مصوبه‌ای برای خلاصی از پیامک‌های تبلیغاتی

کمتر کسی را می‌توان سراغ گرفت که از پمپاژ پیامک‌های خواسته و ناخواسته اظهار کلافگی نکند. اما بالاخره پس از اعتراضات گسترده شهروندان مسئولان حوزه ارتباطات و تبلیغات دست به کار شدند.

به گزارش روزنامه ایران «تشکیل کمیته‌ای زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، برای ساماندهی پیامک‌های ارسالی به کاربران» خبری بودکه هفته گذشته وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در حاشیه مراسم افتتاحیه طرح اوج (ترانزیت ارتباطات عراق از طریق ایران) در جمع خبرنگاران اعلام کرد. موضوع ساماندهی پیامک‌های ارسالی به کاربران به داستان مزاحمت‌های پیامک‌های تبلیغاتی باز‌می‌گردد.

پیامک‌هایی که حالا به میهمانان ناخواسته تلفن‌همراه اکثر کاربران کشور تبدیل شده و مسدود کردن (block) یا مطرح کردن شکایت به مراجع ذیربط نیز تاکنون باعث کاهش ارسال این‌گونه پیامک‌ها به کاربران نشده است. حالا اما با تصویب کلیات سیاست‌های ساماندهی خدمات پیامکی ارزش افزوده و پیامک انبوه در بیست و یکمین جلسه شورای عالی فضای مجازی کشور، وزارت ارتباطات این وعده را داده که کاربران بزودی از دست این مزاحمان ارتباطی خلاص می‌شوند.

اسپم‌های همراه

براساس آمارهای منتشر شده از سوی مرکز توسعه فناوری اطلاعات، روزانه بالغ بر ۲۰ میلیون پیامک تبلیغاتی به مشترکان تلفن همراه ارسال می‌شود که اغلب آنها مورد نیاز مخاطبان‌شان نیست و همین امر باعث اعلام شکایت‌های بسیاری از سوی کاربران شده است. براساس این آمار، در بازه زمانی شش ماهه دوم سال ۹۲ بالغ بر ۱۴ هزار مورد شکایت از پیامک‌های انبوه و تبلیغاتی به این مرکز ارائه شده است. همچنین وزارت ارتباطات آمار شکایت به سامانه ۱۹۵ را روزانه حدود ۴۰۰ مورد اعلام کرده که بخشی از این شکایت‌ها مربوط به پیامک‌های انبوه و تبلیغاتی است.

شاید افزایش روبه‌رشد این پیام‌های تبلیغاتی باعث شد تا هفته پیش شورای عالی فضای مجازی طرح کلیات سیاست‌های ساماندهی خدمات پیامکی ارزش افزوده و پیامک انبوه در شبکه‌های ارتباطی را تصویب کند.

محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در گفت‌و‌گو با روزنامه ایران، درخصوص طرح ساماندهی پیامک‌های انبوه تلفن‌همراه می‌گوید: «تاکنون جلسات متعددی برای حل این موضوع برگزار شده است تا در نهایت در جلسه اخیر شورای عالی فضای مجازی، آیین‌نامه پایش پیامک‌های انبوه و پیامک‌های تبلیغاتی تصویب شد و بر این اساس مصوب شد تا کارگروهی با مسئولیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و عضویت 9 دستگاه، برای پایش محتوا در ارائه خدمات پیامکی ارزش افزوده و پیامک انبوه در شبکه‌های ارتباطی تشکیل شود.» به گفته وی همچنین مقرر شده‌است تا گزارش عملکرد این کارگروه هر شش ماه یک‌بار به دبیرخانه شورای عالی فضای مجازی ارائه شود. وزیر ارتباطات تأکید می‌کند که براساس این مصوبه ارائه‌کنندگان خدمات ارتباطی باید امکان فعال‌سازی یا غیر فعال کردن دریافت پیامک‌های انبوه را برای کاربران فراهم کنند و هر گونه فعالیت برای ارائه خدمات محتوایی پیامکی نیز در چارچوب قوانین و مقررات کشور و با دریافت مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی امکانپذیر خواهد بود. وزیر ارتباطات با اشاره به وظیفه کمیته تشکیل شده که مسئولیت آن بر عهده وزارت فرهنگ است می‌افزاید: «کمیته‌ای که زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل شده پیامک‌هایی را که برای کاربران ارسال می‌شود ساماندهی می‌کند و دستورالعمل‌های این کمیته مشخص می‌کند پیامک‌هایی که کاربران مایل به دریافت آن نیستند، برای آن‌ها ارسال نشود.»

ناقضان حریم خصوصی؟!

در حال حاضر پیامک‌های مزاحمی که گاه و بی‌گاه صدای گوشی‌هایمان را در می‌آورد خدمات پیامک انبوه نامگذاری کرده‌اند. خدمات پیامک انبوه خدماتی است که از طریق شبکه‌های ارتباطی بدون درخواست قبلی کاربران و پرداخت هزینه توسط آنان، برایشان ارسال و جنبه تبلیغی یا اطلاع‌رسانی دارد. همچنین در کنار این نوع پیامک خدمات ارزش افزوده پیامکی نیز وجود دارد. این نوع پیام خدماتی است که کاربران به درخواست خود آن را انتخاب کرده و باید برای دریافت آن مبلغی را پرداخت کنند. اما چرا این پیامک‌های انبوه برای کاربران ارسال می‌شود، آن‌ هم در شرایطی که بسیاری از کاربران راه ارسال این نوع پیامک‌ها را مسدود کرده‌اند(با کمک سیستم بلاک گوشی همراه)؟ آیا این شیوه پیام‌رسانی نقض حریم خصوصی افراد است؟ در صورت قرار گرفتن در چنین شرایطی کاربران چه کاری باید انجام دهند؟

محمد جعفر نعناکار، وکیل پایه یک دادگستری و کارشناس ارشد حقوقی در حوزه فناوری اطلاعات، در گفت‌و‌گو با ایران در پاسخ به اینکه آیا ارسال پیامک‌های انبوه، حریم شخصی افراد را نقص می‌کنند، می‌گوید: «برای پاسخ به این سؤال باید به دیدگاه هر کشوری در خصوص تعریف مالکیت یک خط نگاه کنیم. در بسیاری از کشورها این تعریف وجود دارد که کاربران تنها از خدمات یک خط تلفن همراه استفاده می‌کنند بنابراین این کاربران مالکان سیم‌کارت حساب نمی‌شوند. درنتیجه اپراتورهای تلفن همراه به عنوان مالکان اصلی خط می‌توانند پیامک‌های انبوه با محتوای تبلیغاتی برای کاربرانشان ارسال کنند. اما در برخی کشورها بعد از خرید یک سیم‌کارت، کاربر مالک آن خط است و اگر اپراتوری شماره او را در اختیار اپراتورهای تبلیغاتی بگذارد جرم مرتکب شده و حریم شخصی کاربرانش را نیز نقض کرده‌ است.» وی در ادامه می‌افزاید که در حال حاضر در ایران این بحث مطرح است که آیا کاربران از خدمات خط یک اپراتور تلفن همراه استفاده می‌کنند یا اینکه خدمات و یک شماره تلفن را به صورت کامل برای خود خریداری می‌کنند.

این استاد دانشگاه با اعلام اینکه چنین موضوعاتی در ایران بسیار نوپا است می‌گوید: «متأسفانه در کشورمان برخی اپراتورها شماره تلفن کاربران‌شان به همراه اطلاعات شخصی‌ مانند جنسیت، سن، ماه تولد، محل سکونت و... را در اختیار اپراتورهای تبلیغاتی می‌گذارند تا آنها بنا به بسته‌های تبلیغاتی خود مشتریان‌شان‌ را انتخاب کنند. با توجه به قانون آزادی اطلاعات اگر فردی صاحب سیم‌کارت تلفن همراه باشد این کار نقض کامل حریم خصوصی است.»

وی در پاسخ به این سؤال که کاربران در برابر سیم‌کارتی که دریافت می‌کنند هزینه پرداخت و مدارک مورد نیاز را نیز در اختیار اپراتورهای همراه می‌گذارند پس چرا آنها به عنوان مالکان رسمی یک سیم کارت شناخته نمی‌شوند چنین پاسخ می‌دهد: «در این خصوص یک نکته ظریفی وجود دارد و آن اینکه اگر فردی خط دائم یک اپراتور همراه را بخرد خط متعلق به اوست و ارائه اطلاعات صاحب این خط دائمی به اپراتورهای تبلیغاتی جرم محسوب می‌شود. اما اگر خط خریداری شده اعتباری باشد چون خریدار به صورت موقت این خط را خریده و مالک رسمی نیست پس ارسال تبلیغات به چنین خطی جرم محسوب نمی‌شود.»

وی تأکید می‌کند که به خاطر نوپا بودن این داستان در ایران، رویه خاص قضایی برای برخورد با چنین مزاحمت‌هایی وجود ندارد اما کاربرانی که از ارسال بیش از حد پیامک‌های تبلیغاتی شکایت دارند می‌توانند به سه روش اقدام کنند. ابتدا مطرح کردن شکایت به پلیس فتا و پیگیری آن، دوم مراجعه به دادسرای تخصصی فناوری اطلاعات و سوم مراجعه به اپراتورهای تلفن همراه و درخواست خارج شدن شماره تلفن همراه از فهرست اپراتورهای تبلیغاتی.

مزاحمت‌های وایبری

اما دامنه مزاحمت‌ پیامک‌های تبلیغاتی تنها محدود به اپراتورهای تلفن همراه نمانده است. چرا که اگر از کاربران نرم‌افزارهای پیام رسان اینترنتی باشید حتماً با انواع پیام‌های تبلیغاتی مانند برنده شدن در قرعه‌کشی، کمک به افراد نیازمند با خرید شارژ و... روبه رو شده‌اید. پیامک‌هایی که اکثر آنها نیز غیرواقعی و تنها در راستای اهدافی مانند کلاهبرداری و سوءاستفاده از کاربران این شبکه‌ها ارسال می‌شود.

 در حالی که راه‌هایی برای مقابله‌ با پیامک‌های انبوه از طریق شبکه تلفن‌همراه وجود دارد اما در حال حاضر هیچ راه‌حلی برای جلوگیری از ارسال پیامک‌های غیر‌واقعی در شبکه‌های اجتماعی همراه وجود ندارد. محمود واعظی در پاسخ به این سؤال که آیا وزارت ارتباطات برنامه‌ای برای ساماندهی محتوای شبکه‌های اجتماعی همراه دارد یا خیر می‌‌گوید: «این شبکه‌ها از طریق اپلیکیشن‌های مخصوص‌شان دریافت می‌شوند و داستان‌شان با پیامک‌های انبوه از طریق تلفن همراه متفاوت است چرا که کاربران با خواست خودشان به این اپلیکیشن‌ها دسترسی دارند و در صورت ایجاد مزاحمت به کمک این اپ‌ها می‌توانند آنها را از روی گوشی خود پاک کنند.»

در همین زمینه نعناکار، کارشناس ارشد حقوقی در حوزه فناوری اطلاعات، اعلام می‌کند که زمان نصب این اپ‌ها روی گوشی یا تبلت کاربران یک گواهی یا جواز پیمان را قبول می‌کنند که در این گواهی طراحان اپ هشدار داده‌اند که اگر تمایل به استفاده از خدمات این اپ را دارید، پس بخشی از اطلاعات شما در اختیار شرکای تجاری ما قرار می‌گیرد. یعنی قبل از استفاده از امکانات اپلیکیشن در خصوص ارسال پیامک‌های تبلیغاتی هشدار داده شده است.»

وی در ادامه می‌افزاید: «متأسفانه در کشور ما به جای استفاده از چنین اپ‌هایی در راستای تعامل، در راستای تهاجم استفاده می‌شود در نتیجه چون صاحبان این اپلیکیشن‌ها در ایران نمایندگی ندارند، کاربران ایرانی نمی‌توانند هنگام مزاحمت از طریق این شبکه‌های اجتماعی تلفن همراه شکایت خود را به آنها مطرح کنند.» این وکیل دادگستری تأکید می‌کند که در این زمینه و به دلیل مشکلات تحریمی و نبود پشتیبان قانونی از سوی شرکت خارجی، هیچ کار خاصی نمی‌توان انجام داد.