توافق لوزان، نتيجه هنرمندي و صبوري ايران

پایگاه خبری میدل ایست آنلاین در تحلیلی به قلم دکتر خلیل حسن، استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه لبنان ، چارچوب توافق اخیر میان ایران و 1+5 را از ابعاد مختلف، قابل بررسی دانست.

به گزارش «انتخاب»، در این تحلیل آمده است؛ توافقی چند وجهی که هر کس از قرائت متن آن چیزی درک می کند بدون آنکه برداشت طرف دیگر را به چالش بکشد، برخی آن را برد کامل، برخی باخت کامل و بسیاری توافق تاریخی یاد می کنند که می تواند به بحرانی که با توجه به میزان کمی و کیفی مذاکرات، بحران بی سابقه بین المللی خوانده شده است، پایان دهد.

پس از 12 سال تحریم های مستقیم بین المللی، پس از 18 ماه مذاکرات و به ویژه 16 دوره مذاکره اخیر، چارچوب توافقی در دو صفحه حاصل شده است که در آن به سه محور اساسی یعنی فنی، نظارتی و تحریم ها اشاره شده است.

بخش سیاسی در این توافق علنی نشده است اما تصور این محور کار دشواری نیست. به رسمت شناختن ایران به عنوان قدرت هسته ای در منطقه، حتی قدرتی با محدودیت های فنی و زمانی، مشروعیت بخشی به برنامه هسته ای ایران و پایان دادن به سیاست مهار ایران، می تواند محور سیاسی این توافق قلمداد شود.

در آغاز راه تهران به این نتیجه رسید که اگر با طرف های مقابل توافق کند، قادر خواهد بود برنامه هسته ای خود را حفظ کند، آمریکا نیز به این باور رسید که یک توافق اضطراری توام با نظارت شدید بر برنامه هسته ای ایران، از همه راهبردهای دیگر کم خطرتر است.

این باورها موجب شد تا هر دو طرف امتیازات ناخواسته ای را در حوزه فنی و دیگر ابعاد به طرف مقابل واگذار کنند و به چارچوبی دست یابند با این حال هنوز راه برای رسیدن به توافق های اصولی و مشروح، طولانی است و شیطان (خطرات)‌ نیز در این مسیر در کمین نشسته است، مسیری که ممکن است سه ماه آینده خاتمه یابد و تا آخر ژوئن به توافق نهایی منتهی شود.

- حوزه فنی چارچوب توافق

با این توافق از این پس برنامه هسته ای ایران به تاسیسات نطنز متکی خواهد بود نه تاسیسات دیگری، این امتیاز یک امتیاز علمی و امنیتی است. اصرار کشورهای غربی به ویژه فرانسوی ها، برای کنار گذاشته شدن تاسیسات هسته ای فردو از برنامه هسته ای ایران، به دلیل استحکام شدید تاسیسات فردو بوده است، تاسیسات فردو در منطقه کوهستانی و در هشتاد متری عمق زمین قرار گرفته است که موشک های معروف نیز برای هدف قرار دادن آن کاربرد ندارند ضمن اینکه در این مرکز برای غنی سازی 20 درصدی اورانیوم تلاش می شده است.

بر اساس چارچوب توافق همه فعالیت های هسته ای ایران در نطنز متمرکز می شود زیرا تاسیسات نظنز قابلیت نظارت دارد اما فردو به مرکز مطالعات و توسعه تبدیل می شود در نتیجه هرگونه تلاش برای تولید در این مرکز تعطیل خواهد شد.

اما ایرانیان بر سر رئاکتور آب سنگین اراک که فناوری واقعا پیشرفته ای دارد هم دستاوردهایی داشته اند زیرا توانستند مانع از برچیده شدن این مرکز شوند هر چند ملزم شده اند تا توسعه آن را متوقف سازند، البته چارچوب توافق به این نکته اشاره دارد که با همکاری 1+5 در این مرکز تغییراتی ایجاد خواهد شد.

این توافق نتیجه پافشاری فرانسه است، پاریس به دلیل تخصصی که در این زمینه دارد نخواست اجازه دهد در این مرکز پلوتونیومی تولید شود که بتواند در اهداف نظامی ایران به کار آید. رئاکتور آب سنگین اراک مرحله پیشرفته از برنامه هسته ای ایران است. در این توافق ایران متعهد شده است تا 15 سال دیگر رئاکتور آب سنگین نسازد.

ایران ملزم شده است اورانیوم های غنی شده خود را تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار دهد و از این پس در صد غنی سازی اورانیوم در این کشور نیز حدود 3.5 درصد باشد. طرف مقابل نیز در برابر امتیازات، حق غنی سازی را برای ایران به رسمیت شناخت.

ایران بر اساس این توافق باید ذخایر ده تنی اورانیوم غنی سازی شده خود را به 300 کیلوگرم آن هم در حد غنای حدود 3.5 درصدی کاهش دهد.

- بعد نظارتی چارچوب توافق

در حوزه نظارتی ایران باید پروتکل الحاقی به معاهده ان پی تی را امضا کند، این تعهد در قالب لایحه ای از طرف دولت به پارلمان می رود تا پارلمان آن را تصویب کند. ایران ملزم است به ماده سه معاهده ان پی تی که در آن به بازرسی سرزده تاسیسات هسته ای اشاره می شود پایبند باشد. این کشور قبل از هر اقدامی برای ساخت تاسیسات جدید، باید آژانس را از نیت خود آگاه کند.

آژانس نیز به مدت 20 سال بر فعالیت های هسته ای ایران نظارت خواهد کرد. این نظارت بر معادن اورانیوم 25 ساله خواهد بود.

در برابر این تعهدات، اروپا و آمریکا همه تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای ایران را لغو می کنند. تحریم های اروپا در سه سال اخیر زیان های شدیدی را بر اقتصاد ایران متحمل کرده است. برخی این زیان را 200 میلیارد دلار برآورد کرده اند.

لغو تحریم ها علیه ایران با لغو شش قطعنامه ای خواهد بود که شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه این کشور صادر کرده است، مهم ترین این قطعنامه ها، قطعنامه های 1969 و 2129 هستند. به نظر می رسد این دستاورد برای ایران بسیار مهم باشد.

به نظر می رسد آمریکایی ها لغو تحریم ها علیه تهران را در دو مسئله خلاصه کرده اند؛ اول رسیدن به چارچوب توافق و دومی صدور اولین گزارش از آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره روند همکاری ایران با این نهاد تخصصی بین المللی .

باراک اوباما چارچوب توافق در سوییس را توافقی دانست که در آن ملاک توافق اعتماد متقابل نیست بلکه محدودیت و نظارت است اما اسرائیل این دستاورد را تهدیدی برای موجودیت خود می داند و ممکن است مخالفت اسرائیل، در مذاکرات آتی لحاظ شود زیرا هر طرفی در پی آن است تا با استفاده از اهرم هایی توافق را به سود خود مستحکم تر کند.

به طور کلی چارچوب توافق را می توان اینگونه خلاصه کرد، این دستاورد بیانگر هنرمندی و صبوری ایران است، از این زوایه می توان آن را مشابه با هنر ایرانی در صنعت فرش این کشور دانست. این دستاورد برای آمریکا نیز دستاوردی ناشی از توانمندی و مهارت این کشور در بهره برداری از فرصت هاست اما در این دستاورد نمی تون نقشی برای اعراب قائل شد هر چند عربها بر اساس عادت دیرینه خود آن را تایید می کنند اما در عمل هیچ نقشی در آن نداشته اند.