آلودگی هوا با بدن انسان چه می‌کند؟

پزشکان برمبنای تحقیقات صورت گرفته معتقدند که آلاینده‌های موجود در هوا به‌طور مستقیم بر سلامتی افراد تأثیر می‌گذارد و عوارضی ایجاد می‌کند که تا سالیان طولانی گریبانگیر آنها می‌شود.

طبق نتایج تحقیقات سازمان‌های بین‌المللی، آلودگی‌ها به‌ویژه آلودگی هوا در بروز انواع بیماری‌های غیرواگیر و در مواردی صعب‌العلاج مانند سرطان‌ها نقش موثری دارد.

علاوه‌بر این، به‌گفته متخصصان و دست‌اندرکاران بهداشت و سلامت جامعه، پدیده آلودگی هوا بر دستگاه‌های داخلی بدن همچون دستگاه قلبی و عروقی و تنفسی و همچنین اندام‌های خارجی مانند چشم و پوست که به‌طور مستقیم در معرض آلودگی هوا قرار می‌گیرند، اثرات مخربی دارد.

آلودگی هوا و سرطان
به‌گفته دکتر محمد اسماعیل اکبری، رئیس مرکز تحقیقات سرطان، آلودگی هوا عامل بروز سرطان است؛ سازمان بهداشت جهانی در اکتبر ‌سال ٢٠٠٦ پس از ١٥‌سال تحقیقات اعلام کرد که آلودگی هوا در بروز سرطان موثر است.

وی می‌افزاید: مشکل کنونی آلودگی هوا در ایران وجود ذرات معلق هوا است که یکی از عوامل
 ایجاد‌ کننده آن مصرف سوخت غیراستاندارد در خودروها و نیروگاه‌ها است.

اکبری می‌گوید: طبق نتایج یکی از مطالعات صورت گرفته در ایران روی افراد شاغل در چهارراه‌ها که ساعاتی از عمر خود را در این مکان‌ها می‌گذرانند، مشخص شده که حتی برخی ژن‌های این افراد به دلیل آلودگی هوا تغییر یافته و حتی خلقیات آنها نیز تغییر کرده است.

به‌گفته وی، به‌طورکلی ٥ مورد به‌عنوان عامل بروز ٨٩‌درصد از مرگ و میرها در ایران شناخته شده است که به ترتیب شامل بیماری‌های قلبی - عروقی، حوادث (تصادفات رانندگی، غرق شدگی و سوختگی‌ها)، سرطان‌ها، بیماری‌های هنگام تولد و بیماری‌های ریوی است که بر این اساس یکی از علل بروز‌ درصد بالایی از مرگ و میرها بیماری‌های ریوی است که تعداد قابل توجهی از آن بر اثر آلودگی‌های هوا بروز می‌کند.

میزان مرگ‌ومیر ناشی از سرطان
به‌گفته دکتر علی قنبری مطلق، رئیس اداره سرطان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی براساس آمار اعلام شده، ٧٢,٣ نفر از هر ١٠٠‌هزار نفر جمعیت مردان جهان و ٧٩ نفر از هر ١٠٠‌هزار نفر جمعیت زنان در جهان سالانه به سرطان مبتلا می‌شوند. میزان بروز سرطان در ایران نیز بین هر ١٠٠‌هزار جمعیت مردان ١٢٣ نفر و در هر ١٠٠‌هزار نفر زنان ١٣٢ نفر است.

مطلق می‌گوید: میزان مرگ‌ومیر ناشی از سرطان نیز روبه افزایش است و به طورکلی ١٢‌درصد از کل علل مرگ‌ومیر در زنان و مردان در جهان به علت سرطان است. میزان٦,٧‌میلیون نفر در ‌سال ٢٠٠٨ بر اثر ابتلا به سرطان جان خود را از دست داده‌اند و این میزان در‌ سال ٢٠١٢ به ٨.٢‌ میلیون نفر رسید.

مطلق در مورد آمار مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در ایران نیز اظهار کرد: ١٤‌درصد مرگ‌ومیرها در ایران
 به دلیل سرطان اتفاق می‌افتد این درحالی است که این آمار در جهان ١٢‌درصد است.

همچنین به گفته دکتر مسعود اسلامی، دبیر انجمن آترو اسکلروز ایران (تصلب شرایین)، براساس آمار مرگ ناشی از آلودگی هوا در‌ سال ١٣٩١ در تهران با سقوط هواپیمای مسافری در هر هفته برابری می‌کند؛ در این ‌سال بین ٢‌هزار و ٤٠٠ تا ٤‌هزار و ٨٠٠ نفر بر اثر آلودگی هوا فوت کرده‌اند.

اسلامی می‌گوید: در رابطه با تاثیرات ژنتیکی آلودگی هوا در دوران جنینی مطالعات زیادی صورت نگرفته اما مطالعات نشان داده است آلودگی هوا می‌تواند ژن مسئول بیماری اوتیسم را فعال کند و سبب بروز این بیماری در افراد شود. به همین دلیل در سال‌های اخیر شاهد افزایش ابتلای کودکان به بیماری اوتیسم ناشی از آلودگی هوا بوده‌ایم.

اسلامی همچنین در مورد تاثیرات آلودگی هوا در بروز عوارض قلبی اظهار کرد: عوارض قلبی ناشی از آلودگی هوا به صورت تنگی عروق کرونر، سکته‌های قلبی، نارسایی‌های قلبی و تشدید ضربان بروز می‌کند که در مواردی می‌تواند منجر به مرگ شود.

آلودگی هوا و بیماری‌های قلبی - عروقی
آلودگی هوا بر دستگاه قلبی - عروقی همچون سایر دستگاه‌های داخلی بدن اثرات مخرب کوتاه و درازمدتی دارد به‌گونه‌ای که به گفته پزشکان و محققان گاهی احتمال بروز بیماری‌های قلبی را تا چند برابر افزایش می‌دهد.

آلودگی هوا و ذرات ریز کمتر از ٢,٥ میکرون قادرند با برهم زدن نظم عملکرد قلب، موجب بروز ضربان‌های نابجا و ایجاد اختلال در ضربان قلب شوند.

به‌گفته دکتر مسعود قاسمی، رئیس انجمن آتروسکلروز، آلودگی هوا سبب افزایش احتمال بروز سکته‌های قلبی تا ٤ برابر در افراد می‌شود و این احتمال دست‌کم تا ٢ هفته پس از پایان آلودگی هوا به قوت خود باقی خواهد ماند.

آلودگی هوا و دستگاه تنفسی
سایر دستگاه‌های بدن انسان نیز از طریق سیستم تنفسی آلودگی‌ها را وارد ریه می‌کنند و به‌طور مستقیم عامل انتقال این ذرات و آلودگی به جریان خون می‌شوند که برای سلامتی بسیار مضر است.

دستگاه تنفسی که با ذرات معلق در هوا ارتباط مستقیم دارد، نخستین مرکز تماس با آلودگی‌های مرتبط با هوا به شمار می‌رود. آلودگی هوا می‌تواند سبب تشدید بیماری‌های تنفسی در افراد مبتلا یا ایجاد برخی بیماری‌های تنفسی در افراد سالم جامعه شود.

در زمان آلودگی هوا ساختار گرده گیاهان معلق در هوا که در شرایط عادی آلرژی‌زا نیستند، ممکن است، تغییر یابد و آلرژی‌زا شود؛ در این شرایط افرادی که آلرژی نداشته‌اند نیز ممکن است به دلیل تغییر ساختار گرده‌ها نسبت به آنها آلرژی پیدا کنند.

به‌گفته دکتر دل‌آرا بابایی فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی، براساس نتایج تحقیق انجمن آسم و آلرژی ایران، ٣٥‌درصد کودکان در کلانشهر تهران دارای علایم بیماری آسم هستند.

وی می‌گوید: به دلیل این‌که ساکنان شهر بیشترین عمر روزانه خود را در محیط‌های سرپوشیده می‌گذرانند و از سوی دیگر غلظت آلودگی هوا در محیط‌های سرپوشیده در شرایط آلودگی هوا نسبت به محیط‌های باز به دلیل نبود جریان هوا و تهویه مناسب، بیشتر است، علایم مشکلات تنفسی این افراد افزایش می‌یابد.

بابایی می‌افزاید: براساس آخرین مطالعات در مورد وضع ابتلا به بیماری آسم در جهان که در‌ سال ٢٠٠٨ انجام شده است، آسم‌های آلرژیک روز به روز در سراسر دنیا به‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته و درحال توسعه روبه افزایش است؛ بر این اساس حدود ١٠ تا ١٥‌درصد کودکان ١٠ تا ١٥ ساله ایرانی دچار علایم شروع آسم هستند و در سنین پایین‌تر حدود ١٣‌درصد این علایم را دارند.

آلودگی هوا و چشم‌ها
چشم‌ها ازجمله اندام‌های خارجی بدن است که در زمان آلودگی هوا در معرض مستقیم با ذرات آلاینده قرار می‌گیرد و دچار مشکلات زیادی همچون سوزش و آبریزش می‌شود.  به‌گفته دکتر احمد سلامت راد جراح و فوق‌تخصص قرنیه، آلودگی هوا عارضه خطرناکی برای اجزای داخلی چشم‌ها ندارد اما سطح چشم در ناحیه قرنیه و پلک‌ها را ملتهب می‌کند و سبب سوزش، آبریزش و قرمزی چشم‌ها می‌شود.

وی می‌افزاید: همچنین ذرات معلق موجود در هوا منجر به تولید ماده‌ای می‌شود که برای چشم افراد به‌ویژه اشخاص میانسال و کهنسال خطرناک است.

آلودگی هوا در افزایش سندرم خشکی چشم نیز موثر است؛ به گفته محققان آمریکایی خطر ابتلا به سندرم خشکی چشم که به دلیل کاهش تولید اشک به وجود می‌آید، برای ساکنان شهرهای بزرگ با سطوح بالای آلودگی هوا بیشتر از دیگران است.

آلودگی هوا و پوست و مو
پوست پوشش و لباس تن است و بدن را در برابر ورود میکروب‌ها و مواد مضر محافظت می‌کند.
محققان و متخصصان پوست و مو دریافته‌اند که رابطه مستقیمی میان شیوع بیماری‌ها و به‌ویژه حساسیت (اگزما)‌های پوستی با میزان سرب و آلاینده‌های موجود در هوا وجود دارد.

به‌گفته دکتر امیرهوشنگ احسانی، متخصص بیماری‌های پوست و مو و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، هوای آلوده دارای ذرات هیدروکربن، گوگرد و ذرات معلق است که پوست به‌ویژه پوست کودکان و افراد مسن را تحریک می‌کند و در این میان قسمت‌هایی مانند پوست‌سر، دست‌ها و صورت به‌ویژه دور چشم‌ها بیشتر از سایر نقاط بدن آسیب می‌بیند.

به‌گفته متخصصان پوست، تیرگی و بسته‌شدن روزنه‌های سطح پوست، خشکی پوست، خارش، اگزمای دست و صورت، اگزمای پلک، کهیر، تشدید جوش‌های آکنه‌ای صورت، خشکی حاشیه لب‌ها و بینی و نمایان شدن لکه‌های تیره در سطح پوست ازجمله مشکلاتی است که در شرایط آلودگی هوا بروز بیشتری پیدا می‌کند.

بروز چین و چروک و پیری زودرس پوست به دلیل تولید رادیکال‌های آزاد در هوای آلوده و ریزش مو از دیگر عوارض ناشی از آلودگی هوا به شمار می‌رود.

آلودگی هوا و دیابت
دکتر رویا کلیشادی، رئیس پژوهشکده پیشگیری اولیه از بیماری‌های غیرواگیر می‌گوید: نتایج تحقیقات پژوهشگران ایرانی نشان می‌دهد که آلودگی هوا مقاومت به انسولین را در کودکان و نوجوانان ایجاد و آنها را مستعد ابتلا به دیابت در سنین بالاتر می‌کند.

به‌گفته وی، همچنین تحقیقاتی در زمینه پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر مانند دیابت، پوکی استخوان و بیماری‌های قلبی که در بزرگسالی بروز می‌کند، صورت گرفته است که نتایج آن حاکی از این است که پایه بسیاری از این بیماری‌ها به‌ویژه دیابت از سنین کودکی گذاشته می‌شود.

منبع: ایرنا