بازار سیاه اسکناس نو در آستانه نوروز / دلالی پول نو با کمک کارمندان بانک‌ها

 با نزدیک‌شدن ایام عید نوروز، بازار دلالانی که در گوشه و کنار چهارراه استانبول اسکناس‌های نو و تانخورده می‌فروشند، داغ شده است؛ اسکناس‌های تانخورده‌ای که در بسته‌های 100 تایی با قیمتی بیش از ارزش ریالی آنها به مشتریان عرضه می‌شود تا خرج سنت «عیدی» دادن مردم به یکدیگر شود. اما عرضه ناکافی اسکناس نو در طول سال و تشکیل چرخه نامناسبی از دلالی و واسطه‌گری میان بانک‌ها و دلالان کف بازار، شرایطی را ایجاد کرده که هر چقدر روزهای سال به آخر خود نزدیک می‌شود؛ سود بیشتری نیز نصیب افرادی می‌شود که دست به خرید و فروش غیرقانونی اسکناس‌های نو می‌زنند.

به گزارش فرهیختگان آنلاین(FDN.ir)، بانک مرکزی هر ساله هزینه‌های گزافی برای چاپ اسکناس نو و توزیع آن در شبکه بانکی می‌کند. اما در طول سال و هنگام مراجعه به بانک‌ها کمتر می‌توان در مبادلات تجاری شاهد رد و بدل‌شدن اسکناس‌های نو و تانخورده بود. حتی در مواردی دیده شده اسکناس‌هایی با مبلغ پایین که عمدتا در بازار به‌عنوان اسکناس «خرد» شناخته می‌شود نیز در شعب بانک‌ها یافت نمی‌شود. البته برخی از شعب بانک‌های خصوصی از این قاعده مستثنی بوده و معمولا اسکناس‌های نو و دارای وضعیت ظاهری بهتر را در تبادلات بانکی به‌ویژه در دستگاه‌های عابربانک مورد استفاده قرار می‌دهند.

بانک‌ها تا قبل از نیمه دوم اسفند ماه اسکناس نو را در شبکه بانکی توزیع نمی‌کنند؛ در زمان توزیع اسکناس نو نیز، اگر شما دیر به بانک مراجعه کنید، اسکناسی وجود ندارد. اسکناس نو که از طرف شبکه دلالی به فروش می‌رسد، از کجا می‌آید؟ آیا اشخاص عادی هم می‌توانند به بانک مراجعه کنند و اسکناس نو تهیه کنند؟  دلالانی که در راسته صرافی‌های میدان فردوسی تا چهارراه استانبول تهران، اسکناس نو «ریال» می‌فروشند؛ در پاسخ به این سوال که «اسکناس‌های نو را از کجا تهیه می‌کنند» فقط یک جواب دارند آن هم این است که «افرادی از خود بانک‌ها این اسکناس‌ها را با قیمتی بیش از ارزش ریالی اسکناس‌ها در اختیار آنها قرار می‌دهند و آنها هم، سود متعارفی در نظر گرفته و به متقاضیان عرضه می‌کنند.»  آنچه را که واسطه‌های فروشنده اسکناس نو در بازار سیاه عنوان می‌کنند؛ در واقع ایجاد یک شبکه دلالی است که با استفاده از کارمندان بانک‌ها شکل گرفته است. شرایطی که موجب شده دسترسی دلالان به اسکناس نو، راحت‌تر از دسترسی افراد عادی به آن باشد.

  نحوه تعیین قیمت
قیمت یک بسته اسکناس تانخورده هزار تومانی 110 هزار تومان است و قیمت یک بسته اسکناس دو هزار تومانی 212 هزار تومان. در حالی که به گفته فروشندگان اسکناس نو، سال قبل قیمت یک بسته 100 تایی اسکناس دو هزار تومانی به 260 هزار تومان هم رسید. دلالان علت بالا رفتن قیمت اسکناس نو را در سال قبل کمبود آن در بازار بیان می‌کنند. البته امسال، قیمت یک بسته اسکناس 500 تومانی به دلیل کمیاب شدن آن در بازار به 75 هزار تومان هم رسیده است.

  استقبال
یکی از دلالان در پاسخ به این سوال که استقبال مردم از خرید این اسکناس‌ها چگونه است، می‌گوید: «مردم با نزدیک شدن به ایام عید استقبال بیشتری می‌کنند؛ پارسال، قیمت یک بسته اسکناس نو دو هزار تومانی به 260 هزار تومان هم رسید اما مردم به را حتی آن را خریداری می‌کردند؛ چون بانک مرکزی این اسکناس‌ها را در نیمه دوم اسفندماه و در چند شعبه محدود توزیع می‌کند و خیلی از مردم وقت یا حوصله آن را ندارند که به این بانک‌ها مراجعه کنند و در صف‌های طولانی آن منتظر بمانند.»
 
 
حکم شرعی چیست؟
عمده فقها معتقدند که اگر در خرید و فروش اسکناس نو در بازار سیاه، اختلاف قیمت متعارفی وجود داشته باشد؛ اشکال شرعی به این کار وارد نیست. اما اگر اجحافی در این خرید و فروش نصیب خریدار شود، این معامله اشکال دارد و باطل است. دو سال پیش، مقام معظم رهبری در پاسخ به یک استفتاء در این زمینه، دیدگاه خود را بیان فرمودند. پرسش این استفتاء این بود که «آیا خرید اسکناس با قیمتی بالاتر که در ایام عید مرسوم است منع شرعی ندارد؟» پاسخ ایشان به این شرح است: «در صورتى که معامله مذکور، به قصد جدى و با غرض عقلایى باشد مثل اینکه اسکناس‏ها از نظر کهنه و نوبودن با یکدیگر فرق داشته یا داراى علامت‏هاى مخصوص بوده یا نرخ آنها با یکدیگر، تفاوت داشته باشد، اشکال ندارد ولى اگر معامله، صورى و براى فرار از ربا بوده و در واقع براى دستیابى به سود پول باشد، شرعا حرام و باطل است.»