امر به معروف خودجوش در خیابان‌های تهران

اینجا میدان انقلاب؛ یکی از شلوغ‌ترین خیابان‌های تهران. جایی که آن‌قدر جمعیت در آن زیاد است که گاهی تصور می‌شود همه از سر‌ و کول هم بالا می‌روند تا به مقصدشان برسند. همین چند وقت پیش بود که خبرهایی از این خیابان رسید با این مضمون که «گروه‌هایی از افراد، به صورت سازماندهی شده، اقدام به امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند.» کسانی که معلوم نیست با وابستگی به کدام سازمان یا نهاد به صورت کاملا ارگانیزه، اقدام به چنین کاری می‌کنند.

روزنامه قانون در ادامه آورده است: این اتفاق در حالی است که جنجالی‌ترین لایحه سال‌های اخیر با عنوان طرح «حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر» با 14 اشکال، از طرف شورای نگهبان رد شد و فعلا طرحی است در میان زمین و هوا اما گروه‌های امر به معروفی همچنان مشغول فعالیت هستند.

سوال اینجاست که با توجه به نزدیک شدن به فصل تابستان و گرمای هوا، چه اقداماتی قرار است برای طرح‌هایی مثل گشت‌ ارشاد یا همین طرح امر به معروف و نهی از منکر انجام شود؟ آیا قرار است دوباره مشکلات سال گذشته تکرار شود که هم ناهیان از منکر دچار مشکل شوند و هم مردم تصور کنند آزادی‌شان صلب شده است. «خانم لطفا موهاتو بکن تو. خیلی بیرونه. زشته»، «به تو چه ربطی داره. همین‌که تو موهاتو می‌پوشونی بسه!» اگر تا هفته گذشته میدان انقلاب را به سمت امیرآباد پیاده گز کرده باشید، شاید کم‌وبیش شاهد این دیالوگ‌ها یا حتی بدتر از آنهم بوده‌اید. خانم‌هایی با چادرهای مشکی که معلوم نیست به کدام گروه و دسته وابسته‌اند، با تذکر لسانی امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند. افرادی که اگر ساعت‌ها هم تماشایشان کنید و وارد بحث با آنها شوید، مدعی‌اند که ربطی به گشت ارشاد ندارند. اما آن‌طرف‌تر، ون‌های گشت ارشاد هم حضور دارند. همان ون‌های معروف که از سال 84 به خیابان‌ها راه پیدا کردند و هنوز که هنوز است پدیده خیابان‌ها به شمار می‌روند. حتی فیلم جنجالی محمدحسین فرحبخش با نام «گشت ارشاد» هم الهام گرفته از فضای موجود در میان همین افراد بود. اما چیزی که این روزها شاید پدیده شده باشد همین حضور افرادی با فواصلی یکسان است که تذکر لسانی می‌دهند و دست به کار دیگری نمی‌زنند. برخوردشان بهتر از گشت‌ ارشاد است و حتی شاید بشود گفت مردم راحت‌تر از آن استقبال می‌کنند، اما خاطره ناخوش حضور گشت ارشاد در خیابان‌ها هنوز در ذهن بسیاری از مردم تردد می‌کند برای همین است که شاهد واکنش‌های گاهی ناخوشایندی از طرف مردم هستیم. حضور این افراد با ظاهر آرام و به دور از هر خشونتی گرچه چندان به چشم نمی‌آید اما این صحنه‌ها نشان می‌دهد که با فرارسیدن فصل گرما حضور گشت ارشاد در خیابان‌ها افزایش خواهد یافت کسانی که تیر تذکرات‌شان به سمت زنان نشانه رفته است.

اما بیایید یادی هم بکنیم از صحبت‌های اخیر رئیس جمهور که روز 23 فروردین در همایش بزرگداشت بانوی انقلاب گفت: «مرد و زن در کنار هم در مسائل اجتماعی، امر به معروف و نهی از منکر هستند. هرچند متأسفانه در جامعه امروز نهی از منکر را فقط و فقط در بعضی از خیابان‌ها آورده‌اند آن هم علیه زنان و بس. امروز بزرگ‌ترین منکر ما بیکاری در جامعه و بزرگ‌ترین معروف توسعه کشور است. امروز بزرگ‌ترین منکر کم‌آبی و بی‌آبی است. چطور شد مقام این منکر و معروف این‌قدر پایین آمد؟ چه کسی منکر و معروف را به چند فرع اسلامی تنزل داد؟»

باز هم مسأله‌ای به نام امر به معروف

سوال اینجاست که این روزها چه باید کرد؟ چه باید کرد که نه اسلام به خطر افتد و نه مسلمین؟ فرج‌الله عارفی عضو کمیسیون اجتماعی، معتقد است امر به معروف و نهی از منکر وظیفه‌ای عمومی است که باید انجام شود.

حالا اینکه به صورت سازماندهی‌شده انجام شود یا فردی، فرق چندانی ندارد. او در این‌باره به «قانون» می‌گوید: «اینکه به صورت سازماندهی‌شده انجام می‌شود به این معنا نیست که هر کسی بخواهد دست به اقدام بزند و تنشی به وجود آورد و برای همین بعضی‌ها نهی از منکر را قبول نمی‌کنند. کسانی که این کار را انجام می‌دهند باید بدانند که امر به معروف و نهی از منکر هم قوانینی دارد. این‌طور نیست که هرکسی از هرجا رسید بیاید و تذکر بدهد.»

به گفته عارفی علاوه بر گشت ارشاد، نیروی انتظامی هم دست به ارشاد و امر به معروف می‌زند اما باید منتظر ماند تا قانونی که در این زمینه وجود دارد، نهایی شود: «شورای نگهبان نظراتی دارد که باید اعمال شود و بعد از آن دست به کار زد.»

مردم به صورت خودجوش امر به معروف می‌کنند

محمد باقری، عضو کمیسیون اجتماعی هم می‌گوید قانون امر به معروف و نهی از منکر اگر وجود خارجی هم نداشت باز هم مردم باتوجه به وظیفه دینی‌شان، هرگز دست از امر به معروف و نهی از منکر برنمی‌داشتند. او در این‌باره به«قانون» می‌گوید: «اصلا با این قانون، شاهکار خاصی هم رخ نداد و حمایت‌های خاصی هم قرار نیست اتفاق بیفتد. قانون امر به معروف تنها مشکلات ناهیان از منکر را حل می‌کند.»

به گفته باقری آن چیزی که باعنوان لایحه در مجلس مطرح شد مشکلی از امر به معروف حل نخواهد کرد و هیچ تاثیر فرهنگسازی نخواهد داشت: «البته الان هم که این اتفاق می افتد تنها باید تذکر لسانی صورت گیرد نه برخورد فیزیکی. مردم یا قبول می‌کنند یا نمی کنند. نباید برخورد فیزیکی‌ای صورت گیرد.»

به مسلمان چیزی را باید گفت که نمی‌داند

دکتر مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران و استاد دانشگاه نیز درباره امر به معروف کردن و تاثیری که دارد و نحوه برخوردی که باید بشود به «قانون» می‌گوید: «کسی که امر به معروف می‌کند باید سرشناس باشد، کسی باشد که همه او را بشناسند، حرفش را قبول داشته باشند که اگر حرفی می‌زند برداشت غلطی از آن صورت نگیرد. اگر رساله ها را بخوانیم متوجه می‌شویم که امر به معروف به معنای زور گفتن نیست. می‌گویند اگر پدری می‌خواهد به دخترش حرفی بزند که ممکن است دختر آن را نپذیرد یا برداشت اشتباه کند بهتر است مادرش آن را بگوید چون ارتباط بهتری با دختر دارد و راحت‌تر می‌تواند حرف‌هایش را بزند. هر کسی نمی‌تواند امر به معروف کند. مخصوصا اگر فردی که مورد امر به معروف قرار می‌گیرد برداشت غلط کرده و آن را فضولی تلقی کند، امر به معروف در اینجا اشتباه است.»

اقلیما معتقد است در کشوری که اسلام حکومت می‌کند یعنی آزادی بیشتر از هرجای دنیاست: «اسلام می‌گوید نباید در زندگی کسی تفحص کرد. امر به معروف کردن، کسی را می‌خواهد که خودش بسیار پاک و سالم باشد. زمانی که امام در فرانسه به سر می‌برد، مردم در ایران داشتند سینماها را آتش می‌زدند. یک‌بار در جمعی با امام بودیم که چهار نفر دیگر هم حضور داشتند از امام خواستم به مردم فتوا دهد که سینماها را آتش نزنند چون بیت المال است. امام فرمودند مردم می‌دانند که سینماها جزو بیت المال است و نیازی نیست ما به آنها بگوییم. به مسلمان چیزی را باید گفت که نمی‌داند؛ مثلا اگر کسی مسلمان است و می‌داند باید حجابش را رعایت کند و نمازش را بخواند ولی این کارها را نمی‌کند دیگر نیازی نیست ما چیزی به او بگوییم.»