پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :
لوان جاگاريان، سه سال و نيم است كه به عنوان سفير روسيه در تهران حضور دارد. ٢٠ سال پيش نيز به عنوان دبير اول سفارت روسيه در تهران فعاليت كرده است. مشروح گفت‌وگوي «اعتماد» با لوان جاگاريان در پي مي‌آيد.
تا يك ماه ديگر، دو سال از آغاز به كار دولت يازدهم با هدايت حسن روحاني مي‌گذرد. در اين مدت دو ساله، روابط تهران و مسكو چگونه بوده است؟
مقدم بر هر چيز، از تشريف‌فرمايي شما تشكر مي‌كنم. به ساختمان تاريخي سفارت فدراسيون روسيه در جمهوري اسلامي ايران خوش آمديد. من از گفت‌وگو با خبرنگاران ايراني براي ارايه ديدگاه‌هاي روسيه چه در خصوص روابط دوجانبه و چه در خصوص مسائل منطقه‌اي استقبال مي‌كنم. در رابطه با سوال شما درباره روابط دوجانبه ايران و روسيه در طول دو سال گذشته بايد بگويم كه ما چه در زمان دولت آقاي روحاني و چه در زمان قبل از دولت آقاي روحاني، روابط خوبي با جمهوري اسلامي ايران داشته‌ايم و فكر مي‌كنم كه روسيه در خط مشي سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران جايگاه خاص و ويژه‌اي داشته باشد و بايد خاطرنشان كنم كه رفت و آمدهاي دوجانبه بعد از آنكه جناب روحاني به عنوان رييس‌جمهور انتخاب شدند، بسيار افزايش يافته است. ما در ابعاد سياسي و در خصوص موضوعات مختلف همكاري‌هاي خوبي را داريم؛ به طور مثال، در مورد سوريه، عراق، افغانستان، يمن و خزر، مسكو و تهران همكاري‌هاي خوبي با يكديگر دارند. بايد يادآور بشوم كه اكثر ديدگاه‌هاي روسيه و ايران بسيار به يكديگر نزديك و با هم منطبق هستند. همچنين بايد اشاره كنم در مراسم تحليف آقاي روحاني، آقاي نارشكين، رييس مجلس دوماي روسيه حضور داشتند. بايد خاطرنشان كرد در ماه آوريل سال جاري، چند هيات عاليرتبه روسي از تهران بازديد كردند؛ معاون رييس شوراي عالي امنيت ملي روسيه به تهران آمد و ملاقات خوبي با آقاي شمخاني و معاون‌شان آقاي ايرواني داشتند كه بعد آقاي شمخاني به روسيه سفر كردند. سپس يك هيات عاليرتبه كه در راس آن دستيار آقاي پوتين بود بنا به دعوت آقاي ستاري، معاون علمي و فناوري رياست‌جمهوري به ايران آمدند كه در زمينه‌هاي فناوري و آموزش با يكديگر به رايزني و مذاكره پرداختند كه اميدوارم به نتايج خوبي دست يابند. پس از اين هيات، هياتي از سازمان انرژي اتمي روسيه (روس اتم) از ايران بازديد كرد كه در راس آن، معاون مديركل روس اتم قرار داشت كه مذاكرات بسيار مثبتي با آقاي صالحي رييس سازمان انرژي اتمي و معاون ايشان، آقاي كمالوندي داشتند.
پس مي‌توان گفت در اين مدت شاهد افزايش روابط ميان دو كشور بوده‌ايم.
بله، اما بايد يادآوري كنم در زماني كه ما از سطح حجم روابط، مراودات و همكاري‌هاي سياسي ميان دو كشور راضي هستيم اما از سطح و حجم همكاري‌هاي‌مان در حوزه مسائل اقتصادي ناراضي هستيم چراكه در حال حاضر اين سطح همكاري‌هاي اقتصادي دو كشور با ظرفيت‌هاي دو كشور منطبق نيست.
به نظر شما چه مسائلي موجب شده است تا اين سطح همكاري‌هاي اقتصادي ايران و روسيه همانند مسائل سياسي نباشد؟
عوامل مختلفي براي اين مساله وجود دارد؛ هم مسائل عيني و هم مسائل انتزاعي. شما اطلاع داريد روسيه تحريم‌هاي اعمال شده يكجانبه‌اي كه از سوي امريكا و اتحاديه اروپا صورت گرفته است را قبول ندارد و آنها را محكوم كرده ولي ما نمي‌توانيم براي خريد و فروش از دلار و يورو استفاده كنيم. از طرفي، مشكلات فني نيز در اين باره زياد است. من اميدوار هستم كه رفت‌و آمدهاي تجار ايران و روسيه براي اصلاح اين روند منفي كمك كننده باشد. ما هم اينك در آستانه برگزاري دومين كميسيون همكاري‌هاي مشترك هستيم كه در فصل پاييز در روسيه برگزار مي‌شود و اميدوارم به زودي تاريخ دقيق و مشخص اين اجلاس اعلام شود.
در صحبت‌هاي‌تان بيان كرديد كه روسيه جايگاه خاصي براي سياست خارجي ايران دارد. ايران چه جايگاهي در سياست خارجي روسيه دارد؟
ايران براي روسيه، جايگاه مهمي دارد. به هر حال ايران همسايه جنوبي روسيه است. ايران يك كشور قدرتمند و پرنفوذ است و شك ندارم كه مي‌تواند نقش بسيار سازنده و مثبتي براي حل و فصل مناقشات سوريه، افغانستان، يمن و عراق داشته باشد و لذا در اين زمينه‌ها ما با جمهوري اسلامي ايران همكاري مي‌كنيم.
اگر بخواهيد عنواني براي اين نوع همكاري ميان تهران و مسكو داشته باشيد، از آن به عنوان همپيمان و متحد استراتژيك يا قدرت منطقه‌اي يا يك همسايه اسم مي‌بريد؟
طبيعتا ايران متحد نظامي روسيه نيست. متحد نظامي روسيه، قزاقستان، قرقيزستان، ارمنستان و بلاروس هستند ولي در عين حال، بي ترديد يك كشور قدرتمند و مستقل است كه موجب شده تا ما با كشور مستقل ايران براي بهبود روابط با كشورهاي همجوار و منطقه همكاري داشته باشيم.
پس برداشت من اين است كه روسيه، ايران را يك قدرت منطقه‌اي مي‌داند.
بله؛ در نوبه اول ايران را قدرت منطقه‌اي مي‌داند ولي ايران فقط در اين منطقه فعال نيست بلكه فراتر از منطقه فعال است. ما مي‌دانيم كه ايران در آفريقا بسيار فعال است و چند روز پيش نيز وزير خارجه آفريقاي جنوني به تهران آمده بود. همچنين ايران در امريكاي لاتين و جنوب شرق آسيا بسيار فعال است پس ايران را مي‌توان كشوري جهاني دانست.
از عدم انطباق همكاري‌هاي اقتصادي ايران و روسيه در سطح اقتصادي گلايه داشتيد، به مساله تحريم‌ها اشاره كرديد. در اين پرونده روسيه نيز به نوعي پايش گرفتار است چراكه روسيه تقريبا از ابتداي فعاليت هسته‌اي كشورمان در ايران فعاليت داشته و با ايران همكاري كرده است ولي هنگامي كه پرونده هسته‌اي ايران به شوراي امنيت سازمان مي‌رود، به قطعنامه‌هاي تحريمي شديد‌اللحن عليه اين پرونده راي مثبت مي‌دهد. آيا اين يك نوع رويكرد دوگانه و متضاد با يكديگر نيست؟
هيچ دوگانگي در اين باره وجود ندارد. اگر بخواهيم آن زماني كه اين تحريم‌ها اعمال شد و اين زمان كه در حال مذاكره هستيم را مقايسه كنيم بايد بگويم كه تغييرات بسيار زيادي در اين مدت رخ داده است.
قبلا كه تحريم‌ها اعمال شد، زمان و شرايط چطور بود؟
آن‌طور كه من اطلاع دارم، دولت روسيه مجبور بود تا با كشورهاي غربي و چين در خصوص تحريم‌ها با يكديگر متحد شوند.
مجبور بود؟
منظورم الزام و اجبار نيست بلكه ما در اين باره تصميم گرفتيم. اين مساله، اراده دولت روسيه بود و من نمي‌توانم سياست دولت روسيه را تفسير كنم.
اگر به مقطع حداقل چهار سال پيش برگرديم باز. . .
اين مساله براي چهار سال گذشته نبوده است.
اولين تحريم‌ها عليه ايران در سال‌هاي ٢٠٠٦ و ٢٠٠٧ ميلادي اعمال شد كه اين پروسه تا سه، چهار سال قبل ادامه داشت. در آن سال‌ها، كشورهاي غربي بهانه شان براي تحريم‌ها، نگراني‌هايي بود كه از پرونده هسته‌اي ايران داشتند. آيا روسيه نيز از فعاليت هسته‌اي ايران نگراني داشت؟
من به شما يك پيشنهاد مي‌كنم. ما در حال حاضر، در آستانه امضاي توافق همه‌جانبه هستيم و در اين زمينه، روسيه بسيار تلاش مي‌كند تا اين مذاكرات، هم سازنده باشد و به يك نتايجي دست يابيم. رفت و آمدهاي متخصصان روسيه در اين زمينه بسيار افزايش يافته است. شما چرا به زماني كه گذشته است، نگاه مي‌كنيد؟ شما به جلو نگاه كنيد. بايد براي آينده بيشتر فكر كنيم. شما ببينيد كه موضوع سامانه اس-٣٠٠ كه روسيه داوطلبانه اين را پذيرفته آن را تحويل دهد. همزمان با تحريم‌هاي چند جانبه اين سامانه ممنوع شده بود ولي ما در اين باره تجديدنظر كرديم. مشاهده كرديم كه دورنماي بسيار مثبتي در اين باره به وجود خواهد آمد. ما تصميم گرفتيم ممنوعيت تحويل را لغو كنيم و آمادگي كامل داريم تا تعهدات خود را به صورت كامل رعايت كنيم.
ايران در سال ٢٠٠٧ قراردادي در خصوص سامانه موشكي اس- ٣٠٠ با روسيه منعقد كرد ولي در زمان آقاي مدودف با آنكه اين قرارداد امضا شده بود ولي تحويل آن به حالت تعليق درآمد. دليل لغو تحويل يكجانبه اين مساله از سوي مسكو چه بود؟
آقاي پوتين در اين باره توضيحات كاملي را بيان كردند. من به شما توصيه مي‌كنم تا بيانيه آقاي پوتين را در اين باره به دقت بخوانيد.
به خاطر تحريم‌هاي صورت گرفته عليه ايران بود؟
اين تصميم داوطلبانه روسيه بود. در آن زمان، يك دولت ديگري در ايران بر سركار بود. درست است؟ الان يك دولت جديد برسركار است. آيا شما هيچ تغييراتي را در روند مذاكرات هسته‌اي احساس نمي‌كنيد؟ آيا در اين باره تفاوتي را بين دولت پيشين و دولت فعلي در اين باره نمي‌بينيد؟
بله. تفاوت‌هايي در اين باره وجود دارد ولي سياست‌هاي جمهوري اسلامي ايران در مساله هسته‌اي همواره يكسان بوده است.
آيا پيشرفتي صورت گرفته؟
بله. پيشرفتي نيز انجام شده است ولي تحريم‌هايي نظامي عليه ايران در مورد تسليحاتي با كاربرد دوگانه و تهاجمي بوده است ولي اس- ٣٠٠، يك سامانه دفاعي است. خيلي‌ها اين تصميم از سوي دولت وقت روسيه را نشات گرفته از نزديكي روسيه و امريكا در سال‌هاي ٢٠٠٩ و ٢٠١٠ مي‌دانستند. اين تحليل را چقدر قبول داريد؟
من فكر مي‌كنم ما مشاهده مي‌كنيم كه با رياست‌جمهوري آقاي روحاني، يك روند خيلي مثبت جدي به وجود آمده است؛ ما اميدواريم به توافق نهايي برسيم و لذا درباره تحويل اس- ٣٠٠ تصميم به تجديدنظر گرفتيم.
بسياري در ايران اعتقاد دارند كه با رياست‌جمهوري محمود احمدي‌نژاد در سال ٢٠٠٥، دستگاه ديپلماسي ايران بيش از هر زماني به شرق و به خصوص روسيه نزديك‌تر شد. مي‌خواهم بگويم اگر تغييراتي در دولت جديد ايران رخ داده كه دولت روسيه به خاطر آن چنين تصميماتي را اتخاذ كرده، در دولت قبلي، روابط ايران و روسيه بيش از هر زماني افزايش يافته بود.
منظور من از تفاوت فقط در مساله روند هسته‌اي و مذاكرات است. در آن زمان آقاي احمدي‌نژاد كه مسووليت مذاكرات برعهده شوراي عالي امنيت ملي بود ولي در حال حاضر مذاكره كنندگان چه كساني هستند، وزارت امور خارجه. ما مي‌بينيم كه در آن زمان پيشرفتي در بعد هسته‌اي نبوده است ولي اكنون مشاهده مي‌كنيم در دولت آقاي روحاني كه اين پرونده از شوراي عالي امنيت ملي گرفته شده و به وزارت خارجه برگشته و مذاكرات روند مثبتي به خود گرفته است.
موضع روسيه نسبت به مذاكرات هسته‌اي ايران و ١+٥ چيست؟
آقاي پوتين چندين بار تاكيد كردند كه ايران حق استفاده از فعاليت اتمي دارد و ما اين مساله را با گسترش همكاري اتمي روسيه با ايران نشان مي‌دهيم. ما در حال حاضر درباره راكتور شماره دو و سه در بوشهر در حال همكاري هستيم. از سويي، ايران حق غني‌سازي دارد ولي اين مساله همراه با رعايت تعهدات نظامي و همكاري با آژانس بين المللي انرژي اتمي است.
برخي منابع نزديك به تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي ايران بيان مي‌كنند كه روسيه و چين، دو هياتي هستند كه نظرات و مواضع نزديكي با جمهوري اسلامي ايران دارند. شما اين مساله را تاييد مي‌كنيد؟
ما با هيات ايراني هم مذاكرات دوجانبه داشته‌ايم؛ چه در ايران و چه در مسكو و چه در پايتخت‌هاي ديگر و شباهت بسياري ميان برخوردهاي ما و ايران وجود دارد ولي در عين حال، شما اطلاع داريد كه ما طرفدار اين مساله هستيم كه يك برخورد و صداي واحدي در ميان كشورهاي ١+٥ وجود دارد و نمي‌خواهيم سوءتفاهمي در اين زمينه ميان كشورهاي غربي از يك طرف و روسيه و چين در طرف ديگر ايجاد شود. دوستان ايراني نيز اين مساله را قبول دارند و تبليغ هم مي‌كنند و مي‌گويند براي ما آسان‌تر است كه با ١+٥ يكصدا صحبت كنيم.
از تمايل صداي واحد در ١+٥ سخن گفتيد. آيا اين صداي واحد، هم اينك در اين گروه شنيده مي‌شود؟
ما در اين زمينه مي‌بينيم كه پيشرفت‌هاي بسيار مثبتي به وجود آمده است. ما تلاش مي‌كنيم كه هم‌صدا باشيم چراكه اين مساله روند مذاكرات را آسان‌تر مي‌كند. اگر اين مساله وجود نداشت، به هيچ پيشرفتي نمي‌رسيديم.
هم اينك در خصوص دستيابي به توافق چقدر اميدوار هستيد؟
به شكلي كه من اطلاع دارم، هم نمايندگان عاليرتبه امريكا با ايران به طور مستقل مذاكره مي‌كنند كه اين قبلا نبوده است. درست است؟ اين ديگر تابو نيست. اين خيلي خوب است ولي مشاهده مي‌كنيم طرحي كه اكنون وجود دارد، پرانتزهاي بسياري وجود دارد و وظيفه عمده ما، شما و كشورهاي غربي و چين است تا هر چه سريعتر تمامي اين پرانتزها را برطرف كنيم.
نظري در ايران وجود دارد كه روسيه در مذاكرات، تمايل چنداني براي دستيابي به توافق نهايي ندارد. شما اين مساله قبول داريد.
خير. كساني مي‌توانند اين ادعا را بكنند كه مخالف خوب بودن و بهبود روابط ايران و روسيه هستند. من اين مساله را تكذيب و به طور قطع، رد مي‌كنم.
پس روسيه خواهان دستيابي به توافق است؟
بله. اگر اينگونه نبود، پس چرا هيات‌هاي روسي مكررا رفت و آمد مي‌كنند؟
به نظر روسيه، توافق هسته‌اي خوبي كه در مذاكرات بايد به دست آيد، چه توافقي است؟
توافقي است كه هم منافع ايران را به شكل كامل مدنظر بگيرد و از سويي، نگراني‌هايي كه در خصوص پرونده هسته‌اي ايران وجود دارد، به شكل كامل حذف بشود؛ هم به نفع كشورهاي غربي و هم به نفع ايران باشد.
يعني همان بازي برد- برد كه آقاي روحاني مطرح كردهاند؟
بله.
روسيه نيز به دنبال بازي برد - برد است؟
بله. ما از اول نيز دنبال همين مساله بوده‌ايم.
به نظر مي‌رسد با دستيابي ايران و ١+٥ به يك توافق جامع هسته‌اي، بسياري از موانعي كه در روابط ايران و غرب وجود دارد، از بين مي‌رود. آيا اين مساله براي روسيه هم يك برد محسوب مي‌شود؟ نظر روسيه از نزديكي ايران و غرب پس از دستيابي به توافق چيست؟
خيلي مثبت است. زيرا اين تحريم‌هاي يكجانبه اعمال شده عليه ايران، موانعي را براي تجار روسيه ايجاد كردهاند و اين نقش خيلي منفي را دارد. دوم، اين مساله ثابت خواهد بود و ما ديگر شاهد شنيدن تهديدها عليه ايران كه بمباران و حمله نظامي مي‌كنيم، نخواهيم بود.
نظر روسيه نسبت به اين تهديدات چيست؟ در صورت وقوع چنين مسائلي، واكنش روسيه چه خواهد بود؟
ما هميشه مخالف حل و فصل نظامي مناقشات موجود هستيم. به نظرم فقط بايد از طريق گفت‌وگو و مذاكرات در پي حل آنها باشيم. ما چنين تهديداتي را محكوم مي‌كنيم.
به فضاي حاصل شده در پي مذاكرات صورت گرفته هسته‌اي در دوران آقاي روحاني اشاره كرديد كه نقش مهمي در تصميم‌گيري رييس‌جمهور پوتين در خصوص لغو ممنوعيت تحويل سامانه اس- ٣٠٠ به تهران داشته است. برخي، از رايزني‌هاي گسترده روسيه با رژيم اسراييل در اين باره خبر مي‌دهند. آيا اين مساله صحت دارد؟
خير. روسيه يك كشور مستقل است كه مستقلانه تصميم مي‌گيرد.
اطلاع هم نداده بوديد؟
ما با آنها مشورت نكرديم. فقط به آنها اطلاع داديم و آنها را در جريان گذاشتيم.
نظر آنها چه بود؟
طبيعتا منفي است.
آيا آنها با همراهي غرب فشارهايي را بر روي روسيه آورده‌اند تا مسكو از تصميم خود منصرف شود؟
هيچ‌كس نمي‌تواند بر روسيه فشار بياورد. روسيه يك كشور قوي و قدرتمند است و به كسي اجازه فشار بر خود را نمي‌دهد. فقط آنها ابراز نگراني كردند ولي ما جواب داديم كه ايران هيچ كشوري را تهديد نمي‌كند و تهديدي نيست.
با علم به اين موضوع كه ايران تهديد نيست، چرا روسيه از دادن سامانه دفاعي اس- ٣٠٠ به ايران خودداري كرد؟
من از شما مي‌خواهم كه بيانيه آقاي پوتين را به دقت بخوانيد.
حال كه شما مرا به بيانيه آقاي پوتين ارجاع مي‌دهيد، با توجه به دستور ايشان، زمان تحويل اين سامانه دفاعي به ايران در چه مقطعي خواهد بود؟ آيا در مقطعي هشت ساله است؟
خير. اين موضوع بسيار حساس است و ساختارهاي مربوطه هر دو كشور در اين رابطه در حال رايزني هستند. مهم اين است كه ما بتوانيم در اين باره هر چه سريعتر به يك توافقي دست‌يابيم ولي ما اين را علني نمي‌كنيم.
پس مي‌توان انتظار داشت كه اين سامانه دفاعي در زماني كوتاه به ايران تحويل داده شود؟
من در رابطه با زمان‌بندي نمي‌توانم اظهارنظري بكنم. فقط كساني كه در اين رابطه مسووليت دارند، بايد در اين خصوص مذاكره بكنند، يعني مسوولان وزارت دفاع هر دو كشور و ساختارهاي ديگر. وارد جزييات نمي‌شويم چون موضوع بسيار بسيار حساس است.
در صورت دستيابي به توافق، روابط تهران و مسكو با چه جهشي روبه‌رو خواهد شد؟
روابط دو كشور گسترش خواهد يافت. دو كشور مي‌توانند در موضوعات مختلف همكاري‌هاي گسترده‌تر با يكديگر داشته باشند. برخي شركت‌هاي بزرگ روسيه مانند شركت‌هاي نفتي در حال حاضر نمي‌توانند به ايران بيايند ولي در صورتي كه اين تحريم‌ها لغو شوند، آنها چنين امكاني را به دست خواهند آورد.
يكي از پرونده‌هايي كه تهران و مسكو با يكديگر همكاري و همگرايي بسياري در آن دارند، پرونده بحران سوريه است. دليل همكاري و همگرايي دو كشور در اين پرونده را چه مي‌دانيد؟ چه دليلي موجب حمايت روسيه از دولت بشار اسد شده است؟
چند مساله در اين باره وجود دارد؛ اول، كسي نمي‌تواند اصرار كند كه بشار اسد بايد برود و فقط مردم سوريه بايد تصميم‌گيري كنند كه چه كسي بايد رييس‌جمهور باشد و روسيه و ايران نسبت به اين مساله هم‌عقيده هستند. دوم، هم تهران و هم مسكو مخالف هر گونه مداخله در امور داخلي سوريه هستند. سوم، زماني كه سازمان‌هاي تروريستي كه در سوريه در حال فعاليت هستند تا دولت قانوني بشار اسد را سرنگون كنند، يعني داعش و جبهه النصره، تا زماني كه فقط در خاك سوريه محدود بودند، بچه‌هاي خوبي براي كشورهاي غربي و برخي كشورهاي منطقه حساب مي‌شدند ولي هنگامي كه آنها به عراق آمدند و عليه دولت قانوني عراق وارد جنگ شدند، اين سازمان‌هاي تروريستي به بچه‌هاي بد تبديل شدند. اين نشانگر چيست؟ نشانگر برخورد دو گانه غرب نسبت به مساله تروريسم است.
نشست‌هايي از سوي روسيه براي حل بحران سوريه در حال پيگيري است. در روزهاي اخير نيز شاهد برگزاري اجلاس مذاكرات صلح در ژنو از سوي نماينده دبيركل سازمان ملل در امور سوريه هستيم. مسكو چه تصميماتي براي حل و فصل هر چه زودتر بحران سوريه دارد؟
در مسكو در اين باره، دو اجلاس برگزار شد كه فرصت خوبي بود تا نمايندگان معترضان دولت سوريه بيايند و آزادانه نظرات خود را بيان و به تبادل نظر بپردازند. متاسفانه برخي معترضان به اين اجلاس نيامدند اما نمايندگان دولتي روسيه در اين اجلاس شركت نكردند و فقط دانشمندان و كارشناسان روسي در اين اجلاس بودند. ما فقط اين اجلاس را افتتاح كرديم و سپس هيچ دخالتي در اين باره نكرديم. فقط اجلاس را افتتاح كرديم تا امكان تبادل نظر در‌اين‌باره به وجود بيايد.
يكي ديگر از بحران‌هاي كنوني منطقه خاورميانه، بحران يمن است. نظر روسيه نسبت به اين بحران و حمله نظامي چند كشور به رهبري عربستان به يمن چيست؟
لازم است در اين باره به مردم يمن هم فكر كنيم. روسيه پيشنهاد كرده است تا يك وقفه (آتش‌بس) انسان‌دوستانه اعلام شود تا امكاني به وجود آيد كه هم سازمان‌هاي بين المللي و هم كشورهاي ثالث كمك‌هاي انسان‌دوستانه خود را به يمن و مردم اين كشور ارسال كنند. از طرفي، ما طرفدار شروع گفت‌وگوها ميان تمامي جريان‌هاي يمني و طرفين درگير هستيم، از جمله جنبش حوثي. حوثي‌ها حتما بايد در اين مذاكرات شركت كنند و هر نيروي داخلي كه در يمن نقشي دارد، در اين مذاكرات بايد باشند البته به غير از تروريست‌ها مانند القاعده.
آيا دولت مسكو تصميمي براي ارسال كمك‌هاي انسان‌دوستانه به يمن دارد؟
ما چند فروند هواپيما به صنعا فرستاده‌ايم و كمك‌هاي انسان‌دوستانه‌مان را با اين پروازها منتقل كرده‌ايم، ولي در حال حاضر از چنين امكاني برخوردار نيستيم چون در آنجا عمليات جنگي در حال انجام است؛ ولي پس از تامين صلح پايدار فكر مي‌كنم روسيه كمك‌هاي انسان‌دوستانه خود را حتما مي‌فرستد.
آيا روسيه قطعنامه‌اي براي پايان بحران يمن يا ايجاد همين وقفه به شوراي امنيت خواهد برد؟
در اين باره صحبت‌هاي زيادي صورت گرفت و در همين خصوص يك قطعنامه تصويب شد كه فكر مي‌كنم قطعنامه ٢٢١٦ باشد.
آنچنان به نفع مردم يمن نبود.
ما به آن راي ممتنع داديم.
دليل اين راي ممتنع چيست؟
ما در اين باره هم به دوستان ايراني و هم به حوثي‌ها توضيحات لازم را داده‌ايم و آنها در جريان هستند.
به حوثي‌ها هم گفته‌ايد؟
بله. ما با حوثي‌ها نيز تماس داريم. سفارت ما در صنعا فعال است و اين پيام منتقل شده است.
واكنش حوثي‌ها نسبت به اين مساله چه بود؟
اگر صادقانه بگويم راضي نيستند ولي بايد خاطرنشان كنم كه ما با دوستان ايراني در اين‌باره گفت‌وگوها و رايزني‌هاي مستمري داريم. آقاي اميرعبداللهيان و همتاي روسي ايشان، آقاي باگدانف رايزني‌هاي تلفني منظمي دارند. اينجانب هفته‌اي يك‌بار در وزارت امور خارجه هستم و درست مانند خانه دوم ما شده است.
واكنش ايران نسبت به راي ممتنع روسيه چه بود؟
دولت ايران نيز نظرات خود را دارد. ممكن است در اين خصوص اختلاف نظري هم وجود داشته باشد ولي فكر نمي‌كنم مانعي براي رايزني‌ها در خصوص يمن براي تهران و مسكو باشد.
پس اين برداشت را مي‌توان داشت كه ايران نسبت به راي ممتنع روسيه به آن قطعنامه ناراضي باشد؟
بله.
چقدر خوشبين هستيد كه بحران‌هاي منطقه‌اي نظير سوريه و يمن در بازه يك سال آينده حل و فصل شوند؟
من ديپلمات هستم و بايد خوشبين باشم. البته در اين باره تلاش خواهيم كرد. آنچه مربوط به ابتكارات آقاي استفان دي ميستورا است، ما از آن تلاش‌ها اعلام حمايت كرديم و از هر تلاشي كه كمك به حل و فصل مناقشه سوريه كند، حمايت مي‌كنيم.
اگر موافق باشيد، نگاهي هم به بحران‌هاي ديگر منطقه‌اي مانند بحران اوكراين داشته باشيم. آيا اين تنش كه ميان روسيه و غرب ايجاد شد، موجب نزديكي روسيه به ايران شده است؟
روابط تهران و مسكو هيچ ربطي به بحران اوكراين ندارد. غربي‌ها در اين باره تحريم‌هايي را انجام دادند كه ما نيز نسبت به اين مساله پاسخ قطعي داديم، هر چند در اين باره همكاري‌هاي ما با ايران در خصوص مسائل كشاورزي و شيلات افزايش يافته است.
آيا اختلاف نظر روسيه و غرب در خصوص بحران اوكراين مي‌تواند خود را در مساله هسته‌اي نيز به نمايش بگذارد؟
خير. روس‌ها ضرب‌المثلي دارند كه محتوايش اين است كه هر چيز به خودش ربطي دارد و تنش روسيه با غرب در اوكراين هيچ ربطي به مساله هسته‌اي ندارد. اين دو موضوع جداگانه از هم هستند. ما در مساله هسته‌اي همكاري كرده‌ايم، مي‌كنيم و خواهيم كرد. آنچه در اوكراين پس از يك سال و نيم گذشته است، اين بود كه شاهد بركناري آقاي يانكوويچ، رييس‌جمهور قانوني اين كشور با زور هستيم. اين يك كودتاي نظامي بود كه غيرقانوني صورت گرفت. كشورهاي غربي از اين كودتا حمايت كردند. ما اين مساله را با مساله يمن مقايسه مي‌كنيم. آقاي هادي، رييس‌جمهور يمن با اعتراض مردم اين كشور به عربستان فرار كرد و غربي‌ها اعتراض كردند و گفتند كه او رييس‌جمهور قانوني است. ما از آنها مي‌پرسيم كه چطور از آقاي يانكوويچ حمايت نكرديد؟ من خودم به عنوان ناظر از سوي سازمان همكاري و امنيت اروپا در انتخابات اوكراين در سال ٢٠١٠ شركت كردم كه يانكوويچ به عنوان رييس‌جمهور انتخاب شد. چرا او را بركنار كرديد؟ لذا برخورد كشورهاي غربي نسبت به مناقشه اوكراين برخوردي دوگانه است.
ارزيابي شما از موضع‌گيري ايران در برابر بحران اوكراين چگونه بود؟
خيلي مثبت و خيلي سازنده. ما از برخورد ايران نسبت به بحران اوكراين راضي هستيم.
در پي بحران اوكراين، امريكا و برخي كشورهاي اروپايي يكسري تحريم‌هايي را نسبت به روسيه اعمال كردهاند كه شما از پاسخ محكم روسيه سخن گفتيد كه خود را در مساله نفت و گاز نشان داده. . .
هنوز نه.
ولي در مورد نفت و گاز تهديد كه كرده‌ايد.
ما هيچ كشوري را تهديد نكرده ايم. روسيه تهديد نمي‌كند؛ ما مثل غربي‌ها نيستيم كه بخواهيم تهديدي بكنيم.
يعني روسيه مي‌خواهد سياست خود براي فروش نفت و گاز را به كشورهاي اروپايي همچنان ادامه بدهد؟
ما آمادگي لازم را داريم؛ آنها هستند كه آمادگي ندارند. آنها تمايل دارند تا در اين باره تحريم بكنند. ما در اين باره مشكلي نداريم.
با وقوع اين بحران، خيلي‌ها معتقدند كه اتحاديه اروپا در پي يافتن جايگزيني براي تامين نفت و گاز خود است و براي همين خيلي از نگاه‌ها متوجه ايران شده است. واكنش مسكو به اين مساله چيست؟
اين مساله براي ما تهديدي نيست چون ما جايگاه خاصي در بازار اروپا داريم و ثابت كرده‌ايم كه روسيه تامين كننده مطمئني براي كشورهاي غربي است. شما اشاره درستي كرديد كه برخي كشورها در جست‌وجوي جايگزين گاز روسيه هستند چون مي‌خواهند فشار خود نسبت به روسيه را افزايش دهند ولي آنچه مربوط به انتقال گاز از ايران به اروپا مي‌شود، ما صحبت‌هاي بسياري را قبلا شنيده‌ايم؛ در مورد خط انتقال نابوكو. ولي با اين وجود، از زمان حرف و جست‌وجو تا زمان فاز اجرايي، زمان بسياري وجود دارد. ضمنا بايد در مساله هسته‌اي نيز به نتيجه‌اي دست‌يافت. ما نسبت به اين مساله اميدوار هستيم ولي كسي نمي‌تواند تضميني بدهد كه اين مساله تا آخر ماه ژوئن محقق خواهد شد.
برخي منابع خبري ايراني و منابع غربي از مخالفت‌هاي گاه بي گاه روسي در روند مذاكرات سخن مي‌گويند. دليل اين اقدام روسيه چيست؟ به عبارتي، خط قرمز راستين روسيه در پرونده هسته‌اي ايران چيست؟
من گفته‌ام كه روسيه به دنبال نتيجه بازي برد- برد است تا دو طرف راضي باشند. آن كسي كه مي‌گويد روسيه از خود در مذاكرات جديت نشان نمي‌دهد، من اين مساله را به‌شدت تكذيب مي‌كنم.
ايران از سال ٢٠٠٤ ميلادي عضو ناظر سازمان همكاري‌هاي شانگهاي است و روسيه نيز يكي از اعضاي اصلي آن. روسيه در راستاي هموارسازي عضويت ثابت ايران در اين سازمان همكاري، چه اقداماتي را انجام داده است؟
چندي پيش معاون وزير امور خارجه آقاي مارگونف در اين باره مذاكرات مفصلي را انجام دادند. موضع روسيه در اين باره بسيار روشن است و ما طرفدار عضويت دايم جمهوري اسلامي ايران در سازمان همكاري‌هاي شانگهاي هستيم.
به نظر شما، آيا اين حق عضويت به شكل كامل به ايران در اجلاس بعدي اين سازمان داده خواهد شد؟
اين خيلي زود است. نه ايران و نه پاكستان و نه هند اين عضويت را در نشست شهر اوفا كه نهم ماه جولاي برگزار مي‌شود، دريافت نمي‌كنند. ما از آقاي روحاني دعوت كرده‌ايم تا در اين نشست به عنوان رييس‌جمهوري اسلامي ايران و به عنوان عضو ناظر شركت كنند. در آن نشست تصميم نمي‌گيرند كه حق عضويت داده مي‌شود. آنها بايد اعلام كنند كه اين روند شروع شده و اين روند بسيار طولاني است چراكه كشوري كه مي‌خواهد اين عضويت را دريافت كند بايد ٢٧ تفاهمنامه و سند همكاري را امضا كند. از سويي، روسيه در آنجا نقش مهمي دارد ولي براي تصميم نهايي براي عضويت قطعي كشوري، نياز به اتفاق آراست كه لازم است تمامي كشورهاي عضو سازمان همكاري‌هاي شانگهاي اين را بپذيرند و اينگونه نيست كه روسيه دستور بدهد تا ايران عضو شود و تمامي كشورهاي عضو چنانچه كوچك هم باشند، همگي از حق راي يكساني برخودار هستند.
فكر مي‌كنيد زمان قطعي پيوستن ايران به اين سازمان كي باشد؟
اين مساله نيازمند رفع تحريم‌هاي اعمال شده از سوي شوراي امنيت است.
حتي اگر توافق هسته‌اي نيز تا پايان ماه ژوئن به دست بيايد، اين امكان فراهم نيست؟
اين خيلي زود است و بايد يك روند نسبتا طولاني پيموده شود. روند كار و عضويت نيز مرحله به مرحله است. با اين وجود و با توجه به سوال شما، روسيه بسيار تلاش مي‌كند و تلاش نيز خواهد كرد ولي به اين مساله اشاره كنيد كه براي عضويت، نياز به اتفاق آراست.
از تلاش روسيه سخن گفتيد. آيا روسيه در اين خصوص لابي و رايزني كرده است؟
ما در حال رايزني هستيم.
در پي اين رايزني‌ها توانسته‌ايد نظر مثبتي را هم جلب كنيد؟
ما در حال تلاش هستيم و بدانيد كه دوستان ايراني ما، چه در وزارت امور خارجه و چه در ساختارهاي ديگر در جريان اين تلاش‌ها هستند.
چشم‌انداز روابط تهران و مسكو را چگونه مي‌بينيد؟
به نظر چشم‌انداز مثبتي وجود دارد و من نسبت به اين مساله بسيار خوشبين هستم. ما تلاش كرده و خواهيم كرد. چه من و چه دوستان ايراني ما در ساختارهاي دولتي دو كشور در حال تلاش براي ارتقاي همكاري‌ها هستند.
و بر سر اين چشم‌اندازها، چه موانعي وجود دارد كه بايد از سر راه برداشته شود؟
موانع عيني آنچناني‌اي وجود دارد اما چند مورد غير عيني (انتزاعي) است كه ما مي‌توانيم با همكاري‌هاي مشترك آنها را از سر راه برداريم. ما بايد بيشتر و بهتر يكديگر را بشناسيم. رفت و آمدها بايد بيشتر شود. به طور مثال، ما در حال تلاش براي تسهيل روند صدور رواديد براي عده‌اي از شهروندان دو كشور هستيم؛ كه در مرحله اول براي تجار، دانشمندان و دانشگاهيان است. آقاي چگيني، مديركل كنسولي وزارت امور خارجه در اين باره سفري به روسيه خواهند داشت و ما تلاش كرديم تا اين سفر انجام شود و ان‌شاء‌الله از فصل پاييز سرويس‌هاي كنسولي هر دو كشور به مذاكره بپردازند. ما طرحي را پيشنهاد كرديم كه كمك خواهد كرد. رفت و آمدها ميان دانشجويان و دانشگاهيان بيشتر خواهد شد. ما پيشنهاد كرديم در فصل پاييز نشستي ميان روساي دانشگاه‌هاي برجسته دو كشور زير نظر رييس دانشگاه دولتي مسكو برگزار شود. ما براي رفع اين موانع گام‌هاي گسترده‌اي را برداشته‌ايم.
شما در صحبت‌هاي‌تان از موانع انتزاعي هم گفتيد. خيلي از ايراني‌ها از عدم خوش قولي روس‌ها در تعهدات‌شان سخن مي‌گويند.
مثلا؟
نيروگاه بوشهر. روس‌ها چه تصميمي براي رفع اين مساله دارند؟ آيا مي‌توان انتظار داشت كه تهران و مسكو در افق جديد همكاري‌هاي خودشان نسبت به تعهدات‌شان پايبندتر باشند؟
شكي ندارم. آنچه مربوط به مساله بوشهر مي‌شود از سپتامبر سال جاري پيش‌بيني مي‌شود مراسمي برگزار شود تا مسووليت آن به طور كامل به طرف ايراني سپرده شود. دوم، من دو ماه پيش از بوشهر بازديد كردم و متخصصان روسيه در حال انجام كار در خصوص رآكتور دو و سه بوشهر هستند و ما به ايران پيشنهاد كرده‌ايم روسيه آمادگي ساخت راكتور چهار و پنجم بوشهر را هم دارد.
در ماه نوامبر سال ميلادي گذشته، آقاي صالحي، رييس سازمان انرژي اتمي ايران سفري به روسيه داشتند و چند قرارداد مهم هسته‌اي ميان تهران و مسكو به امضا رسيد. در اين مدت نيز شاهد رفت‌و‌آمدهاي مقامات هسته‌اي دو كشور به تهران و مسكو بوده‌ايم. افق همكاري‌هاي هسته‌اي دو كشور را چگونه مي‌بينيد؟
خيلي مثبت.
آيا در اين رفت و آمدها و گفت‌وگوها در خصوص ارسال سوخت مصرف شده هسته‌اي ايران به روسيه نيز صحبتي شده است؟
ما در خصوص طيف وسيعي از مسائل مختلف و در سطح كارشناسي در حال رايزني هستيم كه من نمي‌توانم وارد جزييات بشوم.
