آغاز خاورميانه جديد با قدرت نوظهوري به نام ايران

مرحله جديد به زودي آغاز مي شود و بازيگران اصلي آن مشخص هستند، ايران و امريکا مي روند صفحه تازه اي از مناسبات را در تعاملات منطقه اي رقم بزنند، اين ديگر به درک کشورهاي عربي و ترکيه باز مي گردد که ببينند چقدر مي توانند واقعيت جديد را هضم کنند.

«نگاه جديد باراک اوباما به تهران قبل از پايان دوران رياست جمهوري اش به هيچ وجه ناگهاني نيست. به خصوص که اخيرا جان کري، وزير امور خارجه امريکا هم به همتايانش گفته است که با محمد جواد ظريف، همتاي ايراني اش در تهران بنشينند و مذاکره کنند.»

اين جملاتي است که يک ديپلمات عرب که اخيرا از بيروت ديدن کرده درباره مشاهداتش از وضعيت جاري منطقه به ديگر ديپلمات هاي لبناني و عربي گفته است. او همچنين مي گويد که همه صحبت از آغاز «مرحله جديدي» مي کنند. مرحله اي که مي رود بعد از امضاي توافق نهايي با ايران آغاز شود.

لبناني ها از واقعيت هاي سياسي و امنيتي منطقه به دور نيستند، به ويژه نسبت به آن چه در القلمون مي گذرد، منطقه اي که تاثير به سزايي در فرايندهاي سياسي منطقه آن هم با نزديک شدن به مهلت پايان توافق نهايي با ايران مي گذارد. توافقي که در نزديک ترين حالت ماه ژوئن و در ديرترين حالت ماه سپتامبر به دست خواهد آمد.

بعد از امضاي توافق نهايي، امريکا و ايران پشت ميز مذاکرات منطقه اي مي نشينند و بايد فکري براي حل پرونده هاي سخت و پيچيده و در هم تنيده قديم و جديد خاورميانه کنند. ميز مذاکره اي که ديگر بازيگران ميداني نيز به دنبال سهم خود هستند.

سناريوي پيش رو پيش بيني مي شود از سپتامبر 2015 آغاز و تا فوريه 2016 ادامه داشته باشد. امريکايي ها و ايراني ها در ديدارهاي مختلفشان بر اين نکته اتفاق نظر دارند که تفاهم هسته اي باب را براي رسيدن به راه حل در ديگر مسائل منطقه اي باز مي کند.

باراک اوباما، رئيس جمهوري امريکا به رهبران عرب خليج فارس در کمپ ديويد اطمينان داد تا الآن توافقي را با ايران خارج از چارچوب پرونده هسته اي منعقد نکرده است و قرار هم نيست آنها را فداي ايراني ها کند. در مقابل ايراني ها نيز بارها به هم پيمانان خود در منطقه به ويژه در لبنان و عراق گفته اند که ورود به پرونده هاي ديگر قبل از رسيدن به تفاهم هسته اي را رد کرده اند.

بنابراين دو طرف توافق دارند که فرصت به اندازه کافي دارند. در طول اين فرصت (سياسي و زماني) نشانه هاي تفاهم منطقه اي ايران و امريکا در بسياري از پرونده هاي داغ منطقه نمايان خواهد شد يا اين که دو طرف در صورت لزوم توافق خواهند کرد که همه چيز را به حالت تعليق در آورند تا رئيس جمهوري جديد در امريکا کار خود را آغاز کند تا او ادامه روي راه باراک اوباما باشد. کاملا روشن است که هر رئيس جمهوري که در امريکا به قدرت برسد ناگزير است راهي که باراک اوباما تا کنون پيموده را ادامه دهد، شايد زمان از سرگيري مذاکرات يک صد روز بعد از آغاز به کار رئيس جمهوري جديد در کاخ سفيد در حدود ماه آوريل باشد. به ويژه که نامزدهاي رياست جمهوري امريکا اعم از جمهوريخواه و دموکرات بر پايان دادن به پرونده ايران در دوران رياست جمهوري خود تاکيد دارند.

ديپلمات ها علي رغم اظهار نظرهاي متناقض خود بر اين نکته تاکيد دارند که فرصت جديدي پيش آمده که نيازمند حضور بازيگران ديگر پشت ميز مذاکره است تا کار تمام شود. در اين معادله جديد به خصوص جايگاه عربستان و ترکيه چيست؟ البته با يادآوري اين نکته که اسرائيل نماينده خود امريکا است و منافعشان يکي است.

اوباما آن چه مي خواست را در نشست کمپ ديويد به دست آورد و از آن آسوده خارج شد اما ميهمانان عربش بيش از هميشه به اين درک رسيدند که با تفاهمي که مي رود ميان ايران و امريکا به دست آيد، ايران و امريکا را پشتيبان هم مي کند و ايالات متحده ديگر قدرت تصميم گيري سياسي بدون حضور ايران در پرونده مختلف منطقه از يمن تا سوريه را نخواهد داشت. اين نشان مي دهد که ديگر دوران دخالت نظامي چه در سوريه چه در يمن سپري شده است. براي همين عربستان و ترکيه و قطر مجبورند در محاسبات خود تجديد نظر جدي و سريعي کنند تا بتوانند فرصت نشست پشت ميز مذاکره را داشته باشند.

در عين حال توافق غير مستقيمي ميان امريکا و ايران حاصل شده که در آن اولويت به عراق و مبارز با داعش و همچنين پيشبرد روند سياسي در عراق با مشارکت گروه هاي اصلي سني اين کشور داده شده است. تا به اين جا سنگ اندازي هاي اعراب شوراي همکاري خليج فارس اثر نکرده است. جز اين که دائما شکايت کنند که حيدر العبادي تا الآن قدرت را به طور کامل در دست نگرفته، کار او ساده نيست و نوري مالکي همچنان از پشت پرده بسياري از تصميم هاي اصلي را مي گيرد!

در يمن، رسيدن به توافق ميان ايران و امريکا مي تواند سخت باشد. هر دو طرف توافق دارند که اين کشور حيات خلوت و عمق حياتي عربستان است، در نتيجه در هر نوع توافقي بايد منافع عربستان نيز در نظر گرفته شود. تصميم ايراني ها روشن است، آنها بارها به متحدان حوثي خود گفته اند که بايد راهکار سياسي بر اساس آتش بس و آغاز گفت وگوهاي سياسي ارائه دهند، بگذارند کمک هاي انساني صورت بگيرد و حکومت وحدت ملي تشکيل شود. حکومتي که احتمالا خالد البحاح، از اهالي حضرموت بيشترين شانس را براي رياست آن خواهد داشت. او نقطه تقاطع عربستاني ها و حوثي ها است که بارها براي اين سمت معرفي شده و مورد حمايت قاطع مصر نيز قرار دارد.

بر کسي پوشيده نيست که امريکايي ها با طوفان قاطع به گونه اي برخورد کردند که گويي در حقيقت پيامي عربي به خصوص از ناحيه عربستان براي تهران است تا بگويد که از خطوط قرمزش عبور کرده است، در عين حال اين پيام را نيز به امريکا دارد که مي تواند مستقل از متحد امريکايي اش تصميم بگيرد. آنها همچنين به روس ها نيز اين پيام را رساندند که بايد از نفوذ خود در ايران استفاده کنند «چرا که يمن به مثابه مرگ و زندگي براي آنها است و اگر آتش آن خاموش نشود لهيب آتش آن دامن همه ما را خواهد گرفت.» آنها مشابه همين تقاضا را از فرانسه نيز دارند.

به رغم وجود مواضع مشترک ميان ترکيه، عربستان و قطر در پرونده سوريه، که توانستند در ميدان عمل از ادلب و جسر الشغور تا تدمر و حلب و بعضي مناطق اطراف حمص پيشروي داشته باشند، «طرح اردوغانيسم» در مصر و ليبي و تونس شکست هاي سختي خورده است، همه اينها سبب شده تا ترکيه نيز درک کند فارغ از موفقيت هاي ميداني اش در شمال سوريه مجبور است جايي پشت ميز مذاکرات منطقه اي براي خود دست و پا کند.

مرحله جديد به زودي آغاز مي شود و بازيگران اصلي آن مشخص هستند، ايران و امريکا مي روند صفحه تازه اي از مناسبات را در تعاملات منطقه اي رقم بزنند، اين ديگر به درک کشورهاي عربي و ترکيه باز مي گردد که ببينند چقدر مي توانند واقعيت جديد را هضم کنند. اگر به دنبال گرفتن تکه خود از کيک منطقه هستند بايد در محاسبات خود تجديد نظر کنند و واقعيات جديد را دريابند.

منبع : ديپلماسي ايراني