خوش‌بینی معنادار ظریف

در مرحله نخست، میان ایران، ایالات متحده و فرانسه اختلاف نظر وجود داشت، اما در 2 آوریل همه آنها با چارچوب توافق که براساس آن در ازای توقف برنامه تسلیحات هسته ای ایران، تحریم های اقتصادی علیه ایران لغو می شوند، موافقت کردند. مورد بعدی درباره سناتور تام کاتن (جمهوری خواه از آرکانزاس) و نامه مشهورش به رهبران جمهوری اسلامی ایران بود که به امضای 47 سناتور جمهوری خواه رسید و هدفش دقیقاً شکست توافق جامع بود. سپس در 20 آوریل، جیسون رضائیان، خبرنگار واشینگتن پست محکوم به چهار جرم از جمله جاسوسی شد.

هیچ کدام از این ها خوش بینی ظریف را تعدیل نکرد و وی هنوز اصرار دارد که توافق می تواند به دست بیاید. وزیر خارجه ایرانی ها می گوید: «من معتقدم که می تواند انجام شود، من معتقدم که باید انجام شود. من معتقدم این یک فرصت برای همه ما است که نباید از دست بدهیم.»

ظریف یک پیغام ویژه هم برای سناتور کاتن داشت. وی که درباره فرآیند لغو تحریم های ایران در سازمان ملل سخن می گفت اعلام کرد: «این برای تمام کشورهای عضو لازم الاجرا خواهد بود، چه سناتور تام کاتن دوست داشته باشد چه نداشته باشد.» حضار در سخنرانی در این لحظه خندیدند.

خوش بینی که ظریف به تصویر کشید، معنادار بود، به ویژه پس از گزارش هایی که درباره وجود اختلافات در زمینه جملات توافق جامع میان دو طرف، منتشر شد. اما ظریف درباره موانع می گوید: «آنها غیرقابل عبور نیستند.» ظریف درباره جمله بندی ها گفت: «آنها می توانند حل شوند و حل خواهند شد.»

در حالی که توافق هسته ای بسیار محتمل است، موانعی بر سر بهبود روابط احتمالی میان ایران و ایالات متحده وجود دارد. لسلی گلب، عضو ارشد شورای روابط خارجی اخیراً در یادداشتی نوشته است: «توافق هسته ای می تواند مسیرها برای آرام کردن درگیری های خطرناک در سوریه، عراق و افغانستان را ممکن سازد.» کای برد هم در نیویورک تایمز نوشته است «توافق هسته ای می تواند در را به سوی بهبود روابط استراتژیک میان آمریکا و جامعه شیعه از جمله ایران باز کند.»

بهبود روابط میان ایران و ایالات متحده حول محور تهدیدات مشترک است. ایران همانند ایالات متحده مجبور به روبه رو شدن با ظهور داعش در عراق و سوریه است و هر دو کشور از بی ثباتی روز افزون در یمن تهدید می شوند. داشتن رابطه همکاری بر سر این قبیل مشکلات ممکن است برای حل آنها کلیدی باشد، اما تهدیدات مشترک همانند منافع مشترک نیستند.

ایران در نفوذ شیعه در عراق منافع دارد، درحالی که منافع ایالات متحده در ثبات است. این تمایز مهم است. شبه نظامیان شیعه مورد حمایت ایران ممکن است قادر به بازپس گیری شهرهای عراقی و سوری باشند، اما بازپس گیری شهرهای سنی توسط ارتش شیعه، منجر به ثبات نمی شود. به طور مثال پس از فتح تکریت، گزارش هایی از اعدام و قطع عضو صورت گرفته است.

چنین تهدیدات مشترک و منافعی در درگیری های یمن هم وجود دارد. ایران و ایالات متحده هر دو با رشد بی ثباتی و قدرت گیری القاعده در یمن، تهدید می شوند، اما منافعشان همپوشانی ندارد. دولت شیعه در یمن دستاورد قابل توجهی از لحاظ ژئوپولیتیکی است. با این وجود برای ایالات متحده، دولت حوثی مورد حمایت ایران، منجر به ایجاد بی ثباتی بیشتر در راستای بحث های فرقه ای است که منجر به ایجاد جنگ داخلی طولانی مدت می شود.

نتیجه ساده این است که در صورت حصول احتمالی توافق هسته ای انتظار تغییر شدید در دیگر حوزه های سیاست خارجی ایران را نداشته باشید. بسیاری از سخنان ظریف در نیویورک برخلاف این نتیجه گیری نیست. در حالی که ظریف تعدادی از طرح های پیشنهادی جالب برای گفت و گوی بیشتر را مطرح کرد، اما اظهارات دیگر وی منجر به ایجاد شک و تردید در بهبود روابط در دیگر حوزه های سیاست خارجی شد. به طور مثال ظریف درباره حملات هوایی سعودی ها در یمن گفت: «ما نمی توانیم قبول کنیم که شما مردم را برای تسلیم کردن، بمباران کنید.»