آيا داعش در افغانستان حضور دارد؟

ديپلماسي ايراني: يکي از نمايندگان داعش در پاکستان در روز 1 فوريه ادعا کرده است که اين گروه توانسته بيعت بيش از 10 هزار مبارز افغاني را در مناطق قبايلي به دست بياورد.

داعش نفوذش در افغانستان را گسترش داده است و اين مسئله به طور بالقوه چشم انداز مذاکرات صلح ميان دولت افغانستان و طالبان را پيچيده خواهد کرد. هم موافقان و هم مخالفان مذاکرات ميان دولت و طالبان به حضور داعش در اين کشور اشاره مي کنند، در حالي که هر کدام از دو گروه برآورد متفاوتي از قدرت داعش دارند.

به طور مثال يکي از نمايندگان داعش در پاکستان در روز 1 فوريه ادعا کرده است که اين گروه توانسته بيعت بيش از 10 هزار مبارز افغاني را در مناطق قبايلي به دست بياورد. اما عبدالله عبدالله، رئيس اجرايي دولت افغانستان روز 24 فوريه گفت: «برخي ممکن است اين تهديد را اغراق آميز جلوه دهند، در حالي که عده اي هم آن را کاملاً ناديده مي گيرند.»

اين غير ممکن است که اين آمار و ارقام را مورد بررسي قرار دهيم چون تمايز قائل شدن ميان شبه نظاميان طالبان و مبارزان داعش کار آساني نيست. ربودن 30 شيعه قوم هزاره در اتوبان کابل-قندهار توسط مردان نقاب زده، يکي از شواهد اين مسئله است. ژنرال عبدالحميد از ارتش ملي افغانستان اين ربايش را کار طالبان توصيف کرد و گفت آنها به زبان اصلي افغانستان يعني دري و پشتو صحبت مي کردند. بقيه مي گويند آدم ربايان به زباني غير از زبان مردم محلي صحبت مي کردند.

مذاکرات صلح ميان طالبان و دولت هاي افغانستان و پاکستان و مقامات ارتش ادامه دارد. اما همه طرفين درباره نقشي که داعش مي تواند در اين بين ايفا کند، نگران هستند.

مذاکره با طالبان

داعش تنها تهديدي نيست که پيش روي مذاکرات وجود دارد. به طور مثال، بسياري از افغان ها نگران چشم انداز و ميزان مشارکت احتمالي طالبان در دولت افغانستان هستند. عبدالله عبدالله قول داده و به مردم افغان اطمينان داده است که مذاکرات، منافع ملي را ناديده نخواهد گرفت.

نقش پاکستان هم مهم است. ژنرال راحيل شريف، رئيس ستاد مشترک ارتش در ديداري که 17 فوريه از کابل داشت گفت: «دشمنان افغانستان، دشمنان پاکستان هم هستند.» اين دومين ديدار شريف از افغانستان پس از حادثه مدرسه پيشاور بود که در آن 134 کودک و 16 بزرگسال کشته شدند. آن گونه که آسيم بجوا، سخنگوي ارتش پاکستان گفته است، در زمينه اين حمله ميان دو کشور مبادله اطلاعاتي صورت گرفته است.

دهه ها بي اعتمادي ميان افغانستان و پاکستان تبديل به منبع تنش در مذاکرات شده است. براي کساني که پاکستان را به عنوان دشمن و منبع بي ثباتي در افغانستان مي بينند، دشوار است تا باور کنند پاکستان به طور ناگهاني نيات خوبي پيدا کرده است.

موفقيت مذاکرات با طالبان به موافقت رهبر طالبان، ملا محمد عمر هم بستگي دارد، ملاعمر از اواخر سال 2001، در انظار عمومي ديده نشده است و گمان مي رود که در پاکستان مخفي شده است. با اين حال شخصيت هاي برجسته طالبان مانند رئيس اسبق ديوان عالي و سفير اسبق در پاکستان و عربستان سعودي به طور فعالانه از مذاکرات صلح حمايت کرده اند.

تفاوت هاي طالبان و داعش

چرخش به سوي داعش، تغيير ايدئولوژيکي بزرگي براي طالبان خواهد بود که در گذشته به جاي مبارزه براي ايجاد خلافت اسلامي به دنبال بازگشت به قدرت در افغانستان بوده است. طالبان پس از شکست نيروهاي شوروي در افغانستان و فروپاشي اتحاد جماهير شوروي با بهره گيري از اوضاع جنگ سرد توانست در اواسط دهه 1990، حمايت بسياري از افغان هايي که به دنبال ثبات، قانون و نظم بودند را به دست بياورد. ملا عمر در سال 1996 اعلام کرد که خواهان اين است که افغانستان تبديل به امارتي اسلامي شود که توسط يک امير که به روحانيون وفادار است، اداره شود.

ملا عمر يک رهبر مذهبي نبود. وي زبان عربي را بلد نبود (زبان قرآن) و آشنايي با ديگر کتب مذهبي نداشت. او و بسياري از فرماندهان طالبان در مدارسي که توسط مولانا سامي الحق، رهبر مذهبي پاکستاني اداره مي شد، تحصيل کرده اند. طالبان ميل کمي به جهاد جهاني دارد، برخلاف القاعده که در دهه 1990 در ازاي کمک مالي توسط طالبان پناه داده شدند. طالبان هم مانند القاعده و داعش يک جنبش سني است که وابسته به مکتب حنفي فقه اسلام است.

هنوز معلوم نيست که طالبان چگونه مي خواهد با داعش متحد شود. يک مقاله جديد افغاني به اين نکته اشاره مي کند که طالبان هم اکنون به سه شاخه تقسيم شده است: حاميان داعش، حاميان مذاکرات و کساني که ترجيح مي دهند مستقل باشند و به مجهز شدن براي مبارزه با دولت افغانستان ادامه دهند. اين تقسيم بندي هم مي تواند به مذاکرات صلح کمک کند و هم به آن آسيب بزند، چون معلوم نيست که آيا آنها به اندازه کافي قدرت دارند تا حرف آخر را بزنند؟