتر تهران نسبت به شهرهای منطقه خواهر خواندگی‌ها بیشتر به نفع این شهرها بوده است.

معاون روابط بین الملل شهرداری تهران در تشریح زمان اتمام پیمان‌های خواهر خواندگی گفت: پیمان‌های خواهر خواندگی مشمول حقوق بین الملل نمی‌شود و جز موضوعات حقوق بین الملل در نظر گرفته نمی‌شوند؛ پیمان‌های خواهر خواندگی هیچ تعهدی برای طرفین ایجاد نمی‌کند و تنها پیمان دوستی و همکاری داوطلبانه در فضای غیررسمی و غیر حقوقی است.

وی افزود: در برخی موارد در کنار پیمان نامه خواهر خواندگی قراردادهای همکاری خاصی تنظیم می‌شود که این قراردادها می‌تواند الزام آور باشد و اجرای تعهداتی را بر عهده مسئولین دو شهر بگذارد.

وی تاکید کرد: البته مدیریت شهری در شهر تهران محدودیت‌هایی دارد و همه موضوعات و مسائل شهر به شدت مدیریت شهری نیست و قطعا امضای قراردادی تعهد آور در کنار پیمان خواهر خواندگی برای شهری مانند تهران میسر نیست. در مورد محدوده زمانی روابط خواهر خواندگی موضوع بستگی به ابراز تمایل و شرایط دو طرف دارد؛ به طوری که در پیمان نامه‌ها قید می‌شود که تا چه زمانی این رابطه خواهر خواندگی ادامه دارد اما اگر محدوده‌ای در آن تعیین نشود به لحاظ زمانی نامحدود تلقی می‌شود. تا زمانی که یکی از طرفین اعلام کند که دیگر مایل به ادامه این رابطه نیست.

در صورت داشتن اختیار می‌توان از ظرفیت‌های خواهر خواندگی استفاده کرد

مظفری در خصوص انتقاد از پیمان نامه‌های خواهر خواندگی و باقی ماندن آنها در حد یک امضا گفت: می‌توان این انتقاد را به عنوان یک آسیب پیمان نامه‌های خواهر خواندگی شهر تهران پذیرفت اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که برخی خواهر خواندگی‌ها با هدف ایجاد یک رابطه فرهنگی بسته می‌شوند و یک قرارداد اجرایی نیستند، در حقیقت یک ابزار تمایل برای گسترش علائق و روابط فرهنگی است؛ البته اگر در جایی بتوان در قالب این پیمان نامه‌ها دست به کارهای اجرایی زد تا شهروندان نیز شاهد خروجی آن باشند اتفاق مبارکی است اما این امر مستلزم آماده سازی فضا و زیر ساخت است.

وی ادامه داد: روابط خواهرخواندگی تهران بیشتر در حد تبادلات فرهنگی و انتقال دانش فنی و تجربیات باقی مانده است امیدواریم در آینده با تشکیل یک مدیریت یکپارچه شهری در تهران و حرکت به سمت روابط خواهر خواندگی با شهرهایی که از تهران توسعه بیشتری داشته‌اند بتوانیم دست به کارهای اجرایی نیز در قالب این پیمان نامه‌ها بزنیم و بتوانیم کمک موثری از خواهر خوانده‌های تهران بگیریم.

وی تاکید کرد: استفاده از زمینه روابط خواهر خواندگی برای توسعه صنعت گردشگری نیازمند صرف هزینه است؛ باید در این عرصه کار فرهنگی، تبلیغی و اطلاع رسانی انجام داد؛ قطعا بازسازی و آماده سازی اماکن فرهنگی و تاریخی در تهران هزینه بر است آیا شهرداری تهران می‌تواند چنین هزینه‌ای را تامین کند و به لحاظ قانونی چنین اجازه‌ای را دارد؟ در شهر تهران مدیریت یکپارچه وجود ندارد بر این اساس حرکت رو به جلو در این عرصه نیازمند کمک دولت است البته شهرداری هم باید توانمندسازی را در دستورکار قرار دهد و خود را تجهیز کند و با گرفتن اختیارات و امکانات و مشارکت مردمی گام‌های موثری در این حوزه بردارد.

مظفری تغییر چهره مخدوش شهر تهران که به نادرست در سطح بین المللی ایجاد شده بود را یکی از دستاوردهای روابط خواهر خواندگی معرفی کرد و افزود: در سالهای اخیر توانسته‌ایم در افزایش و ارتقای جایگاه معنوی و فرهنگی شهر تهران نقش موثری را ایفا کنیم، در سالهای گذشته به نادرست ذهنیت مخدوشی از تهران وجود داشت. تصوراتی شکل گرفته بود که تهران را شهری آلوده، شلوغ و ... معرفی می‌کرد با ایجاد روابط خواهر خواندگی و تعامل میان فرهنگ‌ها توانستیم این ذهنیت‌ها را تغییر دهیم و تصویر نادرستی که از شهر تهران و حتی کشور در خارج از مرزها ساخته شده بود را تغیر دهیم و این کار را با دعوت گروه‌های مختلف از کشورهای متفاوت در قالب همین پیمان نامه‌های خواهر خواندگی دنبال کردیم؛ گروه‌هایی که به تهران آمدند در خیابان‌های شهر قدم زدند، به مراکز فرهنگی و تجاری رفتند و از مراکز شهرداری بازدید کردند و خانم‌ها در قالب این گروه‌ها با همکاران خانم در بخش‌های مختلف شهرداری آشنا و متوجه شدند که تصویری که برای آنها از تهران و کشور ایران ساخته شده بود درست نبوده است.

وی در خصوص استفاده از روابط خواهر شهری در پیشبرد دیپلماسی سیاسی، ضمن تاکید بر نقش آفرینی دیپلماسی شهری به موازات دیپلماسی دولتی گفت: قطعا رفت و آمدها در قالب روابط خواهر خواندگی تاثیر بسیاری در پیشبرد اهداف کشور دارد در مقاطعی که کشور به لحاظ ارتباطات دچار مشکل می‌شوند دیپلماسی شهری می‌تواند به کمک دولت‌ها بیاید. قطعا در این عرصه شهرداری‌ها رقیب دولت نیستند و کمک حال دولت‌ها هستند در نتیجه باید از ظرفیت دیپلماسی شهری به بهترین شکل ممکن استفاده کرد.

معاون روابط و همکاری‌های بین الملل شهرداری تهران در خصوص عقد پیمان نامه‌های جدید خواهر خواندگی شهر تهران نیز تصریح کرد: در حال ارزیابی فضا و شرایط هستیم با توجه به شاخص‌های مدنظر برای انتخاب خواهر خوانده برای شهر تهران و با نگاه انتخاب شهرهایی که بتوانیم کمک‌های فنی و تجربی از آنها بگیریم عقد پیمان‌های خواهرخواندگی جدید را در دستور کار قرار داده‌ایم.

خواهر شهرهای جدید تهران

وی تاکید کرد: تلاش می‌کنیم با شهرهایی که به لحاظ مدیریت شهری از تهران پیشرفته تر هستند ودستاوردهای مناسبی در حوزه‌های حمل و نقلی، فرهنگی، شهرسازی و معماری و اقتصاد شهری داشته‌اند پیمان خواهر خواندگی امضا کنیم که عمدتا هم این شهرها در اروپای غربی، آسیای جنوب شرقی و آمریکای شمالی هستند.

معاون روابط و همکاری‌های بین الملل شهرداری تهران در خاتمه ابراز امیدواری کرد: در سال 1394 یک الی دو خواهر شهر جدید با هدف گذاری‌ها و سیاستگذاری عنوان شده به لیست خواهرشهرهای تهران افزوده شود.